Morgunblaðið - 12.07.1990, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. JUU 1990
Er samningsgrundvöllurinn um
Efiiahagssvæði Evrópu brostinn?
Gildandi utanríkisviðskiptakerfi er okkur hagstætt
eftirHannes Jónsson
Fyrri grein
Þau tíðindi gerðust 18. júní sl.
að ráðherraráð EB gaf fram-
kvæmdastjórn sinni þau fyrirmæli
í samningsumboði, að takmarka
mjög áhrif EFTA-ríkjanna á
ákvarðanatöku innan hugsanlegs
18 ríkja Efnahagssvæðis Evrópu,
sem í meginatriðum skuli lúta regl-
um EB. Jafnframt er samninga-
nefnd EB falið, að taka ekki tillit
til sérstakra aðstæðna í einstökum
EFTA-ríkjum, eins og á íslandi.
Leggja beri höfuðáherslu á gagn-
kvæmni í viðskiptum. Nefndinni er
sagt að krefjast þess, að EFTA-
markaðir verði opnaðir fyrir inn-
flutningi á landbúnaðarafurðum
EB-ríkjanna í Suður Evrópu og að
aðgangur fiskveiðiflota EB-ríkja
komi á móti tollívilnunum með sjáv-
arafurðir á hinum sameiginlega
Evrópumarkaði 18 ríkja EB og
EFTA, sem samningarnir snúast
um að stofna. Þetta kom víst mörg-
um á óvart hér á landi.
Undir forustu utanríkisráðherra
hafa menn sem í draumi endurtekið
þann boðskap, að við eigum ekki
annarra kosta völ en að fljóta með
Evrópustrauminum inn í hið hugs-
anlega Efnahagssvæði Evrópu,
EES. Ekkert uppgjör hefur þó kom-
ið frá ríkisstjórninni fyrir almenn-
ing, sem sýnir að meiri ábati yrði
fyrir okkur af hinu nýja utanríkivið-
skiptakerfi EES en því, sem við
framkvæmum í dag.
Þegar bent hefur verið á ýmis-
legt óaðgengilegt fyrir okkur í hug-
myndunum að hinu nýja kerfi, hafa
menn einfaldlega svarað því, að
með fyrirvörum mundum við fá
undanþágur frá óaðgengilegum
samningsákvæðum. Þannig hafa
bæði forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra hvað eftir annað iýst því
yfir í fjölmiðlum, að þeir hafi orðið
varir við skilning forystumanna EB
á sérstöðu íslands í óformlegum
viðræðum þeirra á ýmsum stöðum
og tímum. Með samningsumboðinu
tók ráðherraráð EB hins vegar af
öll tvímæli um það, að ekkert er
að marka almennt kurteisishjal ráð-
hen-a þegar til alvöru samninganna
kemur.
Sérstaða, fyrirvarar og
undanþágur
I samningsumboði EB segir, að
ekki megi taka tiilit til sérstakra
aðstæðna í einstökum EFTA-ríkj-
um. Islensk stjómvöld virðast hins
vegar hafa reiknað með samþykki
á sérstöðu og undanþágum vegna
fyrirvara.
Evrópustefnunefnd Alþingis varð
um það sammála undir forustu
Eyjólfs K. Jónsson, að veiðiheimild-
ir til EB-ríkjanna gegn tollívilnun-
um á fiskafurðum kæmi ekki til
greina. Jafnframt var full samstaða
um að aðild að EB komi ekki til
greina, en Island skuli áfram taka
þátt í samstarfi um fríverslun innan
EFTA og við EB samkvæmt gild-
andi samningum.
Að sögn Páls Péturssonar, for-
manns þingflokks framsóknar-
manna, hefur ríkisstjórnin gert
ýmsa fyrirvara í samningaviðræð-
unum. Hann segir svo í DV 11.
apríl sl.:„ísland vill fijálsa verslun,
þar með talin fríverslun með físk
og fiskafurðir. ísland getur ekki
innágengist óhefta fjármagnsflutn-
inga, hömlulaus þjónustuviðskipi né
stjórnlaust streymi vinnuafls. Þá
getur ísland aldrei undirgengist
yfirþjóðlegt vald. Á grundvelli þess-
ara fyrirvara gerðist ísland þátttak-
andi í viðræðum EFTA og Evrópu-
bandalagsins.“
Nú er það saga út af fýrir sig,
að fyrir liðlega viku bárust þær
fréttir frá Brussel, að þessir fyrir-
varar, sem Páll segir ríkisstjómina
hafa gert, séu hvergi bókaðir í
samningaviðræðum og fundargerð-
um EFTA og EB. Þeirra sé aðeins
getið í innanhúsplaggi EFTA, sem
litið sé á sem minnisblað og merkt
trúnaðarmál. Formlega hafí það
ekki verið lagt fyrir EB, enda stang-
ast samningsumboð EB til sinna
manna gjörsamlega á við hvert ein-
asta atriði fyrirvaranna sem Páll
segir ríkisstjómina hafa gert.
Með tilliti til þeirra gagnstæðu
mótsagnar, sem er á milli samn-
ingsumboðs EB frá 18. júní og fyrir-
varanna, sem Páll segir ríkisstjórn-
ina hafa gert, fæ ég ekki betur séð
en að samningsgrundvöllur okkar
um aðild að Efnahagssvæði Evrópu
sé brostinn.
Kostir gildandi
utanríkisviðskiptakerfís
Þegar breytingar em boðaðar er
hollt að skoða boðskapinn með
hæfilegri íhaldssemi í anda írskætt-
aða breska stjórnmálamannsins og
heimspekingsins, Edmunds Burkes,
og kasta ekki umsvifalaust frá sér
ríkjandi skipan, sem byggist á
langri og góðri reynslu, heldur hlúa
að henni og gera smátt og smátt á
henni nauðsynlegar breytingar með
tilliti til breyttra tíma og þarfa, en
kollvarpa henni ekki.
Þetta fínnst mér eiga sérstaklega
við um t.rúboðið um hið nýja ut-
anríkisviðskiptakerfí, sem EB vill
móta í Evrópu.
Hefur gildandi utanríkisvið-
skiptakerfí reynst okkur íslending-
um svo illa, að nauðsynlegt sé að
breyta því?
Ekki kem ég auga á það.
Þörfín fyrir breytingu verður t.d.
ekki lesin út úr verslunarskýrslum
okkar. Engin vandkvæði em á að
selja helstu útflutningsvöru okkar
miðað við gildandi kerfi. Innflutning
okkar kaupum við að frjálsu vali
þar sem hagstæðast er. Tæplega
60% af utanríkisviðskiptum okkar
er við ríki Efnahagsbandalagsins
og verður ekki annað séð en að þau
hafí ekki minni þörf fyrir að kaupa
af okkur en við að selja þeim. Sé
dæmið skoðað í ljósi NATO-aðildar
þá eru yfir 75% af utanríkisverslun
okkar við ríki þess, en sum þeirra
era aðilar að EB, önnur að EFTA.
Erlenda tollmúra höfum við ýmist
sniðgengið eða yfírstigið, enda ber
erlenda innflytjandanum, t.d. salt-
fískinnflytjandanum á Spáni og í
Portúgal, að greiða innflutnings-
tolla, ekki okkur sem útflytjendum.
Við nánari skoðun sést, að ut-
VZterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiöill!
o/i//ámir á c/owruwia

(//máveÍAla fyvýv- Cvo:
'/ fiaÁÁr mÁevO-fjpeina*
meJ ióÁÁ&ýa&u/tu. b wAfaéaw
fa&náÁÁxaaJineóáaic meá ivnföre.
e/t' fd fíam. 'uáf Áe vla/ýái
hvn/á/, dia/ml
s< i 3
Osta- og smjörsalan sf.

Hannes Jónsson
„Hef ég við nákvæma
skoðun ekki komið
auga á neina eftiahags-
muni Islands, sem gera
það brýnt að kollvarpa
því með því að múra
okkur inn í Evrópu-
tollmúr 18 Evrópuríkja,
svo sem nú er boðað af
meira kappi en forsjá.“
L
I
anríkisviðskiptakerfi okkar byggir
á 4 meginþáttum:
Fyrst, við emm sjálfstætt og full-
valda ríki, óháð yfírþjóðlegum
stofnunum, mótum og framkvæm-
um okkar eigin stefnu í milliríkja-
viðskiptum, tolla- og gjaldeyris-
málum, verslum við þau ríki, sem
okkur fínnst hagkvæmast, erum
ekki bundin neinum yfirþjóðlegum
reglum um tolla og viðskipti, ráðum
sjálf okkar utanríkisverslun.
Annað, síðan 1968 erum við aðil-
ar að Gatt ásamt 97 öðrum ríkjum,
sem skipta á mili sín liðlega 80% gj
af milliríkjaverslun heims. Markmið
Gatt er að stuðla að sem frjálsustu
milliríkjaviðskiptum, afnámi mis- g
mununar viðskiptakjara, vinna að
afnámi inn- og útflutningstolla á
gagnkvæmnisgrundvelli, m.a. með
samningum um bestu kjaravið-
skipti. Gatt er ekki yfirþjóðleg
stofnun, aðildarríkin halda óskertu
fullveldi og samþykkja það eitt, sem
þau telja sér hagkvæmt.
Þriðja, síðan 1970 erum við aðil-
ar að EFTA. Þar njótum við
fríverslunar með iðnvömr og sumar
sjávarafurðir til 1. júlí 1990, en
eftir það með allar sjávarafurðir.
Þar sem EFTA er ekki yfirþjóðleg
stofnun rekur hvert aðildarríki
sjálfstæða og óháða viðskipta- og
tollastefnu gagnvart utanbanda-
lagsríkjum, eins og t.d. Banda- "
ríkjunum, Japan, S-Ameríku og
Sovétríkjunum. Við getum því gert -
við þessi utanbandalagsríki og önn- 1
ur sjálfstæða viðskiptasamninga að
eigin vild. _
Fjórða, á grundvelli EFTA-aðild- 1
ar gerðum við fríverslunarsamning
við EB. Samkvæmt honum njótum
við nú ekki aðeins fríverslunar og
tollfríðinda með iðnvörur heldur
einnig meginþorra sjávarafurða.
Allar sjávarafurðir nema saltsíld,
saltfískur, skreið, flatfiskur og
nokkrar tegundir, sem ekki skipta
máli í okkar útflutningi, koma und-
ir fríverslun á öllu EB-svæðinu sam-
kvæmt gildandi samningum.
Þetta er í hnotskurn það
milliríkjaviðskiptakerfi, sem við bú-
um nú við. Hef ég við nákvæma
skoðun ekki komið auga á neina
efnahagsmuni íslands, sem gera
það brýnt að kollvarpa því með því
að múra okkur inn í Evróputollmúr
18 Evrópuríkja, svo sem nú er boð-
að af meira kappi en forsjá. Það £
er því engin harmafregn fyrir okkur
Islendinga, ef rétt er skoðað, að
samningsgrundvöllurinn um Efna- |
hagssvæði Evrópu sé brostinn, enda
ýmsir aðrir valkostir betri, svo sem
sýnt verður fram á í annarri grein.
Höfiwdur er fyrrverandi
sendiherra.