Morgunblaðið - 26.04.1992, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. APRÍL 1992
Wodehouse ásamt konu sinni Ethel árið 1947.
ið sem hann átti að vinna með var
enginn annar en Jerome Kern og
fyrsta verk þeirra — Hr. Chamb-
erlain — sló í gegn. Framtíð P.G.
í söngleikjum var ráðin.
Árið 1909 var P.G. í Greenwich
Village í New York. Þar fékk hann
umboðsmann sem gat strax selt
tvær af sögum hans á 500 dollara.
Eflaust var New York framtíðar-
staðurinn, með sín hundruð blað-
aútgáfa, sem hægt var að gera út á.
Næstu 3-4 ár hélt P.G. áfram
að skrifa og dvaldi ýmist í Eng-
landi eða Bandaríkjunum. Skáld:
sögurnar komu út á færibandi: I
„Astum í hænsnabúi" birtist uppá-
haldspersóna hans, Stanley Feat-
hersonehaugh Ukridge og í sögunni
„Psmith í miðborginni“ kom reynsl-
an úr bankanum honum til góða.
Fyrsta bókin sem kalla mátti
„Woodhouse-skáldsögu", var
„Heiðursmaður í makindum“ (A
Gentelman of Leisure). Þar eru all-
ir efnisþættir til staðar: Herrasetur,
aðalsmannabjálfar og en bjálfalegri
ungmenni. í einni ferðinni yfir Atl-
antshafið var hann beðinn um að
skrifa leikrit um ferðina — og það
gerði hann. Frumsýningin á Broad-
way árið 1911 státaði af Douglas
Fairbanks eldri í aðalhlutverki.
Hvar voru konurnar í lífi P.G.?
Ekki áberandi, enn sem komið var.
Nóttin — og til þess að gera dagur-
inn líka — voru notuð til skrifta.
Eigi að síður kynntist P.G. árið
1914 ungri ekkju sem var fjórum
árum yngri, að nafni Ethel Rowley.
Hún átti níu ára gamla dóttúr,
Leónóru. Daginn eftir fund þeirra
braust fyrri heimsstyijöldin út, en
manni virðist P.G. hafi varla tekið
eftir því. Tveim mánuðum síðar
fannst honum tími kominn til að
bera upp bónorðið. Hann var enginn
ræðuskörungur og hikstaði mjög.
Hann féll þó frú Rowley vel í geð
og eftir giftinguna leigðu þau hús
á Long Island.
P.G. sótti nokkrum sinnum um
inngöngu í herinn sem vildi hann
ekki, sagt var að augu hans væru
ekki nógu góð.
Árið 1919 kom út fyrsta Jeeves-
bókin — „þjónninn minn Jeeves",
lítið ósjélegt bindi smásagna og ein-
göngu helmingur þeirra fjallaði um
Jeeves. Útgáfa var í ritröðinni
„Newnes" og vakti litla athygli.
Árið 1920 nefnir P.G. í lok bréfs
til gamals skólabróður, Bill Towns-
ends, að hann sé að hugleiða að
skrifa fleiri sögur fyrir The Sat-
urday Evening Post „um náunga
sem kallast Bertie Wooster og
einkaþjón hans“. Sögurnar voru
ekki gefnar út á bók fyrr en efír
þijú ár sem „Hinn óviðjafnanlegi
Jeeves". Hann sagði Townend frá
vinnubrögðum sínum:
„Nú er ég orðinn býsna fljótur
að skrifa sögur. Ég er eldsnöggur
með þær og fer svo vandlega yfír
þær, í stað þess að eyða tíma í
nákvæmni strax. Ég hef lokið upp-
kasti að 8.000 orða sögu á tveim
dögum."
„Þetta gerði nærri út af við mig,“
bætti hann við í lítillæti sínu, og:
„Venjulega kemst ég yfir eina smá-
sögu á viku, ef atburðarásin er út-
hugsuð. í skáldsögu kemst ég yfír
átta blaðsíður á dag, eða um 2.500
orð.“
Wodehouse-fjölskyldunni leið
jafn vel í Englandi og Bandaríkjun-
um. í Bandaríkjunum skrifaði P.G.
jafnan söngtexta fýrir tónskáldin
Jerome Kem, Cole Porter, Irving
Berlin og George Gershwin. í söng-
leiknum Showboat frá 1927 er lag
og texti sem Kern og P.G. höfðu
ort mörgum árum áður, en stungið
undir stól. Lagið nefndist „Bill“ og
átti eftir að verða þekktasti söng-
texti P.G.
Næsta ár var hann aftur kominn
til Englands, þar sem hann leigði
Rogate Lodge í Sussex. Þaðan
skrifaði hann vini sínum Bill Town-
end: „Við höfum stundað félagslífið
grimmt upp á síðkastið. Gestir í
hveijum krók og kima. John Gals-
worthy kom í hádegismat í gær ...
og Leslie Howard kom líka.“ Aðeins
ókunnugir gætu haldið að þetta
væri hrifning. P.G. hafði hvorki
áhuga á kvöldverðarboðum né
kvöldklæðnaði og enn átti hann það
til að draga sig í hlé er honum
þóknaðist. En konu hans Ethel lík-
aði nú lífíð.
P.G. einbeitti sér að leiksviði það
sem eftir var ársins 1928. Allan
tímann lærði hann meira um list-
grein sína. í bréfum sínum til Town-
end ritar hann:
„Því meira sem ég skrifa, þeim
mun betur sé ég nauðsyn þess að
segja sögu í sviðsmynd, einkum í
upphafí ... Skáldsaga er óttalegur
bamingur þar til persónurnar em
komnar á hreint. Jafn nauðsynlegt
er að finna aðalpersónunum næg
verkefni. ÞAÐ er hin mesta próf-
raun. Skorti atburðarflækju, geta
persónur ekki verið aðalpersónur,
jafnvel þótt aðrir leikendur segi
reiðinnar býsn um þær.
Þetta ber leikhúsinu greinilegt
vitni, ekki aðeins vegna notkunar á
orðinu „leikendur". Sam Goldwyn
tók eftir því að P.G. mat mikilvægi
„sviðsmynda" í ritverkum, því hann
sýndi áhuga á P.G. sem rithöfundi
fyrir hvíta tjaldið. Hollywood!
Árið 1930 bjó P.G. í húsi með
sundlaug og tilheyrandi, sem hafði
verið í eigu Normu Shearer. í aug-
um P.G. var húsið fremur vinnu-
staður en glæsihöll, því á minna en
mánuði lágu eftir hann þijár smá-
sögur, leikþáttur og öll samtöl í
heila kvikmynd. Hollywood heillaði
hann — þar hitti hann fáa, fór óvíða
og snæddi venjulega ásamt stjúp-
dóttur sinni Leónóru, sem honum
þótti mjög vænt um.
En þá kom Ethel og allt breytt-
ist. Wodehouse-fjölskyldunni var
boðið í fjöldann allan af stórveislum,
þar sem veitt var af mikilli rausn.
Kampavínið ljómaði og það gerði
Ethel líka, því þau hittu bókstaflega
alla. P.G. hitti sjaldan einhvern sem
hann gat rætt við um skáldskap.
Kona nokkur hrósaði bókum hans
í einni veislunni, jafnvel þótt hún
hefði aðeins lesið eina. Síðar kom
í ljós að hún hélt að hún væri að
tala við Edgar Wallace.
P.G. hélt áfram að skrifa eins
og hann hefði gert hvar s'em var —
smásögur, skáldsögur og leikrit.
MGM-kvikmyndaverið hafði lítið
handa honum að gera, svo hann
sótti 2.000 dollara launaávísun sína
einu sinni í viku og Ethel hélt heim-
boð. Á sex mánuðum glataði Holly-
wood ljóma sínum.
Við endurkomuna til Englands
hellti P.G. sér út í fyrstu alvöru
skáldsöguna um Jeeves, „Þökk fyr-
ir, Jeeves“. Cosmopolitan keypti
hana fyrir metupphæð, 50.000 doll-
ara. Næsta stórvirkið var „Heppni
Bodkins" (The Luck og the Bodk-
ins), sem var öllu erfiðari, eins og
hann sagði: „Venjulega skrifar sag-
an sig sjálf þegar um 50 síður eru
eftir. En í þetta sinn fór allt úrskeið-
is og ég mátti fálma mig áfram
með tvær síður á dag og fór að
verða hjátrúarfullur út af sögunni."
Hugboð hans reyndist rétt, því að
The Saturday Evening Post hafnaði
sögunni — fyrsta neitunin í Banda-
ríkjunum í 21 ár.
Þetta sýndi að blaðið fylgdi þeirri
sannfæringu sinni að dæma ritverk-
ið sjálft, en ekki nafn höfundar.
Var P.G. bitur yfir þessu? Nei. Fyrst
uppgötvaði hann að skáldsagan var
a.m.k. 25.000 orðum of löng. Sagan
seldist mánuði seinna til The Red
Book fyrir 25.000 dollara.
Næst bjuggu þau í Le Touquet
í Frakklandi, sem P.G. þótti afar
vænt um — lítið huggulegt hús
fjarri alfaraleið. Sex kílómetra
gangur með hundana fór í að ná í
dagblaðið. Af sömu ástæðu líkaði
Ethel ekki sem best. P.G. segir frá
einangruninni í Le Touquet:
„Á morgun er ég búinn að vera
hér ásamt hundunum í tvær vikur.
það er makalaust hvað manni miðar
vel áfram — þegar allt er komið í
fastar skorður. Mér finnst stórkost-
legt að hafa eitthvað gott að lesa
eftir hádegismatinn. Dagurinn líður
af sjálfu sér eftir það.“
Þannig varð Wodehouse ekki var
nokkurra fyrirboða árið 1939. Póli-
tíkinni hafði hann ekki áhuga á
frekar en trúarbrögðum. Ef til vill
er það skýringin á ánægju hans
með tilveruna. En jafnvel frægt
fólk gat ekki leyft sér að sofna á
verðinum, eins og hann komst brátt
að raun um þegar Bretland lýsti
yfir stríði við Þýskaland.
Morgun einn á daglangri göngu-
ferð var honum tilkynnt af Þjóðveij-
um að nú ætti að kyrrsetja alla
erlenda karlmenn og að þeir ættu
að fara rétt strax. Hann flýtti sér
að taka saman helstu nauðsynjar,
svo sem tóbak, pípur, pappír, penna,
rakvél, te, bók eftir Tennyson, aðra
eftir Shakespeare og nokkurn fatn-
að. Innan stundar var hann á leið
í langferðabíl til Loos prison, sem
er 74 mílur frá Le Touquet. En jafn-
vel í fangelsinu skrifaði hann tals-
vert af kímni.
Á saurblaði „Performing Flea“
sagði útgefandi:
„... um fáa nútíma höfunda er
minna vitað og meira skeggrætt.
Ljúfur og hrekklaus maður dregur
sig í hlé úr sviðsljósinu til að helga
sig í kyrrþey tveim aðaláhugamál-
um sínum: Lestri og skáldskap."
C ó
Svona leit þess auðugi og heims-
þekkti rithöfundur á lífið. Honum
var hjartanlega sama um frægð og
auð. Er hann nefndi háar upphæðir
í bréfum sínum til vinar síns Town-
end, var það vegna þess að hann
leit á þær sem mælistiku á gæði
skrifa sinna. Er hann fór í verslun-
arferðir gleymdi hann oft að hafa
peninga með sér, hann hugsaði ein-
faldlega ekki eftir þeim nótum.
En hvað um frægð? Ja, hann
gladdist yfir viðurkenningu um verk
sín (t.d. Mark Twain orðunni fyrir
„framúrskarandi og varanlegt
framlag til hamingju í heiminum")
en hann gat ekki skilið hvers vegna
fólk þurfti að bjóða honum til hátíð-
legra athafna. Þrátt fyrir heiðurs-
doktorsnafnbót við Oxford-háskóla
og öðlun árið 1975 gat hann aldrei
skilið hvers vegna fólk vildi endilega
fá að vita um hann og lífshlaup
hans.
Hann sagði: „Sé maður rithöf-
undur af Guðs náð, finnst mér ekki
að maður skrifi vegna peninga eða
jafnvel útgáfu, heldur vegna ánægj-
unnar, sem það að skrifa veitir. Að
skrifa bók eftir bók, það er líf mitt.“
Hvílík heppni fyrir okkur.
P.G. Wodenhouse lést í hárri elli
úr hjartaslagi á sjúkrahúsi á Long
Island árið 1975 og var þá hálfnað-
ur með enn eina skáldsöguna.
(Heimildir: P.G. Wodehouse — An Illustr-
ated Biography, eftir Joseph Connolly. (Eel
Pie Publishing Ltd. London. 1979.) Wodehouse
at work to the End, eftir Richard Usbome
(Penguin, 1976).)
STÚDÍÓ iÓMÍNU OC ÁGÚSTU
KYNNIR
Vegna fjölda áskorana bjóðum við nú upp á tveggja mánaða
skóla ætlaðan konum sem eru 20 kíló yfir kjörþyngd.
Æarkmið námsins er að breyta um lífsstíl sem stuðlar að
léttara lífi jafnt andlega sem líkamlega um ókomna framtíð.
Kennslan byggist á fundum
og gönguferðum um falleg
svæði innan borgarmarkanna.
- Gönguferðir.
- Frtumælingar og viktun.
- Vikulegir fundir, hópaðhald,
stuðningur og fræðsla.
- Uppskriftir að léttu
mataræði.
- Heimaverkefni.
Allar nánari upplýsingar í
síma
STÚDlÓ JÓNINU & AGÚSTU
Skalan 7,108 Reykiavik, S 689868