Morgunblaðið - 01.10.1989, Side 4

ð 0
4 C
af hálfu Landmanna fjallkóngTirinn
Kristinn Guðnason í Skarði, eitil-
harður og útsjónarsamur, gaman-
samur og gott efni í byltingarfor-
ingja til góðra verka, Stefán Þór
Sigurðsson, Skarði, hörkutól sem fór
um landið á fjórhjóli sem svifnökkvi
væri, því hvergi skildi hann eftir
spor á viðkvæmum reit, Borghildur
Kristinsdóttir, Skarði, harðsnúinn
nýliði í liði því sem kallast skúnkurn-
ar og nánar verður vikið að síðar,
Ari G. Björnsson, Skarði, sjómaður
sem stekkur fjöllin og gefur ekki
tommu eftir. í honum er mikið lands-
lag, enda tók Ragnar Axelsson ótelj-
andi myndir af honum. Um Ara orti
Þórður: /Ekki trúi ég iðki synd /upp
um fjöll þótt stikli, /er að vonum oft
á mynd /eingangarinn mikli.
Næst er að telja Sigurð Björnsson,
Rauðalæk, eins og klipptur út úr
íslandssögu allra tíma í fasi og út-
liti, áræðinn og fylginn með stíl,
Ófeigur Ófeigsson í Næfurholti,
fjallahind leitarmanna og seigari en
allt sem seigt er. Hann fer svo hratt
yfir að stundum er eins og hann
keppist við skýin. Það var erfitt að
mynda hann vegna síkvikrar hreyf-
ingar. Kristján Gíslason í Hólum,
hægur og traustur og heldur sínu
striki, hagyrðingur góður. Loftur
Guðmundsson í Neðra-Seli, lipur-
menni hið mesta, hnarreistur og hvín
heldur betur í ef illa er að verki stað-
ið, en það er stutt í bros hans og
bjartan svip og glæsibrag víkinga.
Jón Gunnar Benediktsson í Aust-
vaðsholti, ferðaþjónustubóndi sem
hefur sitt þótt hægt fari og hávaða-
laust, einn þeirra sem alltaf bæta
umhverfi sitt' og sefa. Guðlaugur
Kristinsson, Hrólfsstaðahelli, hörku-
maður þótt ungur sé og kappsfullur
til árangurs. Fjallmenn Holtamanna
voru Pálmi Sigfússon fjallkóngur,
Læk, snar og félagslyndur og er
ekkert að tvínóna við hlutina, enda
þekkir hann hvorki vol né víl. Hilda
Pálmadóttir, Læk, harðfylgin með
aksturslag föður sjns, traust og
ákveðin. Birgir Leó Ólafsson, Ketils-
stöðum, sviphreinn ungur maður með
kraft og fjör. Hann hljóp fjallið Löð-
mund á 20 mínútum ásamt félaga
sínum Engilbert. Það er stórvel að
verki staðið. Olgeir Engilbertsson
bílstjóri, Nefsholti, og íjarskiptasér-
fræðingur fjallmanna, véfrétt og
dagskrárstjóri tónlistar í kaffitímum
í bílnum, spjallari góður og á ráð við
flestu. Um hann orti Þórður:
/A vipon förin verður greið, /veit það
sérhver maður. /Okkur skilar alla
leið, /Olgeir keyrsluglaður.
/Heljar kappa hann ég tel /þótt hlaðist
snjór að rúðum. /Olgeir keyrir vipon
vel, /veður glatt á súðum.
/Alla hluti Olgeir veit, /engu þarf að
kvíða, /í 50 ár um flöll og sveit, /farið
hefur víða. Engilbert Olgeirsson, Nefs-
holti, snjall íþróttamaður, söngmaður
góður og góður félagi af Guðs náð.
Þórður Guðnason, Köldukinn, skáld og
bóndi, fimur ijallamaður og snarráður
með fas aldanna í hári sínu, eins og
stokkinn út úr íslenskri náttúru þar sem
hún nýtur sín best Hann er svo fljótur
að yrkja að undnm sætir. Að kynnast
honum stækkar ísland. Jón Þórðarson,
Fosshólum, í daglegu tali Jón formaður
vegna virðuleika í fasi, yfirvegunar og
snilli í rökfestu, en ekki síst vegna
þess að hann er einn af varðmönnum
sjálfstæðis íslands. Ketill Gíslason í
Meiri-Tungu, hæglátur en fastur íyrir
ef því er að skipta, Hólaskólanemi með
framtíð íslands í farteskinu. Guðný
Eiriksdóttir, Lýtingsstöðum, harðjaxl
til allra verka fjallmanna og frábær
hestamaður, ein af okkar íslandssólum.
Fjall af fjalli rann hún skeiðið á hesti
sínum. Margrét Eggertsdóttir á Rauða-
læk, valkyija í reiðmennsku og fjallferð-
um og ein af þeim sem kallast skúnk-
umar í hópi leitarmanna, fylgin sér og
forgöngumaður í tilþrifum. Hún er
einkar laginn hestatamningamaður og
ternur í stíl við sig sjálfa. Skúnkumar
nefnist kvennaliðið sem vílar ekkert
iyrir sér. Um þær orti Þórðun /Þegar
flörið fer að dala /í fjandans kallahlunk-
unum, /finnst mér gott að fara að
smala /fellið meður skúnkunum.
Ágústa Hjaltadóttir frá Raftholti, ein
af dísum þessa lands, viðbúin og snör
til verka þótt engar fylgi jarðhræring-
ar. Hún geislar af náttúrugreind.
Skúnkumar hafa þann eina sið að láta
ekkert aftra sér í að leysa það verk-
efni sem þeim er falið. Einar Brynjólfs-
son í Götu, bílstjóri leitarmanna, sér-
stæður og skemmtilegur og þaulvanur
fjallmaður, einn af þeim sem leynir á
t>8ur aaaóTHO ,r HUDAauvrriug GiqAJOidUOHOM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1989
sér í ýmsu. Jenny Bergman, sænsk
hestakona á Lýtingsstöðum, blómi Svía
í skólun á íslandi. Um hana orti Þórð-
ur /Margir sveinar minntu á kálf,
/magnast sjávarföllin, /þegar Queen
of Saba sjálf /svífur upp á fjöllin. En
Jenny var kölluð drottningin af Saba
í hópi leitarmanna. Síðast en ekki síst
skal telja Sigrúnu Haraldsdóttur á Lýt-
ingsstöðum og Vilborgu Gísladóttur á
Fosshólum, matráðskonumar okkar
sem dekruðu okkur á allan hátt með
veislukosti og vænsta viðmóti.
Undur til ailra átta
Fyrsta daginn í Laugunum var
farið inn í Jökulgil. Leitarmenn
fylktu liði, því gilið er leitótt og erf-
itt yfirferðar, en fegurðin er slík að
fer á kostum. í Landmannalaugum,
jarðhitasvæðinu í dalkvos milli
brattra fjalla á Landmannaafrétti,
eru margar uppsprettur, heitar og
kaldar. Þær safnast í breiðan lygnan
læk sem getur verið allt að 50-70
stiga heitur við uppgönguaugun, en
inn af jarðhitakvosinni liggur Jökul-
gil með Jökulgilskvísl. Fjöllin með
Jökulgili eru ótrúlega litfögur úr
líparíti, er einu líparítfjöll landsins
eru á þessu svæði við Torfajökul.
Eldstöðvar eru hins vegar margar á
svæðinu í nágrenni Heklu, Torfajök-
uls og Veiðivatna. Barmur, Brenni-
steinsalda og Bláhnúkur era meðal
perlanna í Jökulgili. Gilið er um 20
kílómetra langt og í hveiju fótmáli
vakna undrin í náttúrafegurð. Þarna
skiptu leitarmenn liði og rásuðu hefð-
bundnar leitarleiðir í nokkurra
klukkustunda gönguferðum. Aldrei
þessu vant var ekkert fé í hlíðum
gilsins, líklega vegna einstaklega
mikilla snjóþyngsla í sumar. Gilið var
fínkembt af ríðandi mönnum og
gangandi. Fyrstu lotu í sjö daga verki
lokið.
Þótt leitir séu erfiðar þá eru þær
ævintýri í slíku landslagi, mannlífið
slær í takt við náttúrufegurðina og
með undarlega miklum hraða brana
menn fjallshlíðar upp efstu brúnir.
Veröldin verður tímalaus í umhverfi
Landmannalauga. Ósjálfrátt verður
maður svo snar þáttur af umhverfinu
að það er galdri líkast. Ég hafði á
orði við Ragnar Axelsson ljósmynd-
ara að ef til vill væri þetta eins og
að deyja, því það er eins og samspil-
ið í náttúrunni sætti sálina og það
sem bak við býr. „Þá er í lagi að
deyja strax,“ svaraði ljósmyndarinn
að bragði. Samt sem áður er þetta
ekkert nema vinna og aftur vinna.
Skrattinn gaf og
skrattinn tók
í fellunum undir Torfajökli sett-
umst við niður á niðurleið og lands-
hlutaglettur vora rifjaðar upp. Þórð-
ur fór með vísur Sunnlendinga sem
komu í Vatnsdalinn í íslenskum
gálgahúmor. /Vegurinn niðrí Vatns-
dalinn /virðum eykur kvíða, /aldrei
hefur andskotinn /um hann þorað
ríða.
En heldur sneru þeir við blaðinu
þegar þeir komu til byggða, því þá
ortu þeir: /Hann hvergi1 lóð fékk
handa sér /heiftar pínu kvalinn /af
því góðu englarner /allan byggðu
dalinn.
Þórður fór með vísu Auðar Har-
aldsdóttur í Hólum sem hún orti um
hann: /Oft hefur drottning drepið
hrók /dvínar lífsins kraftur. /Skratt-
inn gaf og skrattinn tók, /en skilaði
Þórði aftur.
Rifjaðar voru upp vísur Þórðar um
það þegar Kristinn í Skarði reið fram
Jökulgilið og lenti í kvísl á bólakaf
þegar hesturinn hnaut, en þótt
kvíslin væri ekki mjög djúp fór hest-
urinn einnig á bólakaf og kallaði
Loftur í Neðra-Seli hestinn kafbátinn
upp frá því: /Greitt fram Jökulgilið
reið, /en gleymdi ei morgunþvotti.
/Bykkjan datt og botninn skreið,
/blautur Diddi glotti.
/Er reiðskjótinn, ég það sé, /óláns
djöflafæla. /Á kafbát smalar Kristinn
fé, /hvílík himnasæla.
Dagur datt af degi og áfram héldu
leitarmenn smölun. Hver reitur var
tekinn fyrir sig og smátt og smátt
þrengdist hringurinn. Einn daginn
fóram við með nokkram leitarmönn-
un í Reykjadalina og þar hittum við
fjallmenn Rangvellinga, hressa og
bratta og mikið yndi höfðu menn af
því að hitta matráðskonuna þeirra,
hana Klöra, sem allir ijallmenn elska
eins og segir í textanum góða. Það
var ævintýralegt að koma að vatna-
jallleit í jöklabúskapnum.
efán og Kristinn leita ofan snjólínu.
þar sem rafljós deyfa alla skerpu út
skilum Markarfljóts norðan Hrafn-
tinnuskers og ganga nokkra fyrstu
kílómetra þessa mikla fljóts í miðju
fljótinu. Markarfljót er jökulvatn sem
á meginupptök sín í Mýrdalsjökli og
Eyjafjallajökli, en lengsta upptaka-
kvíslin rennur eftir Reykjadölum.
Markarfljót er 100 km frá upptökum
til ósa, en vatnasvið þess er um 1100
ferkílómetrar. í mesta og hijóstrug-
asta brattlendinu var fátt um sauð-
fé, en allt hefur sinn gang og menn
halda sínu striki í leitum á hveiju
sem dynur. Menn fóru á fætur
snemma morguns og það var alltaf
liðið á kvöld þegar dagsverki var
lokið. Þá var stemmning fjallferð-
anna virkjuð. Menn notuðu tækifær-
ið í Landmannalaugum að bregða sér
í heitu hylina og byggja sig upp fyr-
ir nýjan dag, fjallahlaup og fjársmöl-
un. Fénu sem smalaðist í nágrenni
Landmannalauga var komið fyrir í
rétt uns rekið var að Landmanna-
helli. Eitt kvöldið í heitu kvíslinni
veltu menn vöngum yfir tíðu stjörnu-
hrapi, því á tæplega klukkustund
sáum við sjö stjörnuhröp og þar af
eitt mjög bjart. Þessi tíðni er hins
vegar ekkert óeðlileg, en í þéttbýlinu
í himingeiminn eru inenn hættir að
sjá þessi undur. Hins vegar sáum
við einnig mjög sjáldgæfa tegund af
norðurljósum sem voru eins og
dumbrauðir skýjaflákar. Okkur duttu
í hug eldský á himni en aðstæðurnar
fyrir rafeindirnar hafa verið sérstæð-
ar. Það rifjaðist einnig upp að norð-
urljósin eru rafeindir sem koma inn
í gufuhvolfið frá sólinni og inn í
norðurljósabeltið sem liggur um ís-
land. Áður en rafeindirnar koma inn
í gufuhvolfið auka þær hraðann mjög
og fylgja segulkraftinum eftir gorm-
: ^ |