Morgunblaðið - 12.09.1992, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1992
27 '
Tónlistarhátíð norrænna ungmenna
Hádegistónleik-
ar í Háskólabíói
TÓNLISTARHÁTÍÐ norrænna ungmenna lýkur í dag, laugardag,
með hádegistónleikum í Háskólabíói. Á efnisskránni eru fjölbreytt
verk og þar er að finna ýmis tilbrigði við notkun tækja í tónsköpun.
Árbæjarsafn
leitar eftir
aldamótamunum
UNDIRBÚNINGUR vegna opnun-
ar hússins Suðurgötu 7 stendur
nú yfir í- Árbæjarsafni. Safnið
vantar nokkra hluti frá því um
aldamótin til að fullvinna sýning-
una sem verður í húsinu.
í Suðurgötu 7 verður sýning á
heimili heldra fólks um aldamótin. í
sama húsi verður einnig sett upp
gullsmíðaverkstæði. Safnið vantar
gólfmottur, gifsstyttur/Thorvald-
sensstyttur, barnavöggu/körfu á
trégrind með tréhjólum, vöggusett
og rúmföt á barnarúm, píanóbekk,
litla myndaramma, lampa og loftljós.
Sýningin opnar formlega 20. sept-
ember nk. og fara safnverðir þess á
leit við þá sem hugsanlega eiga
muni sem gætu nýst safninu að
hafa samband við starfsmenn þess.
Á tónleikunum er eitt verk fyrir
segulband, The Turn of a Flute,
eftir Svíann Örjan Sandred. Þá
verða flutt Himni fyrir harmon-
ikku, fiðlu og klarinettu eftir
Finnann Jyrki Linjama, Heaven can
wait fyrir samverkun fiðlu og raf-
hljóða (live electronics) eftir Dan-
ann Evu Noer Kondrup, ... kada
bih mog’o biti drag... fyrir messó-
sópran, bassaklarínettu, kontra-
bassa og slagverk eftir hina finnsk-
júgóslavnesku Jovönku Trbojevic-
Valkonen. Eftir hlé verður
skyggnst inn í smiðju þeirra Rík-
harðs H. Friðrikssonar og Hans
P.S. Teglbjærg sem auk þess að
eiga verk á tónleikunum hafa hald-
ið fyrirlestra á hátíðinni um algórit-
mískar tónsmíðar. Verkið sem flutt
verðuru kalla þeir Taleamroch
Senzordíum ’92 og er fyrir tvo
sellóleikara, tölvu og grafík. í efnis-
skrá segir: „Þetta er samvinna á
milli tveggja tölvufríka og tveggja
„forvitinna” hljóðfæraleikara, sem
vilja skapa samvirkt umhverfi
hljóðfæraleikara, myndlistar og
algóritmískra tónsmíða. Innblástur
og reynsla koma víðsvegar að.
Meðal mikilvægustu markmiðanna
er að hljóðfæraleikarar geti með
því að spila, stjórnað tölvum, gra-
Morgunblaðið/Ágúst Blöndal
Bifreið valt á flugvellinum
VIÐ SLYSI lá á Norðfjarðarflugvelli fyrir nokkru. Ekki lá þó við flugslysi
heldur valt bifreið sem þrír ungir menn voru að reyna í hraðakstri og not-
uðu flugvöllinn sem akstursbraut. Bíllinn fór tvær veltur. Piltamir sluppu
ómeiddir en bifreiðin er ónýt. Töluvert er um að ekið sé á fiugbrautinni
þrátt fyrir merkingar og ítrekaðar auglýsingar um að það sé óheimilt.
- Ágúst
Suðurgata 7 í Árbæjarsafni.
Morgunblaðið/Emilía
fískri hreyfilist og umbreytingu
hljóðs þeirra eigin hljóðfæra í nýja
hljóðheima. Þessari allsheijar-
reynslu viljum við deila með ykkur
í gegnum sameiginlega ánægju
okkar og löngun til þess að elta
ímyndunaraflið.“
Tónleikarnir hefjast kl. 12.30 og
eru í sal 2 í Háskólabíói.
(Fréttatilkynning)
Fyrirlestur um Snorra
Sturluson í Tæknigarði
HELGI Þorláksson dósent flytur opinberan fyrirlestur um Snorra
Sturluson í boði Stofnunar Sigurðar Nordals mánudaginn 14. sept-
ember 1992, á fæðingardegi dr. Sigurðar Nordals, í veitingastof-
unni Tæknigarði. Fyrirlesturinn hefst kl. 17.15 og nefnist „Snorri
goði og Snorri Sturluson“.
Helgi Þorláksson lauk kandí-
datsprófi í sagnfræði frá Háskóla
íslands og stundaði síðan nám og
rannsóknir við Björgvinjarháskóla.
Um árabil var hann styrkþegi við
Stofnun Árna Magnússonar. Eftir
hann liggur ritið Gamlar götur og
goðavald: Um fornar leiðir og völd
Oddaveija í Rangárþingi og fjöldi
greina um íslenska miðaldasögu.
Helgi hefur lagt ritið Vaðmál í
utanríkisviðskiptum og búskap ís-
lendinga á 13. og 14. öld fram til
doktorsvarnar við heimspekideild
Háskóla íslands.
(Fréttatilkynning)
Kveðjuorð
* ___
Arni Böðvarsson
Við fráfall Árna Böðvarssonar
langar mig til að minnast samfyld-
armanns á lífsins vegi um alllanga
hríð og tjá þakklæti mitt í garð
velviljaðs drengskaparmanns, um
leið og fjölskyldu hans eru sendar
einlægar samúðarkveðjur. Ég veit
að eldri og yngri starfsmenn Bóka-
útgáfu Menningarsjóðs munu undir
orð mín taka, svo nátengdur sem
Árni Böðvarsson var þeirri útgáfu
með sínum góðu verkum.
Árni Böðvarsson hafði lokið
miklu ritverki þegar okkar samstarf
hófst að marki um miðjan sjöunda
áratuginn. Hann hafði ritstýrt ís-
lenzkri orðabók á vegum Bókaút-
gáfu Menningarsjóðs á árunum
1957-63, var bæði höfundur sjálfur
og hélt utan um hóp manna sem
vann að samningu bókarinnar.
Þetta var afrek að sínu leyti, enda
brautryðjendaverk og bókin fyrir
löngu sígilt verk, sem almenningur,
nemendur, fræðimenn og höfundar
telja nauðsynlegt að hafa innan
seilingar. Til þessa verkefnis var
Árni Böðvarsson einkar vel í stakk
búinn sem virtur málvísindamaður
og verðskuldar sannarlega, að hvort
tveggja sé í sömu andrá nefnt, bók
og ritstjóri. Síðan bætti Árni um
betur með endurskoðun ritsins, er
út kom 1983, og naut þar einkum
aðstoðar annars ágæts málvísinda-
manns, Ásgeirs Blöndals Magnús-
sonar. Árni taldi, að orðabók af
þessu tagi þyrfti að vera í stöðugri
endurskoðun og helzt að koma út
á tíu ára fresti. Vissi ég, að honum
lá það mjög á hjarta síðustu árin,
að endurskoðun yrði hraðað og við
það vann hann í hjáverkum. Væri
slík útgáfa í burðarliðnum, ef fjár-
munir hefðu fengizt til Menningar-
sjóðs með þeim hætti, sem eðlilegt
gat talizt. Nú hvílir á öðrum sú
skylda að halda verkinu áfram,
bæði þeim, sem taka við hinum
góða arfi Árna, svo og nýju útgáfu-
fyrirtæki.
Svo vel sem tekizt hafði til með
íslenzka orðabók, töldu forsvars-
menn Menningarsjóðs sjálfsagt að
ráða Áma Böðvarsson til forstöðu
nýs stórvirkis á vegum útgáfunnar..
Þetta var útgáfa alfræðibókar, sem
yrði fyrsta sinnar tegundar á ís-
lenzku, en undirbúningur að slíkri
bók hafði hafízt af öðrum aðila í
stríðslok, en fallið niður. Árni skipu-
lagi nú verkið í gömlu „Næpunni",
eða Landshöfðingjahúsi við Skál-
holtsstíg, þar sem Menningarsjóður
og Menntamálaráð voru þá að koma
sér fyrir, og safnaði um sig harð-
snúnu liði til að semja hina fjöl-
mörgu þætti verksins, ýmist þar á
staðnum eða úti í bæ. Það var svo
vorið 1965, að Árni mæltist til þess
við mig að taka íslandssögu til
umfjöllunar ásamt Birni Þorsteins-
syni, sagnfræðingi, kennara mínum
gömlum og kunningja. Ég gat ekki
annað en tekið þessu boði, enda
þeir góðir drengir og rangæsku fé-
lagar traustur bakhjarl við að styðj-
ast. Það reyndist svo þau ár, sem
ég fékkst við þetta verkefni í það
sinn, í „Næpunni” í návist Árna,
1965—66, að ekki var hægt að
hugsa sér betri og þægilegri sam-
starfsmann en Arna Böðvarsson.
Komu þar ekki sízt til hans góðu
eðlislægu eiginleikar, auk greindar
og þekkingar á viðfangsefni, ljúft
skap og vinsamlegt viðmót, sem
gerði návist hans einkar þægilegt
og samstarf því auðvelt í alla staði.
Fyrir samstarfið og það traust, sem
Árni sýndi mér með því að gefa
mér kost á að fást við áhugavert
verkefni, er ég honum ævinlega
þakklátur. Hann varð að vissu leyti
örlagavaldur á mínum ferli, ef svo
má segja, með því að beina mér inn
á þá braut, sem ég hef síðan ekki
snúið frá. Því miður fékk Árni ekki
tækifæri til að fylgja þessu ritverki
til loka á sínum tíma. Þótt honum
hefði tekizt að safna miklu efni í
sarpinn og hann héldi utan um það
af fremsta megni, átti það alllangt
í land er fjárskorturinn leiddi til
þess, að ákveðið var að fresta verk-
inu um sinn og bíða betri tíma. En
góður grundvöllur var lagður að
alfræðibók, þegar Árni skildi þar
við. Sjálfur hvarf hann til kennslu
í Menntaskólanum við Hamrahlíð
haustið 1967."
Því má hér við bæta, að alfræði-
þráðurinn var upp tekinn nokkrum
árum slðar með því að gefa út efnis-
þætti í sérstökum bókum, undir
umsjón starfsmanns Menningar-
sjóðs, Hannesar Péturssonar, sem
einnig var höfundur bókmennta-
þáttar. Þar með fékk ég tækifæri
til þess að halda því verki áfram
sem Árni Böðvarsson hafði falið
mér, og leiða íslandssögu til lykta,
eftir því sem hægt var, með útgáfu
tveggja binda 1974—77. Mér þótti
vænt um að geta þannig endurgold-
ið Árna það traust, sem hann sýndi
mér í öndverðu. Alls komu út þrett-
án bindi í þessum flokki með tíu
efnisþáttum og fleiri voru á döf-
inni. Eru þessar bækur góður vitnis-
burður um það starf, sem Árni
Böðvarsson hafði lagt grundvöll að
með ritstjórn sinni, og úr hefði vafa-
laust orðið hin fyrsta íslenzka al-
fræðibók, ef nauðsynlegt fjármagn
hefði fengizt. Starf Árna að þessum
viðamiklu verkefnum á vegum
Menningarsjóðs, sem hér hefur ver-
ið fjallað um, ber þess líka glöggt
vitni hvert hlutverk útgáfunnar
hefur verið í íslenzku menningarlífí.
Árni Böðvarsson starfaði um
langt skeið í Menntaskólanum við
Hamrahlíð og þar vorum við lengi
samkennarar og tókum þátt í því
með ágætu starfsliði, undir stjórn
Guðmundar Arnlaugssonar, að ýta
úr vör nýjum menntaskóla, — skóla
með nýju sniði á ýmsan hátt í nýjum
glæsilegum húsakynnum. Þar var
Iengi hæfilega fjölmennt kennara-
lið, sem átti margt saman að sælda
í starfí og skemmtan. Og í þeim
hópi naut Árni sín vel og eðliskost-
ir hans öllum ljósir. Þar var líka
fyrstu árin vinur okkar ógleyman-
legur, Björn Þorsteinsson. Nú við
tímamót hugsa ég til þess, að þess-
ir góðu samferðamenn, Árni og
Björn, hafa báðir kvatt á sama aldri
— raunar langt um aldur fram —
aðeins 68 ára gamlir. Þeir voru
báðir í aðra röndina merkilegir full-
trúar gamla tímans, sem var að
hverfa, í þjóðlífi íslendinga, rang-
æskir sveitadrengir, sem höfðu
numið í heimaskóla að Fellsmúla á
Landi, þar sem þeir hlutu klassíska
menntun til stúdentsprófs hjá sr.
Ófeigi Vigfússyni og sr. Ragnari
syni hans. Síðan fluttust þeir á
mölina, tóku stúdentspróf með láði
frá Reykjavíkurskóla, stúderuðu ís-
lenzk fræði í Háskólanum, og gerðu
garðinn frægan sem forverksmenn
á sviði fræða og mennta, en
gleymdu aldrei uppruna sínum og
voru bundir honum trúnaði til
hinztu stundar. Þessara góðu
drengja mun ég einlægt minnast
og telja gæfu að hafa átt með þeim
samfylgd.
Að leiðarlokum vil ég senda eftir-
lifandi konu Árna Böðvarssonar,
Ágústu Ámadóttur, og bömum
þeirra, innilegar samúðarkveðjur
frá mér og mínum. Blessuð sé minn-
ing Árna Böðvarssonar.
Einar Laxness.
Það er mikil og góð lífsreynsla
að geta unnið að áhugamálum sín-
um í félagasamtökum, og að njóta
góðra kynna við merka einstakl-
inga eykur þar enn við. Vafasamt
er að leiðir Árna Böðvarssonar og
undirritaðs hefðu nokkurn tíma
legið saman ef ekki hefði komið til
sameiginlegur áhugi á alþjóðamál-
inu esperanto og esperanto-hreyf-
ingunni.
Árni kynntist málinu þegar á
barnaskólaaldri, þá í heimavistar-
skóla hjá Frímanni Jónassyni á
Strönd á Rangárvöllum. Hann var
orðinn félagi í alþjóðlegum samtök-
um esperantista árið 1942 og einn
af stofnendum Esperantistafélags-
ins Auroro í Reykjavík 1944 og í
stjórn þess árum saman, lengst sem
ritari. í stjórn íslenska esperanto-
sambandsins var hann til dauða-
dags og gegndi þar einnig starfi
ritara. Hann var í undirbúnings-
nefnd Alþjóðaþings esperantista í
Reykjavík 1977, veitti forstöðu
sumarháskóla þingsins og fluttí þar
erindi. Auk þess kynnti hann
áhugahópi á þinginu íslensku og
skrifaði kver um íslenska málfræði
með litlu orðasafni af þessu tilefni.
Þá starfaði hann sem fararstjóri
og túlkur á meðan á þinginu stóð
og í framhaldi af því.
Mikið starf er í því fólgið að
undirbúa slík þing með á annað
þúsund þátttakendum og sjá til
þess að allt gangi vel. Átti Árni
dijúgan þátt í að svo fór.
Árni sinnti um tíma kennslu í
esperanto, bæði á námskeiðum og
í tímaritinu Vinnunni.
Síðasta sameiginlegt verk Árna
og undirritaðs var móttaka er-
lendra esperantista frá tíu þjóð-
löndum sumarið 1991, og deildum
við með okkur undirbúningi og far-
arstjórn. Árni kom vitanlega við
sögu ritaðs máls á og um esper-
anto og flutti erindi í útvarp um
málið og sögu alþjóðamálshreyf-
ingarinnar. Hann ritstýrði íslensk-
esperanto orðabók Baldvins B.
Skaftfells og aðstoðaði við endurút-
gáfu Orðasafns Ólafs Þ. Kristjáns-
sonar. Þá vann hann, ásamt öðrum,
að undirbúningi Esperanto-
íslenskrar orðabókar eftir Hugh
Martin sem nú er verið að setja.
Af ritgerðum Árna skulu hér
nefndar: Evrópumál og esperanto
0 íslenskt mál og almenn málfræði
1979) og Aldarminning Zamen-
hofs, höfundar alþjóðamálsins
esperanto (Skírnir 1960). Árið
1977 kom út bæklingur sem hann
þýddi og nefnist Tungumálin og
lokasamþykktin.
Á esperanto er áðurnefnt mál-
fræðiágrip hans: Islandia Lingvo-
enkonduko en la gramatikon
(Reykjavík 1977), Lingva akiro de
infanoj (Reykjavík 1979), Vortf-
arado en Esperanto (Varna, 1988),
Latina influo en la islanda (La
Laguna 1985). Þýðingar eftir hann
birtust í blaðinu Voco de Islando
sem hann á sínum tíma ritstýrði
ásamt Ólafí Þ. Kristjánssyni.
Árni hafði samband við erlenda
esperantista víða um heim og sótti
esperantoþing 1977—1980. Hann
var í dómnefnd í árlegri ritgerða-
samkeppni Alþjóðlega esperanto-
sambandsins frá 1981.
Árni Böðvarsson er nú horfinn
ytri sjónum okkar, en minningin
er skýr. Ljúfmenni sem gott var
að leita til, bjartsýnn og jákvæður,
tók til við verkefni af færni og
öryggi og skipti þá engu hvort
hann eða aðrir áttu frumkvæðið.
íslenskir esperantistar senda eft-
irlifandi eiginkonu og öðrum að-
standendum hugheilar samúðar-
kveðjur.
Hallgrímur Sæmundsson.