Morgunblaðið - 14.04.1991, Side 12

12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. APRÍL 1991
■ • ----------■■—i-.u.u fc-1—UJ_1_—• t ■ it/t ■ x. i ___
HEIMAMAÐUR
í HÁSKÓLANUM
Sveinbjörn Björnsson nýkjörinn háskóbrektor vill bæta launakjör starfsmanna
Háskólans og efla Háskólabókasafnið — á safninu lék hann sér reyndar sem drengur
eftir Kristínu Marju Baldursdóttur
SAGAN hermir að
Sveinbjörn Björnsson
nýkjörinn háskólarekt-
or sé með afbrigðum
þolinmóður maður og
gefist ekki upp fyrr enn
lausn liggi fyrir. Ekki
veitir af þrautseigjunni
þegar málefni Háskóla
Islands eiga í hlut, því
ljóst er að margar
breytingar þurfa að
verða svo hann haldi
velli sem virk fræða-
stofnun á mælikvarða
annarra þjóða. Launa-
kjör starfsmanna og
Háskólabókasafnið eru
m.a. ofarlega á óska-
lista Sveinbjörns^ en
einnig telur hann brýnt
að auka tengsl Háskól-
ans við þjóðlífið.
Sveinbjöm hefur verið af-
kastamikill fræðimaður
og liggja eftir hann ótal
greinar og skýrslur en
samt veit þorri þjóðar-
innar ekki hver maður-
inn er. Sveinbjöm brosir
þegar ég nefni þetta við
hann og segir að innan háskólans
sé mest farið eftir fræðiskrifum
viðkomandi kennara og hvort hann
hafi reynst fijór rannsóknarmaður
þegar hann sækir um stöðuhækkun,
en ekki eftir þeim fjölda almennra
greina sem hann skrifar í blöð eða
tímarit, eða því hversu góður kenn-
ari hann er.
„Stúdentar vilja breyta þessu
þannig að kennarar séu ekki fast-
ráðnir nema þeir hafí komið vel út
í námsmati. Hins vegar dugir ekki
eingöngu að koma efninu vel frá
sér, háskólakennarar reynast ekki
vel nema þeir endurnýji sig stöðugt
með rannsóknastörfum. Menn geta
forpokast og trénast þótt þeir tali
hátt og skýrt!
Ég tel það skipta máli að kennar-
ar komi fram í fjölmiðlum þannig
að almenningur kynnist störfum
þeirra og háskólans. A ámnum
1920 til 1930 voru hér kennarar
sem náðu vel til þjóðarinnar eins
og t.d. Sigurður Nordal og á síðari
ámm mætti nefna Sigurð Þórarins-
son, sem var dugmikill og vinsæll
alþýðufræðari. Samkeppni innbyrð-
is og framavonir í starfi koma ef
til vill í veg fyrir að kennarar ræki
þessi tengsl við almenning.
En það eru skemmtilegir menn
hérna, sérvitringar, — bráðskemmt-
ilegir."
Sveinbjörn segir að það hafi verið
uppeldið sem dró hann til Há-
skólans. „Háskóla- bókasafnið var
leikskólinn minn. Þegar ég var níu
ára gamali lést móðir mín Droplaug
frá fimm börnum. Systkini mín fóru
í fóstur en ég varð einn eftir fyrir
sunnan hjá föður mínum Birni Sig-
fússyni. Hann var háskólabóka-
vörður og fór ég með honum í vinn-
una. Sat þar tímunum saman og las
Knold og Tot í Vikunni. Ég er því
heimamaður í háskólanum.
Náinn félagi á þessum árum var
Hrafnkell Thorlacius, og heimili
Aslaugar móður hans stóð mér op-
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
ið. Þar varð ég heimagangur og
einskonar fóstursonur um tíma.“
Eftir stúdentspróf úr Mennta-
skólanum í Reykjavík fór Svein-
björn í Háskóla íslands og lauk
þaðan fyrri hluta prófi í bygginga-
verkfræði 1959. Síðan stundaði
hann framhaldsnám í Aachen í
Þýskalandi og lauk þar prófi 1963
í eðlisfræði með jarðeðlisfræði og
stærðfræði sem aukagreinar.
Eftir heimkomu réðst hann til
starfa hjá Jarðhitadeild Orkustofn-
unar og sama ár, 1964, hóf hann
kennslu við Tækniskóla íslands og
Háskólann. Hann vann tíu ár hjá
Orkustofnun en gerðist deildarstjóri
í jarðeðlisfræði í Raunvísindastofn-
un Háskólans 1973. Árið 1978 var
hann skipaður prófessor í jarðeðlis-
fræði Við verkfræði- og raunvís-
indadeild Háskólans.
Sveinbjörn hefur alla tíð verið
virkur í stjórnunarstörfum, hefur
verið formaður stjórnar Raunvísind-
astofnunar, varaforseti þeirrar
deildar og deildarforseti, vararektor
auk ótal nefndarstarfa eins og
t.a.m. nefnd um nýbyggingar á
háskólalóð, nefnd um eflingu há-
skólabókasafns og mörgum öðrum.
Einnig hefur hann unnið sem ráð-
gjafi í virkjun jarðhita á vegum
Sameinuðu þjóðanna og Alþjóða-
bankans í þróunarlöndum.
Ég spyr hann hvort hann hafí
kannski eftir allt saman haft meiri
áhuga á stjórnunarstörfum en
kennslu.
„Þetta hefur alltaf togast á hjá
mér síðan ég var Inspector Scholae
í MR,“ segir Sveinbjörn. „En það
var annað hvort að hrökkva eða
stökkva núna, stjórnunarstörfin
voru orðin það tímafrek hjá mér.
Það er ekki meira slítandi að sinna
starfí rektors en að vera í öllu í
senn, stjórnun, kennslu og rann-
sóknarstörfum. Ég er því að gera
mér vonir um að geta helgað mig
einu starfi núna.“
Sveinbjörn er kvæntur Guðlaugu
Einarsdóttur bókara, og eiga þau
þrjú börn; Droplaugu, Einar Órn
og Björn Má. Eru þau fædd á árun-
um 1957 til 1969 og eru námsárin
á milli þeirra, eins og Sveinbjörn
segir.
Eitt helsta stefnumál frambjóð-
enda til rektorskjörs var að
bæta launakjör starfsmanna Há-
skólans. Sveinbjörn er spurður
hvernig þeir hafi hugsað sér að
fara að því?
„Það eru víst ASÍ og VSÍ sem
hingað ti! hafa ákveðið laun lands-
manna. Erfitt getur því reynst að
fá beina hækkun grunnlauna, en
við erum að leita að afkastahvetj-
andi kerfi. Hér eru menn með
grunnlaun sem þeir geta ekki fram-
fleytt sér á og verða því að kenna
meira en þeir ættu, eða leita ann-
arra aukastarfa. Það er því ekki
mikil orka eftir fyrir rannsóknar-
störf.
Við höfum vísi að hvetjandi kerfi
í Rannsóknasjóði Háskólans og
Vinnumatssjóði. Reynt er að hvetja
menn til rannsókna. Árlega auglýs-
ir sjóðurinn eftir umsóknum um
styrk til verkefna. Ef umsókn þykir
álitleg getur umsækjandi fengið
laun við verkefnið. Einnig kemur
til greina að kennarar fái þóknun
úr ritlaunasjóði fyrir að birta fræð-