Morgunblaðið - 15.07.1992, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 1992
Forsætis-
ráðherra
Litháens _
velt úr sessi
ÞINGIÐ í Litháen samþykkti í
gær vantrauststillögu á Gedim-
inas Vagnorius forsætisráð-
herra og voru 69 þingmenn
samþykkir en aðeins sex á
móti. Vagnorius hefur verið
náinn samverkamaður Vytaut-
as Landsbergis forseta sem
kemur heimleiðis í dag frá
Hvíta-Rússlandi þar sem hann
var í opinberri heimsókn. Þjóð-
emissinnaðir flokkar á þingi
segja að Vagnorius hafi verið
ófær um að hrinda í fram-
kvæmd umbótum í átt til mark-
aðshagkerfis.
Stjórnarand-
staða sigrar í
Mexíkó
CARLOS Salinas de Gortari,
forseti Mexíkó, viðurkenndi í
gær að stjórnarandstaðan hefði
sigrað er kosið var til embættis
fylkisstjóra í Chihuahua. Bylt-
ingarflokkur Salinas hefur
stjórnað Mexíkó í 60 ár og ver-
ið sakaður um að beita hvers
kyns bellibrögðum til að halda
völdum. Ummæli Salinas þykja
benda til að hann hyggist fylgja
eftir þeirri stefnu sinni að koma
á Iýðræðisumbótum í landinu.
Francisco Barrio, frambjóðandi
íhaldsmanna, fékk flest at-
kvæði í kosningunum.
Skæruliða-
borg fellur í
Súdan
BÚIST er við að mörg þúsund
flóttamenn muni streyma frá
Suður-Súdan til nágranna-
landsins Úganda eftir að sú-
danski stjórnarherinn tók eina
helstu bækistöð uppreisnar-
manna, borgina Torit, á mánu-
dag. Talsmenn Sameinuðu
þjóðanna sögðu að um 150.000
heimilislausir flóttamenn væru
í tveimur búðum í grennd við
borgina um 100 kílómetra frá
landamærunum. Stjórnarher-
inn hefur tekið um tylft skærul-
iðaborga í sókn sinni á þessu
ári.
De Michelis
flæktur í fjár-
málahneyksli?
ÍTÖLSK yfírvöld munu láta
kanna hvort Gianni De Michel-
is, fyrrverandi utanríkisráð-
herra Ítalíu, hafí átt aðild að
fjármálaspillingu í sambandi
við útboð á opinberum fram-
kvæmdum, að sögn fréttastof-
unnar Ansa. De Michelis þykir
óvenju litríkur stjórnmálamað-
ur og er þekktur fyrir að sækja
diskótek og dansa fram á
rauðamorgun þótt hann sé vel
í skinn kominn. Ráðherrann er
frá Feneyjum og þar mun rann-
sóknin fara fram.
Pinatubo gýs
áný
ELDFJALLIÐ Pinatubo á
Filippseyjum gaus í gær eftir
tíu mánaða hvíld en gosið var
lítið og ekki vitað um skaða á
fólki eða eignum. Er fjallið
gaus á síðasta ári týndu um
600 manns lífi og gífurlegt tjón
varð á mannvirkjum. Jarðfræð-
ingjir á vegum stjómvalda
sagði að gos á borð við það sem
nú væri hafíð gæti staðið árum
saman.
Mistök á heræfingu:
Bandarískt herskip
hótar farþegaþotu
Canberra. Reuter.
FLUGMÁLAYFIRVÖLD í Los Angeles rannsaka nú hvers vegna áhöfn
ástralskrar farþegaþotu barst á mánudag hótun um árás frá banda-
rísku herskipi, sem var við flotaæfingarnar „Rimpac 92“ á Kyrrahafi.
Talsmaður Bandaríkjaflota segir að áhöfn skipsins hafi óvart notað
almenna neyðarrás á fjarskiptaæfingu, í stað herrásar, og að vopn
hafi ekki verið notuð í æfingunm.
Flugvélin, sem er í eigu ástralska
flugfélagsins Quantas, átti um
klukkustundarlangt flug að baki frá
Los Angeles þegar flugmaður hennar
heyrði talstöðvarkall frá bandaríska
herskipinu USS Cowpens. Að sögn
talsmanns flugfélagsins var kallið á
þá leið, að gripið yrði til fjandsam-
legra aðgerða gegn vélinni ef hún
yfírgæfí ekki svæðið. Flugmaðurinn
hafði þegar samband við flugmálayf-
irvöld í Los Angeles, sem komu hon-
um í beint talstöðvarsamband við
herskipið. í öryggisskyni skipuðu
flugmálayfirvöld flugmanninum að
sveigja af leið og fljúga fram hjá
flotaæfingasvæðinu.
Talsmaður bandaríska Kyrrahafs-
flotans, sem herskipið heyrir undir,
sagði í gær að áhöfn skipsins hefði
aðeins verið að æfa þann þátt heræf-
inganna sem snýr að fjarskiptum.
Áhöfn skipsins hefði talið að hún
væri að kalla upp herflugvél, sem
væri þátttakandi í heræfíngunum en
ekki umrædda véi.
Reuter
Fyrrverandi forsætisráðherra ísraels, Yitzhak Shamir (lengst t.v.), og
eftirmaður hans, Yitzhak Rabin úr Verkamannaflokknum, klingja glös-
um í gær er Rabin tók formlega við embætti.
Viðbrögð arabaríkja við friðarhvöt Israelsstjórnar;
Segja tillögaini Rabins beint til
almennings á Vesturlöndum
Bush býður Rabin til Bandaríkjanna
Túnisborg, Jerúsalem, Beirut, Amman, Kaíró. Reuter.
VIÐBRÖGÐ hafa verið misjöfn við friðarhvöt Yitzhaks Rabins, nýs
forsætisráðherra Israels, sem tók formlega við embætti í gær. Banda-
ríkjasljórn hefur fagnað tillögum Rabins um að hann heimsæki höfuð-
borgir Jórdaníu, Líbanons og Sýrlands og leiðtogar ríkjanna komi til
ísraels. George Bush Bandaríkjaforseti hringdi í Rabin til að óska
honum til hamingju og bauð honum að koma í heimsókn til Bandaríkj-
anna í næsta mánuði. Talsmenn araba afgreiða hvatningu Rabins yfir-
leitt sem áróðursbragð.
Leiðtogar Frelsissamtaka Palest-
ínu (PLO) segja að forsætisráðherr-
ann hefði einnig átt að bjóðast til
að ræða við Yassir Arafat, leiðtoga
samtakanna. PLO hefur þó kallað
helstu leiðtoga samtakanna til fund-
ar í Túnis í næstu viku til að ræða
viðbrögð við hugmyndum Rabins og
næstu skref. Afar ósennilegt er talið
að forsvarsmenn áðurnefndra araba-
ríkja þekkist boð Rabins en ljóst
þykir að hann hafi tekið frumkvæðið
í áróðursstríði deiluaðila.
„Það sem er mikilvægast er ekki
hvað Rabin sagði heldur hvað hann
lét ósagt, t.d. hét hann ekki að hlíta
samþykktum Sameinuðu þjóðanna
nr. 242 og 338 [um brottflutning
heija ísraela frá hernumdu svæðun-
um] og minntist ekkert á tillögumar
um að ísrael láti af hendi landsvæð-
in gegn því að friður verði saminn,“
sagði talsmaður PLO, Ahmed Abd-
errahman. Forystumenn PLO munu
koma saman í Túnisborg nk. þriðju-
dag ásamt forystumönnum útlaga-
þings Palestínumanna.
Rabin hefur boðið sameiginlegri
sendinefnd Jórdana og Palestínu-
manna í friðarviðræðunum, er hófust
í Madrid, til óformlegra funda þar
sem rædd verði þau mál er snerta
þessa deiiuaðila sérstaklega. Abd-
errahman var fullur efasemda er
hann ræddi tiilöguna. „Tímar upp-
hlaupa í stjórnmálasamskiptum eru
liðnir, við þurfum ekki á frumkvæði
sem höfðar til sjónvarpsvélanna að
halda.“ Rabin hefur sagt að hann
stefni að því að samningar um sjálfs-
stjórn Palestínumanna náist innan
níu mánaða en Abderrahman sagði
að sá frestur sem Palestínumenn
hafa sett, flórir mánuðir, yrði ekki
framlengdur. Hann gagnrýndi einnig
þau ummæli Rabins að ísraelar
myndu aldrei afsala sér ákveðnum
hernaðarlega mikilvægum stöðum á
hernumdu svæðunum en þá er m.a.
átt við byggðir í grennd við Jerúsal-
em.
Sýrlendingar lítt hrifnir
Helsta krafa Sýrlendinga er að
ísraelar hafí sig á brott frá Gólan-
hæðum sem þeir lögðu undir sig í
sex daga stríðinu 1967. Opinbert
dagblað Sýrlandsstjórnar, Tishreen,
var harðort í gær: „Útþenslu- og
árásarstefna Likudstjórnarinnar
hvarf ekki með ósigri hennar. Hún
er að koma fram á ný en með öðrum
hætti“. Blaðið sagði að sú stefna
Rabins að ætla að tryggja hernaðar-
legt öryggi ísraels með því að halda
eftir ákveðnum hlutum hernumdu
svæðanna væri fáránleg og úrelt
vegna tækniþróunar í vopnabúnaði.
Enginn ísraeli yrði óhultur ef til
átaka kæmi. Þess má geta að Sýr-
lendingar munu ráða yfir eldflaugum
sem hægt er að skjóta á hvaða skot-
mark sem er í ísrael. Tishreen bætti
við að hernám Israela á Vesturbakk-
anum og Gazaspildunni kostaði þá
mörg mannslíf og mikið fé, sama
hefði verið að segja um innrás þeirra
í Líbanon á síðasta áratug og herná-
mssvæði þeirra á landamærum ísra-
els og Líbanons. „Hernámsstefna
tryggði ekki ísrael öryggi og mun
heldur ekki gera það framvegis. Ör-
yggi verður ekki tryggt nema saminn
verði friður," sagði blaðið.
Faisal al-Husseini, einn af samn-
ingafulltrúum Palestínumanna, sagði
að Rabin gæti auðveldlega efnt til
óformlegra viðræðna við Palestínu-
menn ef hann vildi. „Við erum í Jerú-
salem og hringt í okkur, hann þarf
ekki að tala til okkar af sjónvarpsskj-
ánum. Við erum hérna í grennd við
hann“. Upplýsingamálaráðherra Lí-
banons, Michel Samaha, sagði eftir
stjórnarfund í gær að tilboð Rabins
um beinar viðræður strax skipti engu
máli um framvindu friðarsamninga.
Stefna stjórnvalda í Beirut væri að
fylgja þeim reglum er settar hefðu
verið er fundir deiluaðila hófust í
Madrid. Jórdönsk dagblöð, sem eru
að hluta í eigu stjórnvalda, fordæmdu
ummæli Rabins og sögðu að um
skollaleik væri að ræða. „Það er
augljóst að hann er að höfða til al-
menningsálits í Bandaríkjunum og
annars staðar á Vesturlöndum,"
sagði Sawt al-Shaab í forystugrein.
Sarajevo;
Hervalds kann að vera
þörf við hjálparstarfið
Sarajevo, Genf. The Daily Telegraph, Reuter.
HJÁLPARSTARFIÐ á vegum Sameinuðu þjóðanna í Sarajevo verð-
ur æ hættulegra; skotið hefur verið á gæsluliða SÞ og á flugvélar
með hjálpargögn. Möguleikinn á beinni hernaðaríhlutun í Bosníu
er því síður en svo úr myndinni þó svo að tekist hafi að opna loftbrú
til borgarinnar. Hernaðarsérfræðingar telja að tiltölulega auðvelt
sé að tryggja flutning hjálpargagna til Sarajevo flugleiðis gegn
árásum Serba, en það muni verða gífurlega erfitt að verja bílalest-
ir ef Serbar ákveði að reyna af öllum mætti að hindra hjálparstarfið.
Nú bendir margt til þess að hið
litla umburðarlyndi sem Serbar
hafa sýnt gæsluliði SÞ og hjálpar-
starfinu sé á þrotum. í gær og á
mánudag gerðu þeir sprengjuárásir
rétt hjá höfuðstöðvum gæsluliðsins
í Sarajevo. Þá drápu gæsluliðar í
fyrsta sinn serbneskan hermann
þegar þeir svöruðu skotárás, sem
særði kanadískan gæsluliða. Leiðin
frá flugvellinum inn í miðborgina,
fimm km á lengd, er kölluð „Leyni-
skyttuvegur" vegna tíðra árása á
flutningabíla SÞ og kúlnagöt hafa
fundist á franskri flugvél sem lenti
með hjálpargögn. Fari svo að
gæsluliði á vegum SÞ verði felldur
mun það óhjákvæmilega kalla á
skjót viðbrögð öryggisráðsins og
ríkja heims.
Fyrir íbúa Sarajevo er talið best
ef hægt yrði að flytja hjálpargögn
landleiðina með bílum. Bílalest á
vegum SÞ ætlar að reyna að flytja
hjálpargögn frá nágrannaríkinu
Króatíu í vikunni, án vopnaðrar
fylgdar. Verði hún hindruð eða á
hana ráðist verður ekki auðvelt að
tryggja slíka flutninga með her-
valdi. Hugmyndir hafa verið uppi
um að opna leið til Sarajevo frá
hafnarborginni Dubrovnik í Króa-
tíu, en það yrði geysilega erfitt að
veija hana gegn hugsanlegum
árásum úr fyrirsát og ferðin myndi
sækjast hægt því auðvelt er að
koma fyrir jarðsprengjum á ijöll-
óttri leiðinni.
Fari svo að hjálparstarfið fái
ekki að vera í friði kann því að
vera einfaldast að láta til skarar
skríða gegn sveitum Serba í kring-
um Sarajevo og halda áfram að
treysta á flutninga flugleiðis. Ekki
er talið að Serbar í Bosníu-
Herzegovínu hafí yfir að ráða eld-
flaugum til að granda flugvélum.
Serbar geta eftir sem áður reynt
að skjóta á flugvöllinn, en þeir
geta lítinn skaða unnið á brautun-
um sjálfum, sem eru steyptar. Þeir
gætu reynt að granda bifreiðum
og flugvélum á jörðu niðri, en
bækistöðvar þeirra í hæðunum í
kringum borgina myndu verða auð-
veld bráð fyrir árásarþyrlur frá
vestrænum ríkjum.
Kanadískur gæsluliði í Sarajevo er borinn af félögum sínum í
sjúkrabörum eftir að hafa misst annan fótinn vegna jarð-
sprengju. Árásir á sveitir SÞ virðast fara í vöxt.