Morgunblaðið - 22.12.1990, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1990
Sovéska þingið:
Harðlínumenn fagna
afsögn Shevardnadze
Moskvu. Reuter.
VÍKTOR Alksnís, ofursti í sov-
éska hernum, fagnaði afsögn
Edúards Shevardnadze úr emb-
ætti utanríkisráðherra, við
umræður í sovéska þinginu í
fyrradag. Hann sagði að til
þess að koma í veg fyrir blóð-
“* bað í Eystrasaltsríkjunum á
næstunni yrði herinn að taka
völdin og koma þar á röð og
reglu.
Alksnís, sem er 40 ára, hefur
fengið viðumefnið „svarti ofurst-
inn“ vegna baráttu sinnar fyrir
því að hervaldi verði beitt til þess
að koma í veg fyrir að sovéska
ríkjasambandið liðist í sundur.
Hann er í forystu fyrir Sojuz,
samtökum harðlínumanna sem
segjast njóta stuðnings fímmt-
ungs fulltrúa á sovéska þinginu.
Hefur hann lengi beitt sér fyrir
Víktor Alksnís Reuter
því að Shevardnadze yrði vikið
frá, en er ráðherrann skýrði frá
ákvörðun sinni færði hann þær
ástæður fyrir afsögn sinni að
valdataka einræðis- og aftur-
haldsafla væri yfirvofandi.
í ræðu eftir afsögn She-
vardnadze réðst Alksnís harka-
lega gegn þjóðernissinum og sjálf-
stæðishreyfmgum. Hann gegnir
skyldustörfum í Lettlandi og sagði
að eina leiðin til að afstýra blóð-
baði þar og í öðmm lýðveldum
sem sæktust eftir fullveldi eða
vildu segja sig úr sovéska ríkja-
sambandinu væri að Rauði herinn
tæki þar völdin.
Fyrir þremur vikum sagði
Alksnís að hann myndi krefjast
afsagnar Míkhaíls Gorbatsjovs
gripi leiðtoginn ekki til aðgerða
gegn lýðveldum sem krefðist full-
veldis eða sjálfstæðis.
Breytingar á valdakerfi Sovétríkjanna
1985: GORBATSIOV KEMST TIL VALDA
1990: HIN NÝIA STIÓRNSKIPAN GORBATSIOVS
FRAMKVÆMDAVALD
FORSETI
SAMBANDSRAÐ
(Forsetar allra
Sovéflýðveldanna)
ORYGGISRAЮ
(Varnamálaráðherra,
utanrikisráðherra,
yfirmaður KGB og
háttsettir vísindamenn.)
RAÐUNEYTI FORSETA
r (Forsætisráðherrar Sovétlýðveldanna
og allir ráðherrar sambandsstjórnarinnar.)
LOGGJAFARVALD
ÆÐ!
ORMADUI
)STARÁÐSI
IR
►SINS
FULLTRUAWNGIÐ
2.250 fulltrúar
ÆÐSTARÁÐIÐ
450 fulitrúar
Kommúnistaflokkurínn gegnir ekki lengur
opinberu hlutverki i stjomskipun ríkisins.
Reuter
Óttast afleiðingar afsagnar
Shevardnadze
Leiðtogar Eystrasaltsríkjanna sögðust í gær óttast að afsögn Edúards
Shevardnadze leiði til þess að stjómvöld í Moskvu skeri upp herör
gegn sjálfstæðishreyfingum ríkjanna. Utanríkisráðherrar ríkjanna
sögðu á fundi með norrænum starfsbræðmm sínum í Kaupmannahöfn
í fýrradag að með afsögn Shevardnadze hyrfí góður vinur ríkjanna
úr æðstu valdastöðum og einn af helstu stuðningsmönnum umbóta-
stefnu Míkhaíls Gorbatsjovs forseta. Meðfylgjandi mynd var tekin af
ráðherranum ásamt Uffe Ellemann-Jensen utanríkisráðherra Dana í
Kaupmannahöfn en frá vinstri em: Janis Jurkans Lettlandi, Ellemann-
Jensen, Lennart Meri Eistlandi og Algirdas Saudargas Litháen.
Israel:
Stríður straumur innflytj-
enda frá Sovétríkjunum
Tel Aviv. Reuter.
ÍSRAELSKA ríkisstjórnin fyr-
irskipaði flugmálayfirvöldum á
föstudag að senda þegar í stað
allar tiltækar flugvélar til að
ná í sovéska gyðinga í Austur-
Evrópu. Undanfarið hafa um
3.000 innflytjendur komið til
landsins dag hvern.
„Samgönguráðherra mæltist til
þess við okkar að nota allar til-
tækar flugvélar til þessara flutn-
inga nú um helgina,“ sagði Nac-
hman Kleinman, talsmaður ríkis-
flugfélagsins E1 Al, „og við höfum
fengið sérstakt leyfí til að fljúga
á laugardeginum (sabbatsdegin-
um).“
Innflytjendayfírvöld sögðu í
gær að fjöldi innflytjenda hefði
verið helmingi meiri síðustu tvo
sólarhringana en vant væri. Yfír
2000 innflytjendur komu með tíu
flugvélum frá miðjum fímmtudegi
til föstudagsmorguns og búist var
við 15 flugvélum til viðbótar á
föstudag og laugardag með um
6.000 innflytjendur.
Hin óvænta afsögn sovéska
utanríkisráðherrans, Eduards
Shevardnadzes á fímmtudag kann
að leiða til enn frekari fjölgunar
innflytjenda til ísraels vegna ótta
um að hert verði aftur á stefnu
sovéskra stjómvalda gagnvart
þeim sem flytjast vilja úr landi.
Undanfarið hafa um 3.000 sov-
éskir gyðingar komið til Israels
á degi hverjum og er búist við
að innflyljendastraumurinn
fari vaxandi eftir afsögn Edu-
ards Shewardnadzes,.utanrík-
isráðherra Sovétríkjanna.
Myndin hérna fyrir ofan var
tekin á flugvellinum í Tel Aviv
í gær: amman gætir barna-
barnsins.
Reuter
Kissinger og Brzezinski deila um stefnu Bandaríkjanna í Persaflóadeilunni:
Andúð á stríði sameinar ólíka hópa
GEORGE Bush Bandaríkjaforseta tókst að fá ólíklegustu ríki til að
snúa bökum saman og fordæma inrás Iraka í Kúvæt en nú bendir
margt til að forsetinn þurfi að berjast gegn álíka undarlegu bandalagi
á heimavígstöðvunum. Stórblaðið Wall Street Journal segir að and-
staða við stefnuna í Persaflóadeilunni, einkum mögulega hemaðar-
lausn, komi nú m.a. frá einangrunarsinnum á ysta hægri væng á borð
við fréttaskýrandann Patrick Buchanan, vinstrisinnum eins og George
McGovem, fyrrverandi forsetaframbjóðanda, er beijist gegn öllum
stríðsrekstri og loks öflum í viðskiptalífinu. Margir viðskiptajöfrar
telji að helstu keppinautar Bandaríkjanna á alþjóðamörkuðum, ekki
síst Japanar og Þjóðverjar, ætli að komast hjá því að bera byrðaraar
af nauðsynlegum aðgerðum gegn Saddam Hussein og reyni að hagn-
ast á pólitískum erfiðleikum Bandaríkjamanna vegna málsins.
„Ríki sem eiga mikið undir því
að við höldum úti herliði við Persa-
flóa ættu að taka á sig eðlilegan
hluta byrðanna,“ segir Max Bauc-
us, öldungadeildarþingmaður
demókrata frá Montana. Slíkar at-
hugasemdir heyrast oft í banda-
rískum þingsölum um þessar mund-
ir. Repúblikanaþingmaðurinn Will-
iam Cohen frá Maine benti á að
sama dag og Japansstjórn skýrði
frá því að hún myndi senda lyf að
andvirði þriggja milljarða Banda-
ríkjadollara (nær 165 milljarða ÍSK)
til Saudi-Arabíu hefði japanskt stór-
fyrirtæki greitt 6.1 milljarð dollara
fyrir kvikmyndafyrirtæki í Holly-
wood. Edward Luttwak, þekktur
sérfræðingur í vamarmálumi hefur
látið í ljós efasemdir um stefnu
stjórnvalda en viðurkennir að sér
líki ekki félagsskapurinn. McGo-
vern hafí aldrei tekið tillit til sjónar-
miða varnarmála og Buchanan sé
að reyna að vekja upp einangmnar-
stefnu í alþjóðamálum.
Um leið og dregur úr sovésku
ógninni meta æ fleiri Bandaríkja-
menn stefnuna í alþjóðamálum út
frá viðskiptalegum og efnahagsleg-
um hagsmunum þjóðarinnar.
GATT-viðræðumar um að auka
frelsi í alþjóðaviðskiptum strönduðu
nýverið vegna deilna Bandaríkjanna
annars vegar og Evrópubandalags-
ins og Japans hins vegar; síðar-
nefndu aðilarnir vilja ekki leyfa
bandarískum landbúnaðarafurðum
að keppa við innlendar. Ástæðan
fyrir þráteflinu var að nokkra leyti
sú að Evrópumenn þurfa ekki jafn
mikið á Bandaríkjamönnum að
halda og fram til þessa og Banda-
ríkjamenn em ekki jafn reiðubúnir
að slaka til í efnahagsmálum til að
tryggja einingu í vamarmálum.
Fari svo að bandarískir hermenn
falli í átökum við Persaflóa gæti
andúð á Japönum og Þjóðverjum
magnast hratt, að sögn blaðsins.
„Fólk elur með sér illar og vaxandi
grunsemdir um að verið sé að mis-
nota okkur, hafa okkur að fíflum,“
segir Pat Ch.oate, stjórnmálaskýr-
andi í Washington sem fjallað hefur
um japönsk efnahagsáhrif í Banda-
ríkjunum í riti sínu, „Agents of
Influence."
Deilt um hernaðarlausn
Harðar deilur tveggja þekktustu
sérfræðinga Bandaríkjanna í al-
þjóðamálum, Henrys Kissingers og
Zbigniews Brzezinskis, um afstöð-
una til hemaðarárásar á Iraka
þykja dæmigerðar fyrir breytt við-
horf. Ekki ríki lengur eining um
grundvallaratriði í stefnu landsins
á alþjóðavettvangi en þessir tveir
menn vom sammála um meginatr-
iði afstöðunnar til Sovétríkjanna
meðan kalda stríðið var og hét.
Kissinger segir að ekkert bendi
til að efnahagslegar refsiaðgerðir
muni duga til að hrekja íraka 'frá
Kúvæt; tíminn vinni ekki með
Bandaríkjamönnum og traust ann-
arra ríkja á svæðinu í garð þeirra
sé í veði. Önnur arabaríki muni
verða að lúta Saddam ef hægt verði
að túlka niðurstöðu deilunnar sem
sigur fyrir hann, hversu smávægi-
legur sem sá sigur verði. Einnig
bendir Kissinger, sem var utanríkis-
Zbigniew Henry
Brzezinski Kissinger
ráðherra á fyrri hluta áttunda ára-
tugarins, á að koma verði í veg
fyrir að Saddam geti einhvem tíma
ógnað öðmm þjóðum með efna- og
jafnvel kjamavopnum og náð þann-
ig kverkataki á olíuviðskiptum.
Brzezinski var ráðgjafí Jimmy
Carters Bandaríkjaforseta í alþjóða-
málum. Hann er á öndverðum meiði
við Kissinger, telur að blóðug styrj-
öld myndi valda heiftarlegri andúð
á Bandaríkjunum á svæðinu og
ógna öllu jafnvægi L Mið-Austur-
löndum. Gefa eigi refsiaðgerðunum
meiri tíma. Hann er jafnframt á
því að ekkert sé að því að semja
við Saddam um einhveijartilslakan-
ir. Brzezinski hefur sakað Kissinger
um stríðsæsingar og telur hann vilja
eyða Irak; Kúvæt-málið sé aðeins
notað sem hentug afsökun.