Morgunblaðið - 22.12.1990, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1990
15
Saga tímamóta-
manns í listum
Nálarstunga —
eitthvað fyrir þig?
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Hans Bronkhorst: VAN GOGH
OG LIST HANS. í fótspor áhrifa-
mikils brautryðjanda í nútímalist.
Islensk þýðing: Olafur Bjarni
Guðnason. Ráðgjöf við þýðingu:
Gunnar B. Kvaran listfræðingur.
Vaka-Helgafell 1990.
Það hefur ekki farið fram hjá
mörgum að í ár eru liðin hundrað
ár frá dauða hollenska listmálarans
Vincents Van Gogh.
Bækur, blaðagreinar, kvikmyndir,
útvarps- og sjónvarpsþættir eru
meðal þess sem minna okkur á snilld
Van Goghs og dapurlega ævi.
A unglingsárum las ég Lífsþorsta
eftir Bandaríkjamanninn Irving
Stone, skáldsögu um dæmigert lista-
mannslíf þar sem Van Gogh var í
öndvegi. En þar komu líka margir
aðrir við sögu, ekki síst hinn óstýri-
láti Paui Gauguin, félagi Van Goghs
og tímamótamaður í málaralist eins
oghann.
í bók Hans Bronkhorts haldast
texti og myndir í hendur svo að hún
verður kjörin leiðsögn um list Van
Goghs. En mikið er lagt upp úr
einkalífi málarans, baráttu hans,
biðinni eftir viðurkenningu, mann-
fælni og bijálun að lokum.
Rétt fyrir sjálfsmorð Van Goghs
gerðust þau tíðindi að einn gagnrýn-
andi skrifaði lofsamlega um hann.
Aðeins tvær eða þrjár myndir seld-
ust meðan hann var á dögum.
Bréf Van Goghs, m.a. til Theos
bróður síns, sem studdi hann eins
og hann framast gat og kvað í hann
kjark eru merkilegar heimildir og
hafa ekki bara listsögulegt heldur
einnig bókmenntalegt gildi eins og
Bronkholst bendir á.
Eitt af því sem kemur fram í Van
Gogh og list hans er að málarinn
fæddist ekki alskapaður og sumt af
því athyglisverðasta í list hans á sér
vissar hliðstæður hjá minna þekkt-
um listamönnum, sumir þeirra eru
gleymdir nú.
Sumarið 1888 skrifaði Van Gogh
systur sinni eftirfarandi og má velta,
fyrir sér hvort bréfið feli ekki enn í
sér sannleikskjarna:
„Við lifum í heimi þar sem kjör
iistamanna eru ótrúlega erfið og
ömurleg. Sýningar, listaverkaversl-
anir, allt, allt er rekið af fólki sem
hirðir alla peningana. Þú mátt ekki
halda'að ég ímyndi mér þetta. Stórfé
er greitt fyrir verk listamanna
þegar þeir eru dánir og verk þeirra
hindra lifandi listamenn."
Líkaminn og starfsemi hans
Höfundur: Steve Parker
Myndir: Giovanni Caselli, Guil-
iano Fornari Sergio
Þýðandi: Björg Þorleifsdóttir
Utgefandi: Mál og menning 1990
Líkaminn og starfsemi hans er
ný bók í flokknum Gluggi alheims-
ins, sem gefinn er út hjá Mali og
menningu. Á síðari árum hafa marg-
ar prýðilegar fróðleiksbækur verið
gefnar út fyrir börn og unglinga og
hafa ýmsar þeirra slæðst heim til
mín við mikinn fögnuð smáfólksins.
Má sem dæmi nefna Heim í hnot-
Vincent Van Gogh. Hluti sjálfs-
myndar frá 1887-1888.
Texti bókarinnar um Van Gogh
er ljós og skýringar listaverkanna
aðgengilegar. Myndaval er gott,
þýðingin lipur. Um hina fræðilegu
hlið eru aðrir færari að dæma.
Bókin verður að teljast prýðilegur
inngangur að Vincent Van Gogh.
skurn, sem Vaka / Helgafell gefur
út og Undraveröld dýranna, sem
Fjölvi bar ábyrgð á. Ég minnist þess
ekki að hafa rekist á Glugga al-
heimsins fyrr, og ekki kemur það
fram, svo ég fái séð, hvort þessi bók
er sú fyrsta í röðinni. Fræðibækur
af þessu tagi geta vakið áhuga barna
á umheiminum og löngun til að vita
meira.
í fréttatilkynningu frá Maii og
menningu segir, að í bókinni sé fjall-
að um starfsemi mannslíkamans í
máli og myndum og að bókin hæfi
börnum allt frá 8 ára aldri til ungl-
ingsára. Ég fékk því son minn 10
ára til að gefa álit sitt. Honum fannst
textinn mjög góður, en ýmsar mynd-
ir iélegar. Líklega er það í hnot-
__________Bækur_______________
Katrín Fjeldsted
Kilja eftir J.R. Worsley. Útgef-
andi: Dögun/Prentver að tilhlutan
Svæðameðferðarskóla Islands.
Þýðandi: Þóra Kristín Arthurs-
dóttir.
Vestrænir læknar hafa löngum
þótt tortryggnir í garð þeirra, sem
stunda óhefðbundnar lækningar. Al-
menn þekking lækna í Evrópu á nál-
arstunguaðferðinni svonefndu (acup-
uncture) er fremur ný af nálinni,
enda þótt aðferðinni hafi verið beitt
árþúsundum saman í Austurlöndum
fjær.
I bókinni segir að þessi ævaforna
aðferð byggist á því að hafa áhrif á
lífsorku líkamans (Ch’i-orkuna) en
hún er talin stjórna starfsemi líf-
færanna og streyma frá einu líffæri
til annars eftir 12 orkubrautum. Til
skurn sannleikurinn um bókina.
Skýringarmyndir, sem mikil vinna
hefur verið lögð í, eiga sýnilega að
verða áhugaverðari með teiknibrell-
um og tæknibrellum, sem því miður
heppnast ekki, auk þess sem einfald-
ir hlutir eru sums staðar gerðir
óþarflega flóknir. Sem dæmi um það
má nefna mynd af munninum, sem
er teiknuð eins og maður standi í-
kokinu og horfi fram eftir eða þá
hangi í lausu lofti bak við úfínn.
Vissar fullyrðingar má segja að
ég hafi hnotið um, eins og þá, að
heilinn sé mikilvægasti hluti lík-
amans, en í heild er textinn vel unn-
inn og settur fram á skemmtilegan
hátt.
Þýðing er prýðilega af hendi leyst.
þess að hvert líffæri vinni rétt þarf
orkan að rénna óhindruð og komi upp
veikindi, hefur orkuflæðið raskast.
Nálarstungan beinist að sérstökum
punktum, sem liggja á orkubraut-
unum og með henni má stjórna orku-
flæðinu. Það kemur fram í inngangi,
sem höfundur ritar, að bókin hafi
upphaflega verið gefin út fyrir einum
17 árum. Það má vel vera að hún
hafi þá verið nokkuð áhugaverð, því
að fæstir læknar voru þá kunnugir
aðferðum af þessu tagi. Sá tími tor-
tryggni er að mestu liðinn og nálarst-
unguaðferðin hefur skipað sér sess
meðal hliðargreina læknisfræðinnar
enda þótt sá sess sé fremur lítt áber-
andi eða mikilvægur.
Aldur bókarinnar gerir það einnig
að verkum, að eina alvarlega sýking-
arhættan, sem talin er geta stafað
af nálunum, tengist lifrargulusmiti,
en ekki er einu orði minnst á eyðnism-
it, og fráleitt að endurskoða ekki
bokina við útgáfu og þýðingu á árinu
1990.
Höfundur gerir skýran greinarmun
á þeim sem í raun kunna aðferðina,
hafa margra ára nám og reynslu að
baki og hinum sem farið hafa á nám-
skeið, en hafa takmarkaða kunnáttu
og skilning á fræðunum. Við þeim
síðarnefndu er eindregið varað.
Ég geri ráð fyrir að notagildi með-
ferðar sem þessarar fari eftir ýmsu,
til dæmis almenningsálitinu, trú
sjúklingsins á lækningarmátt og
sannfæringarkrafti þess sem með-
ferðinni beitir. Það er þó allsendis
öruggt, að þótt einhveija kvilla megi
lækna hjá einhveijum, læknast ekki
allt á þennan hátt. Höfundurinn, J.R.,
eins og hann er kallaður, forðast for-
dóma og fullyrðingar og líklega er
þetta hinn vænsti og greindasti mað-
ur. Hann er þó ábyggilega betri sem
nálarstungumeistari en sem rithöf-
undur og hefði auk þess átt skilið
betri þýðingu og prófarkalestur.
Líkaminn og starfsemi hans
____Bækur
Katrín Fjeldsted