Morgunblaðið - 04.05.1989, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/ATVIW|in?LÍr FIMMTUDAGUR 4. MAÍ.1989
Sjónarhorn
Góðurgestur
eftir Jón Gunnarsson
Þeir, sem kunnugir eru ásjónu
Macintosh-tölva, leiða líklega sjald-
an hugann að því, hvert þær hug-
myndir eru upphaflega sóttar, sem
liggja henni til grundvallar. „Sjálf-
sagt einhver snillingurinn vestur í
Kísildal", hugsa menn. En það er
ekki allsendis rétt. Ættfræði
Makkaásjónunnar er önnur, og hug-
myndasagan, sem að baki liggur,
nemur nú um það bil 30 árum. Og
ekki fæddust grundvallarhugmynd-
imar í Kísildal, heldur öllu nær
okkur; nánar tiltekið í Noregi.
Það em hugmyndirnar um svo-
nefnda hlutbundna forritun, sem
þar urðu til um upphaf sjöunda
áratugarins. Þær fóru ekki víða í
fyrstu, voru lengi vel bundnar við
Norðurlönd, þar sem þær komu
fyrst fram í forritunarmálinu Sim-
ula og síðan málinu Beta, sem er
æxlað af Simula. Öllu fróðari varð
heimurinn um þessa tegund forrit-
unar, þegar málið Smalltalk var
þróað hjá Xerox Parc úr hugmynd-
um, sóttum til Simula. En afurð
þessarar hugsunar hefur heims-
byggðin nú fyrir augunum í ásjónu
Makkans og ýmissa annarra tölva,
sem hagað hefur verið á sama hátt.
Og nú telst tölvari naumast gjald-
gengur lengur, nema hann sé heima
í hlutbundinni forritun. Góðar hug-
myndir geta farið leynt furðu lengi.
En fréttin er þessi: Sjálfur ætt-
faðir þessara hugmynda í forritun
er kominn til íslands, Kristen
Nygaard, stærðfræðiprófessor við
Óslóarháskóla. Hér er hann í boði
Háskólans, hélt almennan fyrirlest-
ur um hlutbundna forritun hinn 3.
maí sl. á vegum Endurmenntunar-
stofnunar HÍ og heldur síðan
þriggja daga námskeið dagana
tíunda til tólfta maí. Öllum áhuga-
mönnum opið að sjálfsögðu.
Og fleira þarf að nefna um Krist-
en Nygaard. Hlutbundin forritun
ein og sér ætti að vera ærið verk-
efni einum manni. En hann hefur
gefið sér tíma til fleiri hluta. í upp-
hafí áttunda áratugarins samdi
hann mikla doðranta fyrir Norska
Alþýðusambandið um nýtingu og
Fleira þarf tilen ,já“ eða
„nei“ í umræðum um EB
eftir Kristen Nygaard
Norskt þjóðfélag er nú í alvar-
legri kreppu. Vel má draga í efa,
hvort við höfum nýtt tekjulindir
ökkar sem skyldi á áttunda áratug
aldarinnar. Fyrri hluti níunda ára-
tugarins hefur borið svip efnahags-
legrar fijálslyndisstefnu og ábyrgð-
arleysis, ofneyslu og niðurrifs á því
samfélagi, sem norska velferðarrík-
ið hefur grundvallast á. Þann reikn-
ing verður nú að greiða og velja
verður um framtíðarleiðir.
Jafnframt berast okkur æ fleiri
viðvaranir um að lífkerfið umhverf-
is okkur sé í hættu og raunar ver-
öldin öll. Til þessa höfum við fre-
stað öllum aðgerðum sem hamlað
gætu þeirri þróun. Þar hafa önnur
sjónarmið ráðið ferðinni; stórfelldir
peningahagsmunir, sinnuleysi okk-
ar q'álfra og skammsýn arðsemis-
sjónarmið. Og ef til vill erum við
nú stödd nær brún hengiflugsins í
þeim efnum en nokkum hefur grun-
að.
Ólík sjónarmið
Við þessar aðstæður hefur af-
staða Noregs til Evrópubandalags-
ins nú aftur borist í brennidepil
stjómmálaumræðna. Þar verður nú
að tryggja að sjónarmið og upplýs-
ingar berist sem víðast að, frá aðil-
um, sem hafa ólíkar skoðanir á
þeim þjóðfélagshugmyndum, sem
hinn sameiginlegi markaður EB er
miðaður við. Þar skiptir ekki aðeins
máli, að staðreyndir séu lagðar
fram. Það er fyrir öllu, að menn
geri sér einnig grein fyrir því, hvaða
staðreyndir skipta meginmáli, —
hver þau atriði séu, að þau verð-
skuldi fyllstu athygli, og hver beri
að telja léttvægari.
í þessu skyni var Upplýsinga-
nefndin um Noreg og EB stofnuð
af mörgum aðilum og sótt víða að.
Nefndin mun kanna ýmsa þá kosti
á samvinnu við EB, sem fyrir hendi
eru, og byggja þá jafnframt á nú-
verandi afstöðu Noregs til EB, en
kjölfesta þeirrar afstöðu er óskert
fullveldi þjóðarinnar.
Nýjaraðstæður
„Aðstæður nú em allt aðrar en
árið 1972,“ segja menn einatt. Og
það er hárrétt. Aðstæðumar eru
mun alvarlegri nú. Eins er það orð-
ið ljósara, hvað EB er í raun og
hvert stefnir um þróun þess.
Fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna
1972 voru það taldar ýkjur og
myrkfælni um miðjan dag, ef sagt
var, að EB mundi þróast í átt til
sllkrar stjómmálaheildar, að flestar
meiri háttar ákvarðanir, sem þing
og stjómir einstakra aðildarlanda
annast nú, yrðu faldar stofnunum
EB. En nú er þetta orðið augljós
stefna EB; þróunin hefur verið hröð
og mörgu hefur þegar miðað langt
í þessa átt.
Árið 1972 var mönnum óljóst,
hvort mundi fremur ráða gerðum
EB, velferðarríkishugmyndir eða
leikur markaðsaflanna. En nú er
sem óðast verið að koma á hinum
„innri markaði" EB. Menn ræða
um hina „félagslegu hlið bandalags-
ins“ og „evrópska menningarlega
sjálfsímynd“. En þær breytingar,
sem almenningur þar hefur einkum
orðið var við, eru afleiðingar þeirrar
hagstefnu, sem lætur markaðinn
einráðan um þróunina.
Aðlögun
Þeir, sem aðhyllast EB, segja,
að við Norðmenn verðum svo fljótt
sem auðið er að senda umsókn okk-
ar um aðild að EB til Brússel. Á
ríkisstjóm Noregs er að heyra, að
ekki verði tímabært að sækja um
aðild næsta kjörtímabil; þjóðin verði
að „aðlaga sig“, síðar verði þá
hægt að ræða betur um aðild að
Evrópubandalaginu.
Það Iiggur nú fyrir, að ríkis-
stjómin hefur meðal annarra kosta
íhugað tillögu um, að EFTA verði
veitt völd yfir málum aðildarríkja
sinna. Næsta skref yrði eftir því
að EFTA tengdist EB á þann hátt,
að áhrifín yrðu hin sömu og hljót-
ast myndu af aðild að EB. Eftir er
að sjá, hvort stjómin mun beita
slíkum ráðum eða hljóta til þess
stuðning I flokki sínum. Verði þetta
raunin mun nýtt ástand skapast,
og deilumar munu þá ekki síður
varða framtíðarskipulagningu
EFTA.
Engar umræður
Það vekur athygli, að stjómin
virðist hafa íhugað að leggja fram
svo víðfeðma tillögu til samþykktar
hjá Qölþjóðabandalagi, áður en til-
lagan hefur hlotið umfjöllun í Nor-
egi. En það sem gerst hefur getur
orðið okkur dæmi um það, hvemig
staðið verður að stjómmálum
framtíðarinnar, ef svo fer, að okkur
verði stjórnað af fíölþjóðabandalög-
um með ríkismyndugleika.
Afstaða okkar Norðmanna til
þingkosninganna í haust verður að
taka mið af viðhorfi okkar til Evr-
ópubandalagsins. Ekki vegna þess
að við þurfum að segja af eða á
um aðild að EB á næsta kjörtíma-
bili, heldur fjölmargar tillögur um
„aðlögun að EB“, sem gætu valdið
grundvallarbreytingum á norskum
samfélagsháttum.
Margir þeir, sem aðhyllast aðild
að EB, eiga mikilla hagsmuna að
gæta, að því er varðar „aðlögunar-
aðgerðirnar“, hvort sem af aðild
verður eða ekki, vegna þess að að-
gerðimar munu ósjaldan fela í sér
skerðingu á því eftirliti og stjómun,
sem norska þjóðin hefur nú á hag-
kerfi sínu.
Blinda
Sá maður slær sjálfan sig blindu,
sem heldur, að við getum lifað lífínu
„rétt eins og í gamla daga“. Norskt
samfélag er í sífelldri breytingu og
á að vera það. Ef við gemmst aðil-
ar að EB, verður okkur breytt. Kjós-
um við fremur að standa utan
bandalagsins, verðum við Norð-
menn að breyta okkur sjálfír.
Ekkert knýr á um, að við sættum
okkur við samfélag okkar eins og
það er. En samfélag þróast venju-
lega innan þeirra ramma, sem til-
tekin þjóðfélagsgerð setur. Það sem
nú er til umræðu, er hvort við kjós-
um að búa við aðra þjóðfélagsgerð
— þá þjóðfélagsgerð, sem nú er sem
óðast að þróast innan EB.
Okkur nægir því ekki að spyija
aðeins: „Hvað er EB?“ Við verðum
einnig að spyija: „Hvað er Noreg-
ur?“ Hveijir em burðarásar og
máttarviðir þeirrar þjóðfélagsgerð-
ar sem við Norðmenn búum við?
Það em þær hugsjónir, sem við
höfum látið ráða gerðum okkar.
Það em siðvenjur okkar og verk,
sem hafa skapað ytri ramma allri
þróun þjóðfélags okkar. Það em þau
lög, reglugerðir, samtök og stofnan-
ir, sem við nýtum til að fylgja eftir
hugsjónum okkar, siðvenjum og
verkum.
Og hér er ekki um að ræða nein
tilduryrði, sem einungis henta ræð-
um stjómmálamanna. Hér er um
að ræða hversdagslega og ofur
nálæga hluti: Hugsjón velferð-
arríkja okkar tíma er sú, að allir
skuli njóta sama réttar til menntun-
ar og heilbrigðisþjónustu án tillits
til auðs eða valda. Og forsenda
þess er sú, að við viljum leggja það
af mörkum, sem til þarf.
Til þessa höfum við Norðmenn
verið sammála um, að í Noregi
megi dafna samfélög manna um
landið allt. Og við verðum að axla
þær byrðar, sem þarf til þess að
tryggja hag dreifbýlisins, tefla sam-
an iðnaði, landbúnaði, fískveiðum
og þjónustustörfum eins og best
verður gert á hveijum stað,
Lög gegn fjárfestingum erlendra
aðila hafa að verulegu marki komið
í veg fyrir það, að norsk fyrirtæki
yrðu féþúfa og leiksoppur í höndum
ytri afla.
Hugsjónir
Til eru hugsjónir, sem við gerum
okkur, þótt okkur lánist ekki ætíð
að fylgja þeim eftir. Við héldum
okkur t.d. vera lausa við kynþátta-
hleypidóma, en höfum komist að
því, að þeir eru til hér í landi. En
engu að síður: Einmitt þau mark-
mið, sem við keppum að og náum
ef til vill aldrei, — þau markmið
misnotkun upplýsingatækninnar á
vinnumarkaði, ætlaða leshringjum
stéttarfélaga. Slík verk höfðu
naumast áður sést. En ekki nóg
með það. Um sama leyti vorum við
mörlandar að slást við Breta um
landhelgina, og Nygaard gerði sér
lítið fyrir og stofnaði öflug stuðn-
ingssamtök í Noregi við málstað
íslendinga. Og hafði jafnframt tíma
til að skipuleggja að verulegu leyti
samtök norskra andstæðinga gegn
aðild að EB. Ærið umhugsunarefni
má þetta vera fyrir „tölvufríkin"
okkar, sem gera sér tölvuna eina
að sjónhring. En meira um EB.
Líkt og við Islendingar ræða Norð-
menn nú mjög um hvers kyns „að-
laganir“ að þessu nýja stórveldi,
sem EB er að verða. Og sumar
kunna að vera af hinu góða, aðrar
ef til vill síður. Um þetta hefur
furðu lítið verið fjallað hér enn, og
atriði sem þessi verðskulda
tvímælalaust rækilega umræðu.
Hún er hafin um Noreg allan - að
frumkvæði Nygaards -, önnur
Norðurlönd eru nú að hefja þátttöku
í samstarfsnefnd í þess skyni. Og
þar þyrfti ísland að vera með. Þar
er enn einn ávinningur, sem við
gætum haft af heimsókn hans hing-
að. Gefum honum orðið:
Höfundur erlektor í málvísindum
við Háskóla íslands og heiur skrif-
að í viðskiptablaðið um tölvumál.
MAKKINN — Kristen Nygaard er ættfaðir Makkaásjónunnar.
Hugmyndasagan, sem að baki liggur, nemur nú um það bil 30 árum.
Grundvallarhugmyndirnar fæddust í Noregi.
megum við síst yfírgefa sjálfír eða
fá þau öðrum til ráðstöfunar.
Og umfram annað — við vitum
það hérlendis af langri reynslu,
hvað í því felst að lúta stjórn ytri
aðila. Ef til vill vitum við betur en
margar grannþjóðir okkar í Evrópu,
hveiju við höfíim að tapa. Orð eins
og „sjálfstæði" og „fullveldi" eiga
sér enduróm í okkur, og það ekki
aðeins á þjóðhátíðardaginn. Og það
þykir sumum broslegt. Leyfum
þeim að brosa.
Fleira en, já“ og „nei“
Vilji einhver eiga virkan þátt í
umræðum um EB, nægir ekki leng-
ur „að hafa sömu skoðun og síðast",
að „vera með“ eða „vera á móti“.
Og það er ekki nóg lengur að „vera
með aðild“ eða „vera á móti aðild".
Afstaða í umræðunum um EB
krefst þess, að menn myndi sér
skoðun á því, hveijir máttarviðimir
eru í þjóðfélagsgerð okkar. Að þeir
geri upp við sig, hveijir þessara
máttarviða skipti mestu og verði
ekki íjarlægðir án þess að jafnframt
hrynji margt það í samfélaginu, sem
okkur er í mun að vemda. Að menn
komist að því, hvers konar „aðlög-
un“ kann að reynast auðveld, skyn-
samleg og æskileg. Og um leið verð-
um við að hafa í huga hver afstaða
okkar til EB verður, er til lengri
tíma er litið.
Vegna þessa verður ekki aðeins
um að ræða tvö sjónarmið. Sjónar-
miðin verða fjölmörg.
Yst í litrófinu
Tvö sjónarmið munu lenda yst,
hvort til síns enda, í litrófi þessara
umræðna:
• að hafa ekki áhuga á að breyta
nokkrum sköpuðum hlut, og
• að sætta sig við hvað sem vera
skal, svo framarlega sem það trygg-
ir aðild að Evrópubandalaginu.
En það er einnig sjónarmið og
afstaða að taka þátt í leit að æski-
legum samvinnuháttum Noregs við
Evrópubandalagið. Við getum t.d.
tekið þátt í mörgum samvinnuverk-
efnum EB án þess að vera aðilar
að bandalaginu. Og hluti af umræð-
unni felst einnig í því að menn
myndi sér skoðanir, jákvæðar eða
neikvæðar, um risaveldið EB, sem
nú er í fæðingu. Við höfum deilt
lengi og af gagnrýni um ástandið
í Bandaríkjunum og Sovétríkjunum.
Ekkert er eðlilegra en að EB hljóti
jafnrækilega umíjöllun.
Opinskáar, málefnalegar, ræki-
legar og alhliða umræður um EB
munu einnig móta þá virku afstöðu
til nýsköpunar, sem okkur er nauð-
synleg, ef orðið „Noregur“ á enn
að vera okkur tákn samstöðu, sjáif-
stæðis og framfara, þegar árið 2000
gengur í garð.
(Þýtt úr Aftenposten 14.4.’89. — JG.)
0
MINOLTA
UÓSRITUNARVÉLAR
NE7TAR, LITLAR OGLÉTTAR
Japönsk snilldartiönnun, þýsk ending og
nákvæmni. Lágt verö og rekstarkostnaöur.
MINOLTA EP 50
5 lita prentun ef vill, innsetning einstakra arka,
hágæðaprentun og hagkvæmnl I rekstri.
Ekjaran
SlÐUMÚLA 14 - 108 REYKJAVlK - SlMI 91-83022