Morgunblaðið - 16.10.1992, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1992
Ásakanir um valdníðslu
slæva kosningavopn Bush
Bush bjó sig í gær undir aðrar kappræður forsetaframbjóðend-
anna sem fram áttu að fara í nótt. Hann gaf sér þó tíma til að
heilsa aðdáendum sínum.
Boston. Frá Karli Blöndal, fréttaritara
Morgunblaðsins.
UNDANFARNAR vikur hafa
repúblikanar lagt allt kapp á að
grafa undan trúverðugleika Bills
Clintons, forsetaframbjóðanda
demókrata. Þetta náði hámarki
á þriðjudag þegar Dan Quayle
varaforseti sagði ítrekað að
Clinton væri ekki treystandi til
að sitja í Hvíta húsinu. Nú virð-
ist þetta kosningavopn hafa snú-
ist í höndum repúblikana. Þeir
eru sakaðir um að hafa beitt
óviðurkvæmilegum brögðum til
að leita upplýsinga um Clinton í
sendiráðum um leið og leyniþjón-
ustan CIA og dómsmálaráðu-
neytið liggja undir grun um að
hafa legið á upplýsingum um
vitund yfirvalda um lánsheimild-
ir, sem írakar fengu til matvæla-
kaupa, en voru notaðar til að
kaupa hergögn.
Demókratar með A1 Gore, vara-
forsetaefni Clintons, í broddi fylk-
ingar saka nú repúblikana um að
hafa misnotað vald sitt þegar emb-
ættismaður í utanríkisráðuneytinu
þrýsti á sendiráð Bandaríkjanna í
London og Ósló um að hraða af-
greiðslu fyrirspuma fjögurra frétt-
amiðla um gögn um það hvort Clint-
on hafi sótt um að skipta um ríkis-
borgararétt um það leyti, sem hann
var að leita löglegra leiða til að
komast undan því að gegna her-
þjónustu í Víetnam.
Samkvæmt lögum um upplýs-
ingafrelsi er hægt að krefja yfir-
völd um ýmsar upplýsingar. Slíkar
umsóknir eru afgreiddar í þeirri
röð, sem þær berast, og yfirleitt
tekur það sex mánuði. Fyrsta beiðn-
in um upplýsingar um Clinton var
númer 4082 á þessu ári. Þegar hún
barst biðu þijú þúsund aðrar beiðn-
ir afgreiðslu og það stríðir gegn
starfsvenjum að taka eina beiðni
fram yfir aðra.
Elizabeth Tamposi, sem er að-
stoðarutanríkisráðherra og fjallar
um málefni sendimanna erlendis,
tók málið í sínar hendur aðeins
nokkrum dögum eftir að umsókn-
imar bámst og kom þeim boðum
til sendiráðanna í Ósló og London
að kannað yrði hið fyrsta hvort þar
væri að finna upplýsingar um at-
hafnir Clntons þegar hann var
námsmaður í Oxford á Englandi,
ferðaðist um Evrópu og fór til
Moskvu um Ósló.
George Bush forseti hefur oin-
berlega spurt hvað Clinton hafi
verið að gera til Moskvu veturinn
1969-’70. Þingmaður að nafni Bob
Doman reyndi fyrst að vekja at-
hygli á þessu ferðalagi Clintons á
þingi og gaf í skyn að frambjóðand-
inn hefði lent í klóm sovésku leyni-
þjónustunnar KGB. Fyrir rúmri
viku var Doman kallaður á fund
Bush og ráðgjafa hans til að ræða
það hvort hægt væri að nota ásak-
anir hans í kosningabaráttunni.
Aðstoðarmenn Bush segja að ekki
hafí verið ætlunin að nota þetta
gegn Clinton. Bush hafi einfaldlega
verið spurður spurningar í viðtals-
þætti og svarað. Bush hefur einnig
gert mikið úr þvi að Clinton skyldi
hafa tekið þátt í og skipulagt mót-
mæli gegn Víetnam-stríðinu þegar
hann var í Englandi. Forsetinn er
þeirrar hyggju að sök sér sé að
mótmæla heima í héraði en illt sé
að gera slíkt erlendis þegar þjóðin
á í stríði.
Dagblaðið The Washington Post
fletti ofan af þessu máli á miðviku-
dag og sagði að afskipti Tamposi
væm afar óvenjuleg. Richard Bouc-
her, talsmaður utanríkisráðuneytis-
ins, sagði að tekið hefði verið á
umsókninni með þessum hætti
vegna þess að svo hefði virst sem
átt hefði verið við skjöl, sem vörð-
uðu Clinton og vom geymd í ráðu-
neytinu. í ljós kom að svo var ekki,
en vissara hefði þótt að „tryggja
að leitin færi rétt fram“.
Gagnrýnendur segja að með því
að flýta afgreiðslu umsóknarinnar
hafí repúblikanar verið að tryggja
að fyndist eitthvað vafasamt kæmi
það í ljós fyrir kosningar, hvort sem
það yrði fjölmiðlamatur eða vatn á
myllu kosningasveitar forsetans.
Einnig saka þeir Bush um að mis-
beita forsetavaldi sínu. „Þetta er
ekki lögregluríki, George Bush,“
sagði Gore á miðvikudag. „Það
vekur ugg og er jafnvel hróplegt
að George Bush skuli nota utan-
ríkisráðuneytið til að róta í skjölum
bandarísks ríkisborgara í pólitísk-
um tilgangi."
Boucher kvað engin boð hafa
borist frá Hvíta húsinu um af-
greiðslu þessa máls. Að hans sögn
fannst heldur ekkert við leitina.
Ofan á þetta mál hafa undan-
fama daga bæst ýmis önnur, sem
valdið hafa óróa í herbúðum Bush,
einkum og sér í lagi vegna þess
að þar hefur spumingin um traust
verið sett á oddinn.
Matvælalán til vopnakaupa
David Boren, formaður þing-
nefndar öldungadeildarinnar um
leyniþjónustumál, krafðist þess á
miðvikudag að óháður aðili yrði
fenginn til þess að rannsaka hvers
vegna bandaríska alríkislögreglan,
FBI, leyniþjónustan CIA og dóms-
málaráðuneytið hefðu legið á gögn-
um, sem saksóknari hafði farið
fram á er hann rannsakaði ásakan-
ir um að bandarískt útibú ítalsks
banka, Banca Nazionale del La-
voro, hefði veitt írökum fímm og
hálfan milljarð dollara í ólögleg lán.
Bandarísk yfirvöld tryggðu hluta
lánanna, sem voru að hluta til not-
uð til vopnakaupa.
Aðeins einn maður hefur verið
sóttur til saka í málinu, Christopher
Dragoul, fyrmrn útibústjóri bank-
ans. Kenning saksóknara er sú að
hann hafi verið einn að verki.
Dragoul hélt því fram að ítalskir
stjómmálamenn hefðu vitað hvað
var á seyði og CIA hefði heldur
ekki verið nein launung á því, en
ákveðið að aðhafast ekkert. Hefðu
öll gögn legið fyrir hefði niðurstaða
saksóknara sennilega orðið önnur.
Á sínum tíma kröfðust demó-
kratar í fulltrúadeildinni þess að
William Barr dómsmálaráðherra
skipaði óháðan rannsóknaraðilja.
Barr gaf í skyn að krafa demó-
kratanna væri sprottin af pólitísk-
um hvötum og hélt því fram að
dómsmálaráðuneytinu væri treyst-
andi til að annast málið.
Eftir að hafa komist að því að
meira var vitað í umræddum stofn-
unum en látið var í ljósi hefur Bor-
en komist að þeirri niðurstöðu að
svo sé ekki. Sem dæmi tekur hann
að lekið skuli hafa í fjölmiðla að
nú standi yfir rannsókn á því hvort
William Sessions, yfirmaður FBI,
hafí misnotað fríðindi sín til ferða-
laga og langlínusamtala og van-
goldið skatt í Washington-borg þótt
hann sé undanþeginn skatti þar.
Boren heldur því fram að þessar
ásakanir hafi verið gerðar heyrin-
kunnar til þess eins að letja Sessi-
ons í rannsókn á athöfnum dóms-
málaráðuneytisins í þessu máli.
Ofan á þetta bætast nú fréttir
um að James Baker, skrifstofu-
stjóri Hvíta hússins, hafi notað
stöðu sína þegar hann var utanrík-
isráðherra til að vernda sína einka-
hagsmuni er hann lagði Bush lið
til að þrýsta á þingið um að tak-
marka ábyrgð olíufélaga við olíu-
leka. Baker hefur fjárfest mikið í
olíufyrirtækjum og hét því í skjali
frá síðasta ári að aðhafast ekkert
það í krafti embættis síns, sem
áhrif hefði á olíuverð í Bandaríkjun-
um.
„George Bush er flæktur í fleiri
smáhneyksli, sem almenningur
heldur að hann ljúgi um, en nokkur
forseti hin seinni ár,“ hafði dag-
blaðið The Boston Globe eftir Ke-
vin Phillips, ráðgjafa repúblikana,
í gær. Hann taldi að demókratar
ættu að geta haldið þessum hlutum
gangandi og vakið spumingar
nema „hormónastarfsemi þeirra
dytti niður á plan“ Michaels Dukak-
is forsetaframbjóðanda demókrata
1988. Talið er að þessu mál getið
einnig tekið broddinn úr þeirri
áherslu sem repúblikanar hafa lagt
á traust það sem forseti þarf að
geta vakið.
Gorbatsjov neitar að hafa
hylmt yiir Katyn-morðin
Lá við kjarn-
orkuslysi í
Búigaríu
KOZLODUY-kjamorkuverið í
Búlgaríu var nærri spmngið í loft
upp í síðasta mánuði, þegar aðal-
rofi í 1000 megavatta kjamakljúf
í verinu brást, að því er embættis-
menn sögðu í gær. „Það var mikið
lán, að ekki varð sprenging fyrir
þremur vikum, þegar verið gekk á
fullum afköstum," sagði Georgi
Stoilov, stjórnarformaður félagsins,
sem rekur verið. „Þegar reynt var
að aftengja kjamakljúfinn, brann
rofinn yfir og vararofí brást einn-
ig.“ Sem betur fer tókst að kæla
kjarnakljúfínn með sérstökum
neyðarbúnaði.
Rostov-morð-
inginn hlaut
dauðadóm
DÓMSTÓLL í Rússlandi dæmdi
hinn 57 ára gamla Andrej Tsjí-
katílo, Rostov-morðingjann svokall-
aða, til dauða í gær. Nái dómurinn
fram að ganga, verður hann leiddur
fyrir aftökusveit og skotinn. Tsjí-
katflo var fundinn sekur um morð
og kynferðislegar misþyrmingar á
52 manneskjum í suðurhluta Rúss-
lands, Úkraínu og Úzbekistan á síð-
astliðnum 12 ámm. Yfir 50 rann-
sóknarlögreglumenn tóku þátt í
leitinni að morðingjanum og rætt
var við hálfa milijón vitna. Tsjí-
katíló, sem viðurkenndi morðin og
lýsti sjálfum sér sem „óðu villi-
dýri“, réðst með barsmíðum á riml-
ana í búrinu, sem hýsti hann í rétt-
arsalnum, þegar dómurinn var les-
inn. Lögfræðingur Tsjíkatflós hafn-
aði þeirri skoðun dómsins, að skjól-
stæðingur hans væri sakhæfur, og
sagðist mundu áfrýja.
Tamílar myrða
180 óbreytta
borgara
TAMÍLSKIR skæruliðar á Sri
Lanka, sem beijast fyrir eigin ríki
Tamíla á norður- og austurhluta
eyríkisins, myrtu um 180 manns í
þrem þorpum í gær, að sögn tals-
manna hersins. Þeir sögðu þetta
blóðugustu árás skæruliða undan-
farin tvö ár og meðal fómarlamb-
anna væru mörg börn en einnig
nokkrir hermenn. Tvær herþyrlur
og tvær orrustuþotur stjómarinnar
í Colombo skutu á skæmliðana er
þeir hörfuðu eftir árásina og tókst
að bana 10 manns. íbúamir í þorp-
unum vom flestir múslimar sem eru
lítill minnihluti í landinu; Tamílar
eru flestir hindúar. Hinir síðar-
nefndu saka oft múslima um að
gegna hlutverki uppljóstrara fyrir
stjómvöld þar sem sinhalesar hafa
töglin og hagldirnar enda þorri íbú-
anna. Hætta er talin á að múslimar
svari með árásum á þorp Tamfla.
Að minnsta kosti 25.000 manns
hafa fallið í átökum skæruliða og
hersins sem staðið hafa í níu ár. I
hemum em nú um 80.000 menn
og hafa um 800 fallið það sem af
er þessu ári, aðallega í fyrirsátum
og af völdum jarðsprengna.
Moskvu. Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov, fyrrverandi forseti Sovétríkjanna, vísaði í gær
á bug ásökunum um að hann hefði hylmt yfir fjöldamorð á pólskum
liðsforingjum í síðari heirnsstyrjöldinni og sagði þær lið í ófrægingar-
herferð Borís Jeltsíns Rússlandsforseta á hendur sér.
Sendimaður Jeltsíns afhenti í
fyrradag pólskum stjórnvöldum
leyniskjöl um dráp sovésku öryggis-
lögreglunnar á 15.000 pólskum liðs-
foringjum í Katyn-skógi og víðar
árið 1940. Talsmaður Jeltsfns sagði
að allir fyrrverandi leiðtogar Sovét-
ríkjanna, þeirra á meðal Gorbatsjov,
hefðu vitað um glæpinn en kosið að
þegja um hann.
Gorbatsjov sagði á blaðamanna-
fundi í Moskvu að hann hefði ekki
séð leyniskjölin fyrr en hann hefði
verið að undirbúa afsagnarræðu sína
23. desember síðastliðinn. Þann
sama dag hefði hann og aðstoðar-
maður hans, Alexander Jakovlev,
afhent Jeltsín skjölin og hvatt hann
til að gera þau opinber sem fyrst.
„Við vorum allir sammála um að
málið væri nú í höndum Borís Ní-
kolajevítsj [Jeltsíns],“ sagði Gorb-
atsjov, sem sagði af sér 25. desem-
ber. Hann bætti við að Jeltsín hefði
haldið skjölunum leyndum mánuðum
saman og ekki viljað skýra frá þeim
fyrr en nú þegar hann stæði í ofsókn-
arherferð gegn sér.
Valeríj Zorkín, forseti æðsta dóm-
stóls Rússlands, stjómlagaréttarins,
kvaðst í gær vera fullviss um að
rétturinn gæti neytt Gorbatsjov til
að bera vitni í réttarhöldunum um
starfsemi kommúnistaflokksins.
Hann kvaðst þó telja að Gorbatsjov
væri „gagnslaust" vitni, sem myndi
„reyna að blekkja réttinn", og gaf
til kynna að hugsanlega yrði hætt
við að reyna að fá hann til að bera
vitni af þessum sökum.
Zorkín sagði að Gorbatsjov hefði
engan rétt til að neita að koma fyrir
réttinn og gagnrýndi frönsk og þýsk
stjómvöld fyrir að styðja kommún-
istaleiðtogann fyrrverandi j þessu
máli.
Gorbatsjov sagði á blaðamanna-
fundinum að hann myndi ekki taka
þátt í „þessum skítugu réttarhöld-
um“. „Enginn getur neytt mig til að
breyta þessari afstöðu."
Þotuslysið i Amsterdam
Seinni hreyfUlinn fundinn
Amsterdam. Reuter.
ANNAR hreyflanna sem rifnaði af ísraelsku þotunni sem fórst í
Amsterdam á dögunum fannst í gærmorgun á botni Gooimeer-vatns-
ins, skammt frá þeim stað sem
viku.
Hreyfillinn sem fannst í gær var
innri stjórnborðshreyfill Boeing-
747 vöruflutningaflugvélar ísra-
elska flugfélagsins E1 Al. Báðir
hreyflar á hægri væng rifnuðu af
skömmu áður en þotan brotlenti
stjómlaust í úthverfi Amsterdam
með þeim afleiðingum að um 70
manns á jörðu niðri biðu bana.
hinn hreyfillmn fannst á í síðustu
Hreyfillinn fannst með hjálp
hljóðbylgjutækja á sjö metra dýpi
í 100 metra fjarlægð frá smábáta-
höfn. Fundarstaðurinn er í 15 km
fjarlægð frá blokkarhverfinu sem
þotan hrapaði niður í. Til stóð að
ná hreyflinum upp í gær og flytja
hann til rannsóknar á Schiphol-
flugvellinum.