Morgunblaðið - 17.06.1990, Síða 14

14 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. JUNI 1990
Tilbúnir til orrustu: Franskir
skriðdrekar við Laon.

De Gaulle: „Höfum tapað orr-
ustunni en ekki stríðinu."
V 0 ABBEVILLE
Gagnrýndurfyrir orrustuna sem geröi hannfrœgan
FYRIR 50 árum styrktist það álit margra á Charles de Gaulle hers-
höfðingja að hann væri snillingur í skriðdrekahernaði. Það gerðist
þegar hann stjórnaði liðsafla Frakka í orrustunni um Abbeville við
ána Somme í Norðvestur-Frakklandi. Nú segir franskur sagnfræðing-
ur að þetta álit eigi ekki við rök að styðjast, þótt hann viðurkenni
mikilvægt hlutverk de Gaulles í þágu Frakka. Bók með niðurstöðum
sagnfræðingsins Henri de Wailly kom út nú í vor, rétt áður en hálfr-
ar aldar afmælis orrustunnar við Abbeville var minnzt. Mörgum
Frökkum fínnst ómaklega að de Gaulle vegið og að óheppilegur tími
hafi verið valinn til útgáfú bókarinnar. I ár er þess einnig minnzt
að ein öld er liðin frá fæðingu Charles de Gaulles, sem hafði verið
í hópi fyrstu boðbera skriðdrekahernaðar, stjórnaði „Fijálsum Frökk-
um“ i síðari heimsstyrjöldinni og varð seinna stofhandi og fyrsti
forseti Fimmta franska lýðveldisins.
jóðveijar voru komnir til
Dunkerque (Dunkirk, Diik-
irchen), þegar orrustan við
Abbeviile var í algleymingi
dagana 28. til 29. maí
1940. De Gaulle hafði ver-
ið falið að taka við stjóm
4. franska herfylksins 11.
maí og hann hafði
heitið stjórninni í
París sigri til að
stöðva sókn Þjóð-
verja, sem hafði
hafizt daginn áður.
í staðinn beið hann
ósigur fyrir þýzku fótgöngu- og stór-
skotaliði við Abbeville. Þó voru Þjóð-
verjar liðfærri og ekki búnir skrið-
drekum í það skipti, að sögn de
Wailly.
Sundurleitt lið
Fjórða herfylkið var aðeins til á
pappírnum þegar de Gaulle tók við
stjórn þess. Því var komið á fót í
miklum flýti og það var allsundur-
leitt. Sumir yfirmenn þess fengu
aðeins íjögurra tíma þjálfun.
De Gaulle var fyrst skipað að tefja
sókn óvinarins á Laon-svæðinu til
að gera Touchon hershöfðingja kleift
að mynda víglínu milli ánna Aisne
og Ailette og loka leiðinni til Parísar.
Árla dags 18. maí skipaði de
Gaulle skriðdrekum sínum að taka
Sissone og Montcornet við vegina
frá París til Saint-Quentin, Laon og
Rheims. Skriðdrekarnir sóttu til
Montcornet, tóku annað þorp her-
skildi og komust að útjaðri þess
þriðja. Lengra komust Frakkar ekki
og de Gaulle hörf-
aði inn 1 skógana
við Agincourt.
Hann tafði sókn
Þjóðveija um að-
eins einn dag, gerði
mikinn usla, tók
130 fanga og missti tæplega 200
fallna.
Aðfaranótt 27. maí var de Gaulle
og 4. brynfylkinu skipað að fara
þegar í stað til Abbeville og ráðast
á óvininn, þar sem hann hafði náð
fótfestu sunnan árinnar Somme.
Þjóðveijar sigruðu eftir skamma við-
ureign, en háðu þarna lengstu orr-
ustu sína við Frakka í skammri her-
ferð, sem lauk með vopnahléi og
falli Frakklands 22. júní.
í bók sinni segir Henri de Wailly
að de Gaulle hafi kastað á glæ yfir-
burðum í vopnum og mannafla. De
Wailly er eigandi Bagatelle-kastala
í Abbeville, þar sem safn til minning-
ar um viðureignina 1940 er til húsa,
og bók hans nefnist De Gaulle sous
le Casque — De Gaulle undir hjálm-
inum. Hér er einkum stuðzt við
umsögn Paul Websters um bókina
og samtöl hans við de Wailly í The
Guardian.
Sigurlangboganna
De Wailly segir að de Gaulle hafi
fómað yfirburðum sínum við Abbe-
ville á nákvæmlega sama hátt og
Filippus VI Frakkakonungur í orr-
ustunni við Crécy í 100 ára stríðinu
tæpum sex öldum áður, 26. ágúst
1346. De Wailly leggur áherzlu á
að sýna að óvenjumargt hafi verið
líkt með þessum tveimur orrustum
og vitnar í bók eftir sjálfan sig um
Crécy, sem er skammt frá Abbeville.
Þremur dögum áður en orrustan
um Crécy hófst 1346 klifraði Ját-
varður III Englandskonungur upp á
tind Mont de Caubert — hæðarkamb
sem gnæfir yfir Somme, þar sem
áin sveigir fram hjá Abbeville. Hann
vildi virða fyrir sér sveitirnar fyrir
norðan Abbeville og kanna stöðuna
fyrir orrustuna við Crécy. Tæpum
sex öldum síðar virti de Gaulle Mont
de Caubert fyrir sér úr þakherbergi
á bóndabæ í grenndinni til að kynna
sér hvernig auðveldast væri að
flæma þýzkar fallbyssuskyttur burtu
af ásnum.
Við Crécy báru þreyttar lang-
bogaskyttur Játvarðar III Englands-
konungs ofdirfskufulla riddará
Filippusar VI ofutiiði 1346, þótt
Frakkarnir væru næstum því þrisvar
sinnum fleiri. Enskir langbogar
höfðu ekki áður sézt á meginlandinu
og ótvíræður sigur Englendinga kom
á óvart.
Frakkar höfðu færasta riddaraliði
Evrópu á að skipa. Játvarður III var
lítill herstjórnandi, en snillingur í
vélabrögðum á vígvellinum og fót-
gönguliðar hans voru einbeittir og
velagaðir. Við Crécy lauk um 10
alda sögu yfirburða riddaraliðs í
hernaði í heiminum og við tók veig-
amikið hlutverk fótgönguliða á
vígvellinum.
De Wailly segir að Filippus
Frakkakonungur hafi að engu haft
ábendingar um kænskubrögð og
fórnað hermönnum sínum að óþörfu.
Þegar harðna tók á dalnum skellti
hann skuldinni á bogmenn sína og
sakaði þá um landráð í stað þess
að endurskoða eigin aðferðir og
reyna nýjar herbrellur.
„De Gaulle hundsaði líka ráðlegg-
ingar gamals leiðbeinanda síns í
skriðdrekahernaði," segir de Wailly,
„og sendi hermenn sína út í orr-
ustuna án þess að sýna snefil af
hugmyndaflugi. Við fámennan,
þýzkan liðsafla var að etja, en Þjóð-
veijarnir voru búnir öflugum 88 mm
fallbyssum. Þegar í harðbakkann sló
sakaði hann hermenn-sína um hug-
leysi. Hann gat aldrei viðurkennt að
hann hefði rangt fyrir sér.“
Frakkar lamaðir
De Gaulle naut viðurkenningar
fyrir skriðdrekaaðferðir, sem hann
hafði boðað í hernaði. Með bókum
um það efni áður en heimsstyijöldin
hófst hafði hann lent í útistöðum við
Philippe Pétain marskálk, verndara
sinn sem varð samverkamaður Þjóð-
verja, og fleiri herforingja úr fyrri
heimsstyijöld, sem neituðu að trúa
því að brynlið væri ósigrandi.
Því hefur oft verið haldið fram
að Þjóðveijar hafi að sumu leyti
sótt hugmyndir sínar um leifturstríð
og skriðdrekahernað 'til de Gaulles.
Deilur Frakka um kenningar hans
komu í veg fyrir að hann fengi eins
skjótan frama í franska hernum og
við mátti búast og urðu til þess að
hann fékk orð fyrir _að vera hroka-
fullur og ráðríkur. Á árunum fyrir
stríð treystu Frakkar á rammgerða
Maginot-varnarlínu, sem auðvelt var
að sveigja fram hjá gegnum Belgíu.
Eins og Paul Webster bendir á
var undirrót ósigursins við Abbeville
og uppgjafar Frakka 1940 útbreidd
spilling, sem hafði grafið um sig í
kreppunni. Það sem helzt einkenndi
Frakkland fyrir stríð var pólitískt
valdabrölt og Ieynimakk, óheiðar-
leiki og siðleysi, vanhæfir herforingj-
ar og óskhyggja gagnvart Hitler.
Allt lamaði þetta viðnámsþrótt
Frakka.
Þegar Frakkland féll var de Wa-
illy sex ára. Frakkar af hans kynslóð
hafa alltaf átt erfitt með að kyngja
niðurlægingu ósigursins 1940. De
Wailly hefur talið það skyldu sína
að rétta við orðstír þeirra 100.000
Frakka, sem féllu í sex vikna stríðinu
við Þjóðveija. Hann telur að þeir
hafi sýnt engu minna hugrekki en
hermenn Frakka við Marne og
Somme 1914.
Árið 1940 var franskaþjóðin jafn-
klofin og í upphafi 100 ára stríðsins.
Þjóðveijar færðu sér djarflega í nyt
hik og vandræðalegt vafstur fran-
skra stjórnmálamanna og herfor-
ingja, sem stafaði af sundrungu
þjóðarinnar. Með brögðum tókst
Þjóðveijum að ginna heri Breta og
Frakka norður á bóginn til Belgíu
og þannig gafst skriðdrekum þeirra
færi á að ná öllu Frakklandi á sitt
vald á skjótan og auðveldan hátt.
Sigraði ekki
Orrustan um Abbeville í Norð-
vestur-Frakklandi stóð í eina viku
alls. Hún hófst með misheppnaðri
árás Breta í þann mund er Leopold
III Belgíukonungur og herafli hans
gáfust upp og brottflutningurinn frá
Dunkirk hófst. Bretum tókst að
bjarga rúmlega 300.000 hermönnum
og „kraftaverkið, við Dunkirk"
■ ERLEND —
HRINCSIÁ
eftir Gudm. Halldórsson