Morgunblaðið - 26.09.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. SEPTEMBER 1989
Hafskipsmál enn til Hæstaréttar:
Urskurðað verði hvort
skýrsla sakbornings
skuli lögð fram
Stjórnarformaður Hafskips leggur fram harðorða
skýrslu um rannsókn og tilurð málsins
MÁL það sem sérstakur saksóknari, Jónatan Þórmundsson; hefur höfð-
að gegn sextán fyrrverandi forsvarsmönnum Hafskips og Utvegsbanka
Islands, var tekið fyrir í Sakadómi Reykjavíkur í gærmorgun. Jón
Magnússon, verjandi Ragnars Kjartanssonar fyrrum stjómarformanns
Hafskips, gerði kröfu um að lögð yrði fram í málinu, ásamt fylgiskjöl-
um, upplýsingaskýrsla um rannsóknar- og ákærumeðferð Hafskipsmáls-
ins sem Ragnar Kjartansson fyrmm stjórnarformaður Hafskips hefúr
ritað. í skýrsiu Ragnars er fundið flestum þáttum ákæmnnar. Páll
Araór Pálsson hrl, fúlltrúi sérlegs saksóknara, sagðist líta á þessa
skýrsiu sem skriflegan málflutning en mótmælti ekki að hún yrði lögð
fram. Veijendur nokkurra annarra sakborninga tóku undir kröfú Jóns
Magnússonar.
Eftir að bókanir höfðu gengið á
víxl milli sækjandans og Jóns Magn-
ússonar skýrði Sverrir Einarsson
dómsformaður frá að dómurinn hefði
kynnt sér umrædd gögn og hefði
ákveðið að synja um framlagningu
þeirra. Sagði Sverrir það álit dómsins
að líta mætti á skýrsluna sem skrif-
lega vörn fyrir Ragnar Kjartansson
áður- en hann eða aðrir ákærði hefðu
tjáð sig um sakarefni fyrir dómi. Lög
um meðferð opinberra mála geri
ekkiráð fyrir slíku fyix en í lok með-
ferðar málsins. Jón Magnússon lýsti
þá yfír að þessi ákvörðun dómsins
yrði kærð til Hæstaréttar og lögmenn
nokkurra annarra ákærðu kváðust
mundu eiga aðild að þeirri kæru.
Við svo búið var málinu frestað þar
til Hæstiréttur hefur tekið afstöðu
til þess hvort leggja skuli skýrsluna
fram í málinu. Fallist Hæstiréttur
ekki á að skýrslan verði lögð fram
má gera ráð fyrir að Jón Magnússon
lesi hana upp frá orði til orðs við
málflutninginn t'il að koma að þeim
sjónarmiðum sem þar koma fram.
Sverrir Einarsson boðaði að jafn-
skjótt og niðurstaða Hæstaréttar
lægi fyrir yrði málið tekið fyrir að
nýju með skömmum fyrirvara. Hann
innti lögmennina eftir við hvetju
mætti búast við næstu fyrirtöku
málsins og boðuðu veijendur Haf-
skipsmanna þá að fram yrði lögð
frávísunarkrafa.
Skýrsla Ragnars
Kjartanssonar
Skýrsla sú sem Ragnars Kjartans-
son hefur gert og vikið var að er um
180 blaðsíður auk 350 síðna fylgi-
skjala. Ragnar lýsir skýrslunni svo
að gerð sé grein fyrir gögnum, sem
ýmist hafi verið horft framhjá við
rannsókn málsins eða þeirra ekki
verið aflað. Bent sé á villandi spurn-
ingar í rannsókninni og nefndir aðil-
ar sem ekki hafi verið kallaðir til en
búi þó yfir veigamiklum upplýsing-
um. Bent sé á þætti málsins sem
enga rannsókn hafí fengið, varpað
sé kastljósi á misskilning og hand-
vammir rannsóknaraðila og endur-
skoðenda þeirra, bent á beinar rang-
færslur í ákæruskjali, sem eigi rætur
að rekja til ónógrar skoðunar fram-
lagðra rannsóknargagna, og fjallað
sé um íslenskt reikningsskilaum-
hverfí og hugtakið „góða reiknings-
skilavenju". Að mati Ragnars fjallar
Hafskipsmálið-sem slíkt um hvort
löggiltur endurskoðandi félagsins og
forráðamenn þess hafí brotið gegn
lagaávæðum um reikningsskil og
hugtakinu „góðri reikningsskila-
venju“ þannig að efnahagsstaða
Hafskips hafi vísvitandi verið of-
metin í blekkingarskyni. Ragnar seg-
ist hafa komist að þeirri niðurstöðu
að á íslandi þýði „góð reikningsskila-
venja“ varla annað en orð síðasta
ræðumanns. Hugtakið hafí ekki ver-
ið skilgreint með samræmdum hætti
hérlendis. Ragnar tekur íjölmörg
dæmi úr ársreikningum íslenskra
fyrirtækja í því skyni, að sögn, að
benda á vanda endurskoðenda og
þversagnir í störfum þeirra. Hann
vísar til skrifa endurskoðenda um
að efni máls skipti meira máli en
form við reikningsskil og að mikil-
vægt sé að samræmis sé gætt í reikn-
ingsskilavenjum frá einu tímabili til
annars og segir að þeir þættir hafí
engan veginn verið kannaðir við
rannsókn málsins heldur hafí allt
verið lagt út á versta veg.
Hann segir að þeir endurskoðend-
ur sem unnið hafi að rannsókn bók-
halds Hafskips og gagnrýnt hafí
endurskoðanda fyrirtækisins fyrir
ónákvæmni hafí fallið hver um annan
þveran á eigin ónákvæmni. Tvær
endurskoðunarskýrslur hafa verið
unnar við rannsókn málsins, annarri
hafi lokið vorið 1986 en hinni í októ-
ber 1988. í fyrri skýrslunni séu gerð-
ar veigamiklar athugasemdir við
reikningsskil Hafskips. í hinni síðari
sé tekið undir ýmsar aðfínnslanna
en veigamiklar athugasemdir gerðar
við aðrar enda þótt þess sé getið að
frumgögn hafi ekki verið könnuð
nema að litlu leyti. Víst megi telja
að hefði þriðji endurskoðandinn verið
kvaddur til hefði sá komist að ann-
arri niðurstöðu en kollegarnir og
vísað til „góðrar reikningsskilavenju"
máli sínu til stuðnings. Ragnar rekur
dæmi þess að rannsóknarendurskoð-
endurnir hafí ekki hlítt eigin skil-
greiningu á „góðri reikningsskila-
venju“ við störf sín fyrir ýmis at-
vinnufyrirtæki.
Verðmæti skipastólsins
Þá rekur Ragnar Kjartansson að
fyrsti rannsóknarendurskoðandi
hefði talið í skýrslu sinni að færa
hefði átt skip Hafskips á því sem
næst brotajárnsverði í ársreikningum
1984 og að verðmæti skipa hafí ver-
ið ofmetið um 130 milljónirkróna.
Seinni skýrslan og ákæra Jónatans
Þórmundssonar miði við um 40 millj-
ón króna ofmat. Ragnar vitnar í
skýrslu skiptaréttar um að ekki hafi
verið leitað eftir álitsgerðum sér-
fróðra manna um markaðsverð skipa
Hafskips. Samt sé í ákæru gengið
Morgunblaðið/Þorkell
Frá fyrirtöku Hafskipsmálsins í Sakadómi í gærmorgun. Dómararn-
ir, Ingibjörg Benediktsdóttir, Sverrir Einarsson dómsformaður og
Arngrímur Isberg, við ásamt sækjanda, ritara og 13 þeirra 15 lög-
manna sem um málið munu fjalla.
út frá að bókfært verð skipastólsins
hafí verið oftalið um 40 milljónir
króna á grundvelli lagagreinar í
hlutafélagalögum, þar sem segi að
sé raunvirði fastafjármuna lægra en
bókfært verð af ástæðum sem ekki
verði taldar skammvinnar beri að
lækka verð að því marki sem telja
verði nauðsynlegt samkvæmt „góðri
reikningsskilavenju". Ragnar segist
við könnun sína ekki hafa fundið
neitt dæmi þess að þessari reglu
hafí verið beitt hérlendis. Hann seg-
ir: „Engin athugun hefur farið fram
á vegum saksóknara og endurskoð-
enda hans á þróun skipaverðlags
eftirgjaldþrot Hafskips, 6. des. 1985,
rétt eins og þá hefði orðið heimsend-
ir. Hvernig ætla endurskoðendur og
saksóknari að skilgreina hugtökin
„skammvinn" og „langvarandi" án
undangenginnar könnunar á fram-
haldsþróun skipaverðs." Ragnar seg-
ir sína eigin könnun hafa leitt í Vjós
að þótt markaðsverð sambærilegra
skipa og í flota Hafskips hafí lækkað
í erlendri mynt 1984 og 1985, hafí
verðið aftur farið hækkandi og sé
markaðsverðið nú ? flestum tilfellum
hærra í erlendri mynt en það var
áður en lækkunarskeiðið gekk í garð.
Ragnar segir að endurmat bókfærðs
verðs skipa Hafskips hafi verið byggt
á byggingavísitölu en ekki banda-
ríkjadollar og hafí því lækkað í raun
um 36% í bandaríkjadollurum á sama
tíma og dollarinn hafí hækkað um
52% umfram íslenska byggingavísi-
tölu. Forsvarsmenn fyrirtækisins
hafi verið sér meðvitaðir um að bók-
fært verð væri að lækka meira en
eðlilegt gat talist en hafí ekki hafst
að vegna óöryggis sem gætti um
skipaverðlag.
Hótel ísland:
Dagskrá byggð á lögum
úr vinsælum söngleikjum
SÝNING byggð á lögum úr
þekktum söngleikjum og rokk-
óperum verður sett upp á Hótel
íslandi í byrjun október. Sýn-
ingin er sett upp af Tracy Jack-
son frá Bandaríigunum, Jón
Ólafsson er hljómsveitarstjóri
og Qöldi hljóðfæraleikara,
söngvara og dansara tekur þátt
í henni.
í samtali við Morgunblaðið
sagði Jón Ólafsson, að undirbún-
ingur sýningarinnar hafi byrjað í
sumar. Valin hafi verið þekkt lög
úr söngleikjum og rokkóperum frá
síðustu áratugum og þau síðan
tengd saman með dönsum. Þarna
yrðu til dæmis flutt atriði úr söng-
Ieikjum á borð við Singing in the
Rain, Hárið, Jesus Crist Superst-
ar, Evita, Rocky Horror Picture
Show, Litla hryllingsbúðin, Cat’s
og Chorus Line. Jón sagði að lög-
in í sýningunni hafi verið valin
með tilliti til þess að þau væru
þekkt og höfðuðu til breíðs aldurs-
hóps.
Tracy Jackson frá Bandaríkjunum setur upp sýningu á Hótel
íslandi í byrjun október, þar sem flutt verða lög úr frægum söng-
leikjum og rokkóperum. Hún semur dansana í sýningunni og
sést hér leiðbeina nokkmm dönsumm á æfingu nú í vikunni.
Morgunblaðið/Þorkell
Jón Ólafsson er hljómsveiLir-
stjóri á sýningunni á Hótel ís-
landi og útsetti jafnframt lögin
sem flutt verða.
Tracy Jackson frá Bandaríkjun-
um setur sýninguna upp og semur
dansa, Jón Ólafsson útsetur tón-
listina og stýrir hljómsveitinni,
ljósameistari er Aðalsteinn Böð-
varsson, leikmunir eru eftir Jón
Þórisson og hljóðstjóm er í hönd-
um Sigurðar Bjólu. Meðal söngv-
ara, sem taka þátt í sýningunni,
eru Eyjólfur Kristjánsson, Andrea
Gylfadóttir, Sigríður Beinteins-
dóttir, Reynir Guðmundsson og
Cerise Jones, frá Bandaríkjunum.
Margskonar „góðar
reikningsskilavenjur“
Ragnar Kjartansson vísar til þess
að meðal ákæruatriða sé að frestað
hafi verið gjaldfærslu tiltekinna liða
til að gefa ósanna og fegraða mynd
af efnahag fyrirtækisins. Hann vísar
til ársreikninga ýmissa stærstu fyrir-
tækja landsins til að finna hliðstæð-
ur. Meðal annars segir um reikninga
Flugleiða hf. 1979-1988: „Á árinu
1984 er byijað að færa til gjalda
áunnar eftirlaunaskuldbindingar,
samtals þá að upphæð kr. 61 milljón
og er boðaður 5 ára gjaldfærslutími.
Eigið fé hafði verið neikvætt árið
1983 um 162 millj. en var orðið já-
kvætt um tæpar 50 millj. 1984.
Skyldi þessi góða reikningsskilavenja
hafa borið upp á þessum tímamótum
af tilviljun einni.“ Svipuð dæmi um
gjaldfærslu áunnina eftirlaunaskuld-
bindinga nefnir Ragnar Kjartansson
eftir könnun ársreikninga Lands-
banka, SÍS, Eimskipafélags, Skelj-
ungs og Seðlabanka íslands, svo fá-
ein dæmi séu nefnd. Hann segir að
sérstök reglugerð hafi verið sett um
reikningsskil banka og sparisjóða
1986 þar sem „góðu reikningsskila-
venjumar" hafi þótt orðnar of marg-
ar, sundurlausar og misvísandi.
Hafskip ekki gjaldþrota
Niðurstaða Ragnars Kjartansson-
ar við samanburð á reikningsskilum
Hafskips og þekktra íslenskra fyrir-
tækja virðist vera sú að að þessum
málum hafi síður en svo verið staðið
með öðrum hætti hjá Hafskip en
tíðkist í íslensku viðskiptalífí. Hann
fullyrðir að Hafskip hafí í raun ekki
verið gjaldþrota heldur hafí fyrirtæk-
ið verið þvingað til gjaldþrots. Hann
er harðorður um rannsókn málsins,
sem hann segir að hafi ekki verið
unnin í samræmi við fyrirmæli laga
um meðferð opinberra mála. Þannig
hafí ekki verið rannsökuð jöfnum
höndum þau atriði sem bendi til sý-
knu og sektar, málið sé ekki ákæru-
hæft þar sem nauðsynlegra gagna
hafí ekki verið aflað, allra fáanlegra
skýringa á málavöxtu hafí ekki verið
leitað og Ragnár dregur í efa að
hægt sé að segja að sækjandi hafi
fylgt þeirra lagaskyldu að stuðla að
því að hið sanna og rétta komi í ljós.
Gjöf en ekki sala
Þá fjallar Ragnar Kjartansson um
sölu á eigum þrotabús Hafskips til
Eimskips. Hann telur að ekki hafi
verið um sölu að ræða heldur gjöf.
Eimskip hafi metið samninginn á 252
milljónir að raunvirði í ársreikningi
1986 en í samningaviðræðum milli
Hafskips og Eimskips sumar og
haust 1985 hafí heildarkaupverð
13-15 milljónir dollara verið til um-
ræðu, þar af 7-9 milljónir fyrir við-
skiptavild, sem hafi einskis verið
metin við sölu úr þrotabúinu. Eim-
skip fái í raun í meðgjöf a.m.k. 129,8
milljónir króna, á verðlagi í febrúar
1988, og í lok afborgunartímabilsins,
en afborganir samkvæmt samning-
um greiðast frá 1989-2001, nemi
fjárhagslegur ávinningur Eimskips
vegna samningsins að minnsta kosti
1 milljarði króna. Ragnar segir:
„Undir vemdarvæng opinberra aðila
voru hafðar hundruð milljóna af lán-
ardrottnum og hluthöfum Hafskips
hf. með framangreindri gjöf og er
aðdragandi hennar og framkvæmd
rarmsóknarþáttur út af fyrir sig.“