Morgunblaðið - 16.10.1992, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1992
17
„Unz skógur þinna
blekkinga er brunninn“
eftir Gísla Jónsson
i.
Flestum mun eðlilegt að eiga
hugsjónir og trúa á þær, hvað sem
líður veruleika líðandi stundar.
Ekki er heldur minni ástæða til að
spyrja: Hvað er veruleiki? heldur
en þegar Pílatus spurði Krist:
„Hvað er sannleikur?"
Höfuðskáld okkar íslendinga nú
á dögum, alger yfirburðamaður á
sviði sínu, orti í Moskvu 1938 um
„Kremlbóndann" [Jósef Stalín]:
En nú er annar uppi,
ðld nýtur snildarmanns,
það er líbblegur litur í túni
og laukur í garði hans.
Þetta var það sem skáldið vildi
hafa séð, en seinna lýsti hann þeim
„litbrigðum jarðarinnar" sem blas-
að höfðu við honum um það bil sex
árum fyrr, þótt hann kynni af
ýmsum skiljanlegum ástæðum að
geyma þær játningar um hríð.
Mönnum þykir vænt um æskuhug-
sjónir sínar.
En í Skáldatíma (1961) segir af
því, að þegar árið 1932 var austur
í Rússlandi „kenningin ... svo
sterk að ekki óx gras handa kú,
og fyrir bragðið heyrði smjör undir
furðuverk í þessu skipulagi...“.
Við þessu er svo sem ekkert að
segja annað en það sem við lærðum
í menntaskóla af „hinum fomu
Rómvetjum": „Mundus vult decipi,
decipiatur! En það er svo að skilja:
Heimurinn vill láta blekkjast.
Blekkist hann þá!
Mörg eru þau firinverk sem
framin hafa verið í nafni og vegna
blekkingar fagurra hugsjóna.
Um veruleikann fór Tómas Guð-
mundsson m.a. þessum orðum í
einhveiju máttugasta kvæði aldar
okkar, Heimsókn:
Og þú munt seinna skynja skáldskap hans.
Þér skilst hann fyrst, erþjáning sérhvers manns
er þér í innstu æðar hjartans runnin.
Þvi lát hans ógn og angist næða um þig.
Lát elda harms og kvala flæða um þig
unz skógur þinna blekkinga er brunninn.
II.
Þorvaldur Gylfason prófessor
hefur skrifað hér í blaðið greinar
um ýmiss konar blekkingar sem
margir og víða voru haldnir í sam-
bandi við Sovétríkin sálugu og
fylgiríki þeirra. Þeim sem létu
blekkjast, getum við vorkennt og
kannski fyrirgefið. Við gætum líka
reynt að draga af þessu lærdóma,
einkum þá, að láta ekki blekkjast
sjálf, nema við viljum það endilega,
eins og heimurinn að dómi Róm-
verja.
Eg heyri stundum talað um það
í alvöru að heimskommúnisminn
sé hruninn. Fyrir mér er þetta
blekking, þótt Berlínarmúrinn sé
fallinn og Sovétríkin gliðnuð. Ég
veit reyndar afar lítið um það sem
er að gerast þar eystra. Þó er aug-
ljóst að víða eru þar kommúnistar
við völd, og þá ekki á neinum smás-
kikum, t.d. í Úkraínu sem er stærri
en Frakkland og fjölmennari en
Laugardaginn 17. október verður
haldin ráðstefna: Að velja sér
starfsvettvang. Þar verða sjónar-
hom nemenda, foreldra, atvinnu-
rekenda, lauþega, kennara og fleiri
Gísli Jónsson
„Þetta er einhver
ógeðslegasti fíflagang-
ur sem ég hef orðið
vitni að upp á síðkastið.
Og á þetta glápa ís-
lenskir fréttamenn og
skákskýrendur eins og
kálfur upp á kú. Eg
vona það eitt að báðum
skákmönnunum veiti
miður.“
Bretland. Þá er eins og sumum
gleymist að fjölmennasta ríki
heims, með um það bil 1,2 miljj-
arða íbúa, er kommúnistaríki. Ég
held að við yrðum fljót að komast
í tvo milljarða, ef við héldum áfram
að leggja saman: Georgía, Hvíta-
Rússland, Kasakstan, Mongólía,
Norður-Kórea, Kúba, Angóla, My-
anmar, Zimbabwe, Rúmenía, af-
gangurinn af Júgóslavíu og vænt-
anlega Slóvakía, þegar hún hefur
verið skilin frá Tékkíu. Og mun
nú ýmislegt vantalið.
Svo koma menn eins og nokkrir
sólargapar og segja að kommún-
isminn sé liðinn undir lok. Að vísu
hafa orðið ánægjuleg þáttaskil,
með eyðingu drápstækja af fá-
tæktarsökum, í Kalda stríðinu, en
auðvitað er því ekki lokið.
III.
Nýlega brunnu tveir skógar
blekkinga í Svíþjóð. Kratar skrif-
uðu undir dánarvottorð vöggu-
stofusósíalismans, og Carl Bildt
(sem íslenskir varpamenn kunna
ekki að nefna) slátraði sinni heilögu
ftjálshyggjukú á móti. Ei að síður
halda Svíar áfram að sjá ófinnan-
lega kafbáta í sænskri landhelgi,
svo að þar er þó ofurlítill runni
óbrunninn. Þá virðist heimurinn
trúa því að kristnir(l) Serbar og
múhameðsmenn eigist við í Bosníu.
Ég er hræddur um að ekki dugi
einn Umbi með segulband til að
kanna kristnihald undir jökli
sett fram.
Ráðstefnan verður haldin laugar-
daginn 17. október kl. 10-15 í
Borgartúni 6. Hún er opin öllum.
Aðgangur er ókeypis.
kommúnistanna í Belgrad. En „sú
líkn“ er okkur léð að tveir menn
tefla skák í borg þessari um þvílík-
ar upphæðir að nægja mættu til
að bjarga ófáum mannslífum í Bos-
níu-Herzegóvínu. Þetta er einhver
ógeðslegasti fíflagangur sem ég
hef orðið vitni að upp á síðkastið.
Og á þetta glápa íslenskir frétta-
menn og skákskýrendur eins og
kálfur upp á kú. Ég vona það eitt
að báðum skákmönnunum veiti
miður.
Þar fyrir utan sé ég ekki betur
en aumingjaskapur Vesturlanda sé
svo fullkominn, að einhver leiðtogi
múhameðsmanna hljóti að koma
þurfandi Bosníumönnum til hjálp-
ar. Það skyldi þó aldrei verða
Gaddavír úr Líbýu eða sjálfur Sadd-
am Hussein!
IV.
Og ekki má nú gleyma okkur
sjálfum, veslustum þjóða hér úti í
hafinu. Við þorðum þó alltjent að
viðurkenna Eystrasaltsríkin, þó
stórveldið Bandaríki Norður-Amer-
íku þyrði það ekki af tillitssemi við
Mikael Gorbatsjov sem tekið hefur
titilinn „skemaður aldarinnar" af
Stalín. Mikael þessi var um hríð
þvílíkur höfuðengill vestrænna
kapítalista, að þeim þótti honum
fátt ofgott til geðs gert, og í fátinu
veittu þeir honum friðarverðlaun
Nóbels í staðinn fyrir Óskarsverð-
launin, og verður víst ekki aftur
tekið.
Við hér, íslendingar, eigum ofur-
lítinn óbrunninn skógarlund. Fyrir
nokkru fundu menn upp fyrirbærið
þjóðarsátt. Gríðarleg bákn samfé-
lagsins lögðu saman í þá nafngift:
stjómmálaforingjar, atvinnurek-
endur, verkalýðsrekendur, opinber-
ir starfsmenn að hluta (þ.m.t. sá
hópur þeirra sem enn gengur undir
sæmdarheitinu bændur). Sviðsetn-
ingin í sjónvarpinu var svo fullkom-
in, að formaður Stéttarsambands-
ins var settur á milli forseta ASÍ
og formanns VSI, svo að helst
minnti á Krist á sínum tíma. Og
allir voru sáttir nema þjóðin sem
sáttin var kennd við í ögrunar-
skyni. Hún situr eftir með sárt
ennið og þau launakjör sem ekki
þarf að tíunda.
En hafa ekki allir grætt á þjóðar-
sáttinni? Brillíeraði ekki fyrrver-
andi ríkisstjórn í síðustu kosning-
um? Gengur ekki núverandi stjóm
vel að afla sér lýðhylli? Græða ekki
atvinnurekendur á tá og fingri, og
bankarnir? Æða ekki erlendir auð-
menn með stresstösku sína hingað
að stofna stóriðju í þessu þjóðsátta
landi? Er ekki atvinna næg hverri
vinnufúsri hönd? Er ekki Ólafur
Ragnar uppgefinn á því að vera í
stjómarandstöðu? Kannski heldur
hann að hann sé orðinn sænskur
krati.
Gleymdi ég einhvetju? Já, verð-
bólgan hefur ekki grætt. Hún er
farin að nálgast útrýmingarmörk.
En hvetjum af þeim, sem áður
getur, hefur það orðið til góðs?
Undirritaður ólst upp við enga
verðbólgu, og vom margir fátækir,
margir atvinnulausir og tímamir
vondir.
Þegar dýrtíðin kom, eins og verð-
bólgan hét fyrr á ámm, tóku lands-
menn að brosa. Brátt höfðu flestir
nóg að gera og svona nokkurn
veginn í sig og á. Og þá var gam-
an að lifa (og bændur ekki orðnir
ríkisstarfsmenn).
En svona mikið, eins og þið sjá-
ið, er ég blekkingunni ofurseldur,
að ég sé ekki þjóðarsáttina í svip-
fari þjóðarinnar né heyri hana í
tungutaki hennar. Og svo er ég
forhertur í blekkingunni að ég er
á móti hagræðingu eins og Skúli á
Hellissandi.
Höfundur var
menntaskólakennari.
Ráðstefna um val
á starfsvettvangi
UM ÞRIÐJUNGUR unglinga sem hefur nám í framhaldsskóla lýkur
því ekki. Þetta er niðurstaða námsferilsskýrslu sem unnin var fyrir
Menntamálaráðuneytið og kynnt nýlega. Hefur nokkur þjóð efni á
slíku? Hvað er til ráða? er spurt í fréttatilkynningu frá Fræðsluskrif-
stofu Reykjavíkur og Samfoki.
Málfreyjur á Islandi
Konur! - Kynniðykkur þetta skemmtilega þjálfun-
arkerfi!
Kostnaður um það bil 5.000 kr. yfir veturinn!
Velkomnar á Hótel Holt laugardaginn 17. októ-
ber kl. 15-17. Veitingasala.
Freyjurnar í Keflavík.
Skoskur vax-jakki
síður,
fóðraður,
með
hettu
Verð
aðeins
kr. 4.790,-
‘Tn -M r A'
ÚTILÍFw
GLASSIBM . SáMf 812922
AÐSTOÐ ÍSLENDINGA
VIÐ AÐRAR ÞJÓÐIR:
HVAR - HVERNIG?
Málþing í samvinnu Rauða kross íslands
og Alþjóðamálastofnunar HáskóJa íslands
verður haldið laugardaginn
17. október kl. 14:00 í Odda,
húsi félagsvísindadeildar Háskólans, stofu 101.
Fundarstjóri verður Hannes Hauksson,
framkvæmdastjóri RKÍ.
DAGSKRÁ
Framsöguerindi: Jón Ormur Halldórsson, lektor
Guðjón Magnússon, formaður RKÍ
Pallborðsumræður undir stjórn
Gunnars G. Schram, prófessors.
Þátttakendur auk frummælenda:
Björn Dagbjartsson, framkvæmdastjóri
Þróunarsamvinnustofnunar íslands,
Jónas Þórisson, framkvæmdastjóri
Hjálparstofnunar kirkjunnar og
Stefán Þórarinsson, formaður BRÚAR.
Allt áhugafólk velkomið.
Rauði kross íslands
Alþjóðamálastofnun Háskóla íslands