Morgunblaðið - 05.02.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRUAR 1991
Viðbúnaður herafla bandamanna:
Átta Bandaríkjamenn
falla í árásum samherja
Rivnílh Roiilof
Fullvíst talið að Saddam
muni beita efnavopnum
Lundúnum. The Daily Telegraph.
HERSHÖFÐINGJAR bandamanna miða viðbúnað sinn allan við að
Saddam Hussein, forseti íraks, beiti efnavopnum og hugsanlega einn-
ig sýklavopnum í Persaflóastyrjöldinni. Þeir virðast sannfærðir um
að Iraksforseti muni ekki hika við að fyrirskipa slíkar árásir, spurn-
ingin sé aðeins sú hvenær og hvernig hann ákveði að beita slíkum
drápstólum.
Rivadh. Reuter.
SJO af bandarísku landgöngulið-
unum ellefu, sem féllu í bardag-
anum um landamærabæinn
Khafji í Saudi-Arabíu fyrir viku,
urðu að öllum likindum fyrir
flugskeyti frá bandarískri flug-
vél.
Talsmaður Bandaríkjahers í Riy-
adh, höfuðborg Saudi-Arabíu, sagði
á sunnudag að sjömenningamir
hefðu verið í brynvagni, sem hefði
að öllum líkindum orðið fyrir banda-
rísku flugskeyti af Maverick-gerð.
Hinir landgönguliðarnir fjórir, sem
voru í öðrum brynvagni, hefðu hins
vegar orðið fyrir árás Iraka.
BANDAMENN gerðu í gær og í
fyrrinótt harðar loftárásir á
Bagdad, höfuðborg íraks, og
sögðu fréttamenn í borginni að
B-52 sprengjuvélum hefði verið
beitt I loftárásum á skotmörk í
nágrenni hennar. Talsmenn her-
sljórnar bandamanna hafa vísað
því á bug að gerðar hafi verið
skipulagðar loftárásir á íbúðar-
hverfi og önnur skotmörk sem
ekki teljast hernaðarlega mjkil-
væg en flóttamönnum frá írak
og erlendum fréttamönnum í
landinu ber saman um að veru-
lega sé tekið að þrengja að alþýðu
manna í stærstu borgum landsins,
orkudreifing liggi niðri og vatnss-
kortur sé orðinn alvarlegur.
Ferilkúlur lýstu að sögn frétta-
manna upp næturhimininn í fyrri-
nótt er þijár flugsveitir gerðu harðar
loftárásir á borgina og á skotmörk
til vesturs og suðausturs frá henni.
Sögðu þeir að svo virtist sem þar
hefðu farið vélar af gerðinni B-52,
sem eru stærstu sprengjuþotur
Svipað atvik átti sér stað í öðrum
bardaga en þá beið banarískur land-
gönguliði bana eftir að hafa orðið
fyrir sprengju frá samheijum.
Talsmaðurinn skýrði einnig frá
því að sprengjuþota af gerðinni
B-52 hefði hrapað í Indlandshaf,
„líklega vegna bilunar". Þremur úr
áhöfninni var bjargað en þriggja
er saknað.
Þá var skýrt frá því í gær að
tvær bandarískar þyrlur hefðu
hrapað án þess að hafa orðið fyrir
árás. Alls fórust sex menn í þessum
slysum.
Bandaríkjamanna. Þoturnar bera
mikla sprengjufarma en þykja henta
illa til nákvæmra loftárása. Virðist
svo sem þotum þessum sé nú beitt
í vaxandi mæli en loftárásimar
fyrstu dagana voru einkum fram-
kvæmdar með mjög nákvæmum
sprengjum og eldflaugum.
Fyrsta árásin var gerð skömmu
fyrir miðnætti á staðartíma á sunnu-
dag. Fréttamenn sáu gífurlegar
sprengingar í útjaðri Bagdad og
heitar vindkviður léku um götur
borgarinnar. Önnur árásin var gerð
þremur klukkustundum síðar (á mið-
nætti að ísl. tíma) og sú þriðja um
það leyti sem birta tók á ný.
Talsmaður írösku herstjórnarinn-
ar sagði í gær að níu flugvélum
bandamanna hefði verið grandað.
Hann kvað bandamenn hafa farið
77 árásarferðir þann sólarhringinn
og virtust þær upplýsingar gefa til
kynna að sprengjuárásir á írak
hefðu verið hertar til muna en dag-
inn áður höfðu írakar skýrt frá 58
árásum sprengjuþotna.
Saddam hefur nýtt sér vestræna
tækni til fullnustu, einkum með
aðstoð Frakka og Þjóðveija og hef-
ur tekist að koma sér upp gífurleg-
um eiturbirgðum. Við blasir að eit-
ur- og sýklavopnaárásir geta valdið
miklu manntjóni sé slíkum vopnum
beitt gegn óbreyttum borgurum,
sem litlum sem engum vörnum geta
komið við. Þá hafa efnavopnaárásir
mikil sálræn áhrif og ofsahræðslan
og hryllingurinn sem þeim fylgir
getur skapað allsheijar upplausnar-
ástand.
Hersveitir bandamanna eru betur
undir það búnar að verða fyrir
slíkum árásum. Auk viðeigandi
þjálfunar hafa hermennirnir fengið
búninga og gasgrímur, einnig héfur
þeim hefur verið gefíð mótefni til
að vinna gegn eitrinu. Þvf kynnu
slíkar árásir í raun að hafa tak-
markaða hemaðarlega þýðingu, líkt
Neðanjarðar undanfarnar
tvær vikur
Verkamenn frá Víetnam og Ind-
landi, sem komust frá írak yfir til
Jórdaníu um helgina, kváðu ástandið
í landinu fara síversnandi. Indver-
skir verkamenn sem unnu við lagn-
ingu skolplagna í Basra, næst
stærstu borg íraks, kváðust að
mestu hafa hafst við neðanjarðar
undanfamar tvær vikur. Stöðugar
sprengingar hefðu kveðið við dag
og nótt og loftárásimar virtust stöð-
ugt þyngjast. Vatnsdreifíng hefði
lagst af fyrir tíu dögum 'Basra og
matur hefði þrefaldast í verði. Einn
flóttamannanna hafði farið til
Bagdad til að fá leyfí til að halda
úr landi og sagði hann ástandið svip-
að þar. Lyfja- og matvælaskortur
vær orðinn alvarlegur, vatns- og
orkudreifíng lægi niðri og gerðar
væm stöðugar loftárásir á borgina.
Hann fullyrti, líkt og þeir sem komu
frá Basra, að íbúðarhverfi hefðu
orðið fyrir loftárásum. Víetnami
og eldflaugaárásir íraka á ísrael
og Saudi-Arabíu, sem virðast eink-
um hafa verið gerðar í sálfræðileg-
um og pólitískum tilgangi. Hers-
höfðingjar bandamanna gera sér
hins vegar fulla grein fyrir ógnar-
mætti þessara vopna og vanmeta
ekki þá hættu sem af þeim stafar.
Óvissa um efnavopnaheraflann
írakar beittu óspart efnavopnum
í stríðinu blóðuga við írani á sl.
áratug. Efnavopnahleðslum var
skotið með stórskotaliðsvopnum á
vígvöllum Persaflóastríðsins auk
þess sem eitri var einnig dreift með
flugvélum. Menn hafa haft af því
áhyggjur að írakar geti komið eit-
urefnahleðslum fyrir í sprengjuodd-
um Scud-eldflauga sinna en sér-
fræðingar eru flestir þeirrar skoð-
unar að þeir ráði ekki yfír slíkri
tækni. Yfirmaður efnavopnaherafla
einn, Nguyen Hai Xuan, sagði að
loftárásimar hefðu minnt sig á
árásir Bandaríkjamanna í Víetnam-
stríðinu en landar hans sem komust
um helgina til flóttamannabúða í
Azraq í Jórdaníu höfðu á orði að
loftárásirnar á írak væru mun ná-
kvæmari en á dögum Víetnam-
stríðsins.
Fréttamenn CAQV-sjónvarpsstöðv-
arinnar í Bagdad fóm um helgina
til þorps skammt suður af borginni
sem þeir sögðu að orðið hefði fyrir
loftárásum. Talsmenn bandarákra
stjómvalda og Bandaríkjahers í
Washington neituðu því að gerðar
hefðu verið skipulagðar loftárásir á
íbúðarhverfi í höfuðborginni en
sögðu að stýriflaugar sem íraskar
loftvarnarskyttur hefðu skotið niður
kynnu að hafa hafa valdið tjóni á
mannvirkjum. Talsmaður herráðs
Bandaríkjanna sagði á blaðamanna-
fundi að flugmenn bandamanna
hefðu um það skýr fyrirmæli að ein-
beita sér að hemaðarskotmörkum.
Bandarísku fjárlögin:
Framlög til
landvarna
minnkuð
Washington. Reuter.
GEORGE Bush Bandarlkjafor-
seti lagði í gær fram frumvarp
til fjárlaga fyrir fjárhagsárið
1992, sem hefst í ðktóber, og er
þar gert ráð fyrir að dregið verði
úr framlögum til varnarmála.
Framlögin til varnarmála verða
295,2 milljarðar dala, eða 3,7 mill-
jörðum minni en samkvæmt fjárlög-
um þessa árs. Einnig er gert ráð
fyrir að veija megi allt að 30 mill-
jörðum dala til að standa straum
af kostnaði vegna stríðsins fyrir
botni Persaflóa á þessu fjárhagsári,
þótt talið sé að hann verði mun
minni, eða 8,2 milljarðar. Önnur
ríki greiða mikinn hluta herkostnað-
arins.
Sovétríkjanna, Stanislav Petrov
hershöfðingi, sagði nýverið að
bandamönnum hefði enn ekki tekist
að eyða efna- og sýklavopnastöðv-
um íraka þrátt fyrir linnulausar
loftárásir undanfarinna tveggja
vikna. Hann kvað það með öllu
ógerlegt að leggja nákvæmt mat á
hernaðarmátt Iraka á þessu sviði
og lét þess getið að bandarískir
herforingjar hefðu trúlega ekki ná-
kvæmar upplýsingar um efna-
vopnaherafla Saddams forseta.
Talið er að írakar hafí komið
hluta efnavopnabirgða sinna undan
áður en loftárásir bandamanna á
birgðageymslur þeirra hófust. So-
véskir sérfræðingar segja að Sadd-
am hafi átt 2.000 til 4.000 tonn
af eiturgasi, aðallega tauga- og sin-
nepsgas, áður en styijöldin hófst
við Persaflóa. Sinnepsgas, sem
fyrst var notað á árum fyrri heims-
styijaldarinnar, veldur miklum
bruna og þjáningum en er sjaldnast
banvænt. Taugagas leggst, eins og
nafnið gefur til kynna, á taugakerf-
ið og dregur menn til dauða á
nokkrum mínútum. Tauga- og sin-
nepsgasi er unnt að koma fyrir í
sprengjum, _ stórskotahleðslum og
elflaugum. Irakar ráða yfir nokkr-
um eldflaugagerðum, sem fræði-
lega ættu að geta borið slíkar
hleðslur. Auk Scud-eldflauganna
eiga þeir flaugar af gerðinni „La-
yth“ ,sem er breytt útgáfa af so-
vésku Frog-7 eldflauginni sem
hönnuð er til landárása. Þá eiga
þeir einnig breytta útgáfu af
kínverskum eldflaugum af gerðinni
„Silkiormur" sem upprunalega voru
hannaðar til árása á skip. Sérfræð-
ingar efast hjns vegar um að írakar
geti búið eldflaugar þessar eitur-
hleðslum og vísa m.a. til þess að
Scud-eldflaugar Jiær sem skotið
hefur verið á Israel og Saudi-
Arabíu til þessa hafi allar borið
hefðbundnar sprengjuhleðslur.
Efnavopnaárásir eru tæknilega
nokkuð erfiðar í framkvæmd.
Hleðslan þarf að springa í 15 til
60 metra hæð til að eiturskýið dreif-
ist yfir skotmarkið. Hleðsla sem
springur á jörðu niðri eitrar aðeins
nokkra fermetra. Þá má sjálf
sprengingin ekki vera of öflug því
eitrið gufar þá upp sökum hitans.
Varað við óhóflegri bjartsýni
Vitað er að írakar hafa minnkað
sprengjuhleðslurnar í langdrægari
gerðum Scud-eldflauga sinna, sem
nefnast al-Hussein og al-Abbas, til
að unnt sé að skjóta þeim yfir til
ísraels og Saudi-Arabíu. Segja sér-
fræðingar að af þessum sökum
væri einungis unnt að koma léttum
eiturhleðslum fyrir í flaugum þess-
um þar sem bæði miðunar- og
sprengibúnaðurinn sé plássfrekur.
Karl-Heinz Nager, fyrrum herfor-
ingi í her Austur-Þýskalands, bjó í
írak í tæp 15 ár og þjálfaði liðsafla
Saddams forseta í efnavopnahern-
aði. Hann sagðist í viðtali við þýska
blaðið Bild efast um að írökum
hefði tekst að breyta Scud-eldflaug-
unum á þann ,veg að þær gætu
borið eitur- og sýklahleðslur. Hann
kvaðst telja að Irakar hefðu þegar
gert efnavopnaárásir á ísrael væri
þeim það mögulegt og sagði að
sovéskir hernaðarráðgjafar hefðu
haft umsjón með þessum hluta eld-
flaugaheraflans fram á haustmán-
uði í fyrra.
Norman Schwarzkopf, yfirmaður
herafla bandamanna, sagði nýlega
á blaðamannafundi að sú staðreynd
að írakar hefðu enn ekki gert efna-
vopnaárásir vekti vonir um að þeir
gætu ekki komið slíkum hleðslum
fyrir í Scud-eldflaugunum. Hann
varaði hins vegar við óhóflegri
bjartsýni í þessum efnum og bætti
við að herforingjar bandamanna
miðuðu allar áætlanir sínar við að
þess háttar árásir yrðu gerðar.
Flóttamenn segja loftárásir bandamanna á írak þyngjast stöðugt:
Mikill lyfja- og vatnsskortur
og orkudreifing liggur niðri
Bagdad, Washington, Bombay, Riyadh. Reuter, The Daily Telegraph.