Morgunblaðið - 15.09.1991, Qupperneq 12

i .fsj.N.Niiijt4(ii>t415. mssmmmA
m
L06MAL
FRUM8KÓGHMS
á lífskjörum okkar sjálfra. Við vit-
um að Efnahagsbandalagsþjóðim-
ar í kringum okkur eru öflugar
enda hafa þær verið að reyna að
ná þessum afla frá okkur í gegnum
árin og við höfum þurft að heyja
við þær þorskastríð til þess að
bægja þeim frá. Það væri vissulega
grátbroslegt ef við létum þær taka
okkur í viðskiptalandhelgi. Að
mínu .mati er of mikið af því gert
að senda fisk óunninn úr landi á
markaði erlendis og ég hreinlega
skil ekki þá ásókn, sem virðist
vera í það, sé tillit tekið til þess
verðs sem fæst á innlendum fisk-
mörkuðum,“ segir Gunnar.
„Augljóst er að undirstaðan í
byggðum
landsins hef-
ur verið sjáv-
arútvegur og
landbúnaður.
Þegar svo
mikil skerð-
ing verður í
báðum þess-
um greinum
og ekkert
annað kemur
til ættu menn
að fara áð
horfastí augu
við að freista
þess að efla
þá byggða-
kjarna, sem
eru hringinn í
kringum
landið, í stað
þess að láta
sig dreyma
um að hægt
sé að halda
öllu gang-
andi. Með því
móti tel ég að
hægt sé að
halda sjó,“
segir Gunnar
Ragnars.
Vænta
viðunandi
síldarvertí-
ðar
Við teljum nauðsyn-
legt að okkar tak-
markaða sjávarafla
verði ráðstafað á
sem hagkyæmastan
hátt fyrir þjóðarbúið.
Þessi mikla skerðing
nú getur valdið ýms-
um aukaáhrifum í
þjóðfélaginu sem ekki
sést fyrir.
„Skerðing-
in þýðir minni
tekjur og
meiri erfið-
leika í rekstri.
Okkar fisk-
vinnsla bygg-
ist á viðskipt-
um við sjálf-
stæða út-
gerðarmenn. Auk þess á KASK
hlutdeild í tveimur togurum og
þremur báturn," segir Hermann
Hansson, kaupfélagsstjóri á Höfn
í Hornafirði. „Auðvitað hljótum
við, eins og aðrir, að leita allra
leiða til þess að spara. Aukin kvó-
takaup eru ekki í sjónmáli, en ekki
hafa verið teknar neinar ákvarðan-
ir um uppsagnir að svo stöddu.
Vafalaust hefur skerðingin þau
áhrif að fólk vill síður búa úti á
landi þar sem eru lakari afkomu-
möguleikar. Hinsvegar ber á það
að líta að aflaskerðingin nær til
landsins alls þannig að mönnum
er enginn hagur í því að fara af
einum stað á annan ætli þeir sér
að vera áfram í sjávarútvegi. Aðal-
atriðið er að menn-dragi þann
lærdóm af þessu að gæta meiri
hagsýni, bæði í útgerð og fisk-
vinnslu. Hinsvegar er það ekki
minna at'riði í mínum huga að þess-
ar aðgerðir nú beri tilætlaðan
árangur þannig að fiskistofnarnir
nái að vaxa. Það er markmið, sem
menn mega ekki missa sjónir af-
enda er það atriði meginröksemd
skerðingarinnar og ef menn eru
sannfærðir um að það markmið
hau fyrirtæþ sem
voru illa stödd fyrir
skerðinguna, eiga
eftir að lenda í miklum
hremmingum.
náist, þá er þetta aðeins spurning
um að þrauka í ákveðinn tíma.“
Að sögn Hermanns hefur engin
umræða farið fram fyrir austan
þess efnis að byggðarlög tengdust
með sameiningu fyrirtækja. „Við
búum við þá stöðu, eins og margir
aðrir staðir hér á Austurlandi, að
liggja vel við síldarmiðum. Þar er
ekki um neina skerðingu að ræða
og við erum vissulega að gera
okkur vonir um viðunandi síldar-
vertíð í ár.“
Hætta á minna fram-
boði á fiskmörkuðum
Sjólastöðin í Hafnarfirði gerir
út tvo frystitogara og rekur auk
þess fisk-
vinnslu í landi
sem kaupir
allt sitt hrá-
efni af inn-
lendum fisk-
mörkuðum.
„Það er veru-
leg ■ hætta á
því að fram-
boð á fisk-
mörkuðunum
minnki í kjöl-
far aflaskerð-
ingarinnar
nema því að-
eins að skert-
ur verði út-
flutningur á
ferskum físki
frá því sem
nú er. Það er
það eina sem
bjargað getur
vinnslunni í
landi. Helst
vildi ég að
bannaður yrði
útflutningur
á ferskfiski
svo hægt yrði
að selja fisk-
inn innan-
lands. Þannig
hefðu íslensk-
ir fiskkaup-
endur að
minnsta kosti
möguleika á
því að bjóða á
móti útlend-
ingunum. Við
gerum ekki
ráð fyrir að
segja upp
fólki, svo
fremi sem
framboð á
fiskmörkuðum minnkar ekki,“ seg-
ir Jón Guðmundsson, forstjóri Sjól-
astöðvarinnar. Jón segir aflasam-
drátt frystitogaranna verulegan,
en reynt yrði m.a. að mæta honum
með auknum úthafskarfaveiðum.
Engar sameiningar-
hugmyndir í gangi
„Við ætlum að mæta skerðing-
unni með því að leggja einum bátn-
um, Suðurey, í haust í fjóra til sex
mánuði og færa mannskapinn yfir
á síldar- og loðnubátinn Guðmund.
Auk þess dregur úr umsvifum í
frystihúsinu, án þess þó að til upp-
sagna þurfi að koma,“ segir Sig-
urður Einarsson, forstjóri Hrað-
frystistöðvar Vestmannaeyja.
„Menn hér í Eyjum eru að vonum
daprir í bragði, en ég átta mig svo
sem ekki á því hvað þeir ætla að
gera til þess að mæta skerðing-
unni. Þetta einfaldlega þýðir hell-
ingssamdrátt og $ð einhveiju leyti
minnkar atvinna í bænum. Eg
ímynda mér þó að útlendingar
verði ekki eins áberandi í fisk-
vinnslunni en hingað til.“
Sigurður segir það ekki spurn-
ingu í sínum huga að skerðingin
Ferskur fiskur á leið úr landi.
Allut útfluttur ístlskui tari um fiskmarkaöina:
ÚTLENDINGAR LÉTU
YINNA FISKINN HÉR
- segir Gísli Geiissun fiskkaugandi
Fiskkaupendur á fiskmörkuðum hafa gert
þá kröfu tií stjórnvalda að allur fiskur, sem
sendur sé óunninn úr iandi, verði fyrst seldur
á innlendum uppboðsmörkuðum. Þeir segja að
núverandi fyrirkomulag á útflutningi óunnins
fisks frá íslandi sé gjörsamlega óviðunandi og
hindri þá eðlilegu þróun og hagræðingu sem
innlendir fiskmarkaðir bjóði upp á.
w
Ounninn fiskur, sem sendur er óflokkaður, óvigt-
aður og óseldur til EB-landa, veldur mismun-
un og samkeppnishömlum, sem er ósamboðin
því hlutverki sem íslenskum fiskvinnslufyrirtækjum
er ætlað að sinna í atvinnu- og efnahagslífi þjóðar-
innar,“ segir m.a. í ályktun frá Félagi kaupenda á
fískmörkuðum. Utanríkisráðherra hefur tekið undir
þessar hugmyndir og segir ríkisstjómina alla já-
kvæða í garð hennar. Ráðherra segir að núverandi
kerfí útflutningsleyfa geti aðeins orðið bráðabirgða-
lausn og nú sé unnið að endurskoðun á fisksölukerf-
inu.
Að sögn Bjarna Thors, framkvæmdastjóri Faxa-
markaðar, er mörkuðunum ekkert að vanbúnaði
að selja meiri físk. Hér væri aðeins um skipulagsatr-
iði að ræða, sem krefðist mikils undirbún-
irigs.„Þetta krefst auðvitað aðlögunar, ekki bara
markaðanna, heldur fiskvinnslunnar því mörg fyrir-
tæki hafa hætt starfsemi,“ segir Gísli Geirsson hjá
Sjávarfiski hf. í Hafnarfirði.
„Verðið á mörkuðunum að undanförnu hefur
verið í hærri kantinum vegna ónógs framboðs, en
ef framboð er nægt getur rekstur vinnslufyrir-
tækja gengið ágætlega. Ef allur fiskur yrði seldur
hérlendis sé ég fyrir mér örlitla niðursveiflu í verði
fyrst til að byrja með, en síðan myndu það rétta
sig af með tímanum. Erlendum fískkaupendum
yrði að sjálfsögðu leyfður aðgangur að mörkuðun-
um hér en með þessu gætu íslendingar staðið jafn-
fætis útlendingum. Ég hef þá trú að ef af þessu
yrði myndu útlendingar jafnvel láta vinna fyrir sig
fiskinn héma í stað þess að flytja hann beint út.
Til þess að svo geti orðið þarf að lækka tolla á
unnum físki. Ég held líka að fyrirtæki utan af landi
muni í auknum mæli kaupa af mörkuðunum hér
sunnanlands, þar sem að flutningavandamál er
ekki lengur til staðar.
Að sögn Gísla eru víða erfiðleikar, „en við verð-
um að átta okkur á því að lánsfé er mjög dýrt á
íslandi og mörg þau fyrirtæki, sem nú ganga illa,
hafa offjárfest og skulda þar af leiðandi mikla
peninga. Og þessi fyrirtæki hér á suðvesturhorninu
hafa ekki getað hlaupið í opinbera sjóði með lána-
fyrirgreiðslu, eins og fyrirtæki hafa getað úti á
landi,“ segir Gísli Geirsson hjá Sjávarfiski hf., en
þar starfa um 30 manns við saltfiskvinnslu og
kaupir fyrirtækið allt sitt hráefni af fiskmörkuðum
innanlands.
Boð og bönn
Bjarni Thors segir að æskilegt væri að þannig
framboð og verð væri á mörkuðum að bæði seljend-
Afli boðin upp á íslenskum uppboðsmarkaði.
ur og kaupendur gætu unað glaðir við sitt. „En
við hreinlega vitum ekki hvenær framboð og eftir-
spum er í jafnvægi þvi við höfum rekið okkur á
að þegar lítið framboð er af fiski, þá er verðið
hátt eins og gefur að skilja þar sem margir beij-
ast þá um hann. Ef á hinn bóginn framboð eykst
þá gerist það oft að kaupendum fiölgar. Nú þegar
kvóti fer minnkandi hljóta vinnsluhús víða um land
að sjá sér hag í því að kaupa á mörkuðunum. Hinu
megum við ekki gleyma að ef skerðing verður á
útflutningi gámafisks, þá getur hún orsakað hækk-
un á verði ferskfísks erlendis sem ekki verður
hægt að réttlæta. Því verðum við að bjóða útlend-
ingum, eða umboðsmönnum þeirra, upp á þann
möguleika að geta keypt fisk á innlendum mörkuð-
um.
Að mínu mati duga boð og bönn ekki. Sjávarút-
vegurinn skilar sér í miklu betri afkomu ef menn
fá að gera eins og þeir kjósa og þá læra þeir líka
af því í leiðinni. Það eina, sem ég vara við, er að
eitthvert sjóða- og lánakerfi verði í gangi sem
myndi rugla myndina þannig að ménn gætu gert
vitleysur án þess að finna fyrir þeim. Stjórnvöld
verða að skera úr um það hveijir eiga fiskinn í
sjónum. Ef útgerðin yrði krafin um gjald fyrir
kvótann, gæti fiskvinnslan ekki sagt mikið við því
hvað hún gerði við aflann úr því að hún yrðí þá
búin að greiða fyrir afnotaréttinn. Ef útgerðarmenn
yrðu á hinn bóginn rukkaðir yrði erfiðara að setja
þeim skilyrði," segir Bjarni.