Morgunblaðið - 21.10.1992, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. OKTÓBER 1992
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. OKTÓBER 1992
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aöal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími’691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Landbúnaður og
fijáls markaður
Aundanförnum vikum hafa
heyrzt raddir úr hópi bænda
um að afleggja beri kerfí opin-
berrar framleiðslustýringar í
sauðfjárrækt og gefa framleiðslu
og sölu kindakjöts fijálsa. Kári
Þorgrímsson, bóndi í Garði í
Mývatnssveit, hefur riðið á vaðið
og hafnað að eigin frumkvæði
opinberum framleiðslustyrkjum.
A móti er hann laus undan fram-
leiðslustýringu ríkisins, má fram-
leiða dilkakjöt að eigin vild og
selja það beint til neytenda á því
verði sem hann kýs.
Viðtökur neytenda við fram-
taki Kára í Garði, er hann seldi
framleiðslu sína í Kolaportinu síð-
astliðinn laugardag, benda til að
almenningur sé hlynntur breyt-
ingum á núverandi framleiðslu-
og sölukerfi landbúnaðarafurða.
Hálft annað tonn af kjöti Kára
seldist upp á einum morgni og
létu margir kaupendur svo um
mælt að þeir vildu sýna í verki
stuðning við það framtak hans
að segja sig úr lögum við land-
búnaðarkerfíð.
Kári í Garði sagði í viðtali við
Morgunblaðið í síðustu viku:
„Landbúnaðurinn er í ósátt við
fólkið í landinu, hann á óuppgerð
mál við það. í fyrsta lagi vill þjóð-
in ekki reka_ landbúnaðinn fyrir
opinbert fé. í öðru lagi er hún á
móti miðstýrðu sölu- og félags-
kerfí landbúnaðarins. Og í þriðja
lagi eiga bændur óuppgert við
þjóðina í umhverfismálum, sér-
staklega landgræðslu. Landbún-
aðurinn verður að koma til móts
við þjóðina í öllum þessum málum
ef ekki á verr að fara .Neyt-
endur vilja fá beinni og nánari
viðskiptatengsl við framleiðend-
ur. Ég tel að kröfur þeirra séu
réttmætar og að við verðum að
laga okkur að þeim. Það þýðir
að við verðum að breyta sölukerf-
inu þannig að neytendur verði
sáttir og að hvati til sölu búvara
myndist, ekki sízt á heildsölustig-
inu.“
Kári er ekki eini bóndinn, sem
talar fyrir þessum fijálsræðis-
hugmyndum. í sunnudagsblaði
Morgunblaðsins birtist viðtal við
Gunnar Einarsson bónda á Daða-
stöðum í Núpasveit við Öxar-
fjörð, en hann er í forsvari hóps
sauðfjárbænda, sem vilja gefa
framleiðslu, verðlagningu og sölu
sauðfjárafurða fijálsa og koma á
uppboðsmarkaði fyrir búvörur,
þar sem verð myndi ráðast af
framboði og eftirspum. Gunnar
segir í viðtalinu: „Núverandi fyr-
irkomulag er hrunið. Með sí-
felldri minnkun framleiðslurétt-
arins standa menn eftir með hálf-
nýttar fjárfestingar og óhag-
kvæman búrekstur. Á sama tíma
geta aðrir kjötframleiðendur nýtt
framleiðsluaðstöðu sína til fulls
og miðað verðlagningu við
óhagganlegt verð á lambakjöti
og tekið þannig smám saman af
okkur markaðinn. Stjórnvöld
binda hendur okkar sauðfjár-
bænda fyrir aftan bak á meðan
ráðizt er á okkur.“ Gunnar segir
einnig: „Ég geri mér grein fyrir
því að fijáls markaður er harður
skóli. En við þurfum að ganga í
gegnum hann til að komast af.
Og ég spyr hversu miklu betur
væru ekki sveitir landsins í stakk
búnar til að fást við þá erfíðleika
sem eru framundan ef bændur
væru sjóaðir í ólgusjó fijálsa
markaðarins?“
Vaxandi óánægju gætir meðal
neytenda með hátt verð landbún-
aðarafurða hér á landi og óeðli-
lega verðmyndun í miðstýrðu
framleiðslukerfí. Neytendur gera
í auknum mæli kröfur um sam-
keppni, bæði á milli framleiðenda
og seljenda neyzluvöru. Eðlilegt
er að bændur bregðist við þeim
kröfum með því að leita leiða til
umbóta í fijálsræðisátt. Aukin-
heldur má leiða getum að því að
náist samningar í GATT-viðræð-
unum um aukið frelsi í milliríkja-
viðskiptum með landbúnaðarvör-
ur, muni íslenzkur landbúnaður
innan fárra ára standa frammi
fyrir stóraukinni erlendri sam- •
keppni. Eigi bændur að geta
mætt þeirri samkeppni, verða
þeir að takast á við markaðslög-
málin, hagræða í rekstri sínum
og lækka framleiðslukostnað,
auk þess að auka enn gæði ís-
lenzkra landbúnaðarvara.
Hagræðing á úrvinnslustigi
kindakjötsframleiðslunnar er
óhjákvæmileg. Könnun Gunnars
Einarssonar hefur leitt í ljós að
sláturkostnaður á hvert kíló
lambakjöts er 40 krónur í Skot-
landi, en 140 krónur á íslandi,
með verðjöfnunargjaldi. Þessi
munur er óheyrilegur og bendir
til að nauðsynlegt sé að fækka
sláturhúsum og bæta nýtingu
þeirra. Gunnar bendir á að frjáls
búvörumarkaður myndi hvetja
bændur til að slátra fé sínu yfír
lengri tíma og styrkja þannig
stöðu lambakjöts á markaðnum
með því að bjóða upp á ferskari
og betri vöru.
íslenzkur landbúnaður er sam-
tvinnaður menningararfí íslend-
inga í ríkum mæli. Væntanlega
vilja flestir íslendingar að land-
-búnaður standi með blóma í land-
inu. Landbúnaðurinn mun hins
vegar aldrei eiga góða daga, ef
hann er í ósátt við fólkið í land-
inu og fjötraður í opinber fram-
leiðsluhöft og miðstýringu. Að-
eins vel rekinn og hagkvæmur
landbúnaður getur mætt kröfum
framtíðarinnar. Þess vegna ber
að fagna því að bændur taki sjálf-
ir frumkvæðið og leggi á ólgusjó
fijálsa markaðarins.
Værum opnir fyrir staðsetningu
álvers hvar sem er á Islandi
- segir John M. Seidl, stj órnarformaður Kaiser Aluminium
JOHN M. Seidl, stjórnarformaður Kaiser Aluminium, sem staddur er
hér á landi til þess að ræða við íslensk stjórnvöld, Landsvirkjun og
fleiri, um möguleika þess efnis að Kaiser reisi hér og reki álbræðslu
á glæstan feril að baki, á mörgum ólíkum sviðum. Charles Cobb, fyrr-
um sendiherra Bandaríkjanna á íslandi, er með Seidl í för. Hann seg-
ir að Seidl sé einn fremsti stjórnandi í bandarísku viðskiptalífi í dag.
Hann hafi verið prófessor við Stanford-háskólann í hagfræði, hann
sé með doktorsgráðu frá Harvard-háskóla í stjórnmálum og hagfræði
og áður en hann snéri sér að viðskiptum hafi hann verið háttsettur
embættismaður í bandaríska stjórnkerfinu. Blaðamaður Morgunblaðs-
ins ræddi við Seidl um viðræður hans hér á landi og hvernig hann
metur möguleikana á því að Island verði fyrir valinu, þegar að því
kemur að Kaiser velur nýrri álbræðslu sinni stað, sem líklega gerist
á fyrsta ársfjórðungi næsta árs.
- Hvernig metur þú stöðuna eftir
að hafa rætt við íslensk stjómvöld
og fulltrúa Landsvirkjunar í tvo
daga?
„Við fyrstu kynni, verð ég að játa
að flest sem ég hef heyrt og séð
verkar afar jákvætt á mig. Ég legg
þó áherslu á að hér er einungis um
könnunarviðræður að ræða og við
erum enn fjarri því að ákveða nokk-
uð í þessum efnum. En ísland býr
vissulega yfir geysilega miklum kost-
um, þegar staðsetning nýrrar ál-
bræðslu er höfð í huga. Þegar við
tökum ákvörðun þá munum við bera
saman kosti og galla hvers þess lands
sem við höfum verið að skoða, sem
eru Venesúela, Mósambík, Rússland
og Kamerún, auk íslands."
- Hveijir eru þessir kostir, sem
þú telur að ísland hafi?
„Þeir em mjög margir. Þið hafíð
yfír vel menntuðu og hæfu starfs-
fólki að ræða og stjórnvöld virðast
vera mjög samstarfsfús og hafa
hæfu fólki á að skipa. Þá er raforku-
framleiðslugeta ykkar úr fallvötnun-
um afar stór og mikilvægur þáttur
í okkar huga. Þá virðist mér sem
vinnuaflið í landinu sé einnig framúr-
skarandi gott. Þá tel ég að raunsæi
og skynsemi ráði ríkjum í umhverfi-
slagasetningum íslendinga. Ég geri
mér einnig grein fyrir því að það er
mjög nauðsynlegt fyrir íslenskt efna-
hagslíf að stóriðjukostur eins og
þessi verði að veruleika. Svo mín
fyrstu viðbrögð eru tvímælalaust
mjög jákvæð, enda tel ég ísland vera
afar aðlaðandi land.“
- En á hvaða hátt liefur ísland
jákvæðari kosti upp á að bjóða,
umfram þau lönd sem hingað til
hafa verið inni í myndinni, eins og
t.d. Venesúela, Mósambík og Rúss-
land?
„Þið búið auðvitað yfír mun meiri
stjómmálalegum stöðugleika en þau
lönd sem við höfum verið að skoða,
sem stórfyrirtæki eins og okkar hlýt-
ur alltaf að sækjast eftir. Þið hafið
einnig yfir betur þjálfuðu og mennt-
uðu vinnuafli að ráða, bæði hvað
varðar sérþekkingu og verkþekk-
ingu. Rússland er ekki land þar sem
fyrirtæki hafa mikinn áhuga á að
íjárfesta, að minnsta kosti ekki alveg
á 'næstunni, því óstöðugleikinn í
rússnesku efnahagslífi er einfaldlega
svo mikill, að fjárfestar hljóta að
staldra við, jafnframt því sem þar
er enn sem komið er ekkert markaðs-
kerfi. Venesúela er áhugaverðari
kostur að mínu mati, því þar er þeg-
ar afkastamikill áliðnaður í gangi,
sem gengur vel. Þar era hæfir starfs-
kraftar og þar er raforkan mjög
ódýr, líklega ódýrari en raforka hér
á landi.“
- Heldur þú þá að ef á annað
borð verður ákveðið af Kaiser að
semja við íslensk stjórnvöld, að það
verði erfíðasti þröskuldurinn að yfír-
stíga í samningum að ná saman um
raforkuverð?
„Ekki vil ég nú endilega segja
John M. Seidl.
það, því ég tel mig hafa ástæðu til
þess að trúa því, eftir viðræður við
stjórnvöld og fulltrúa Landsvirkjun-
ar, að hægt yrði að brúa bilið á milli
verðhugmynda þeirra og okkar. Við
kynnum að hækka okkur svolítið í
samningaviðræðum og þeir kynnu
að lækka sig svolítið."
- Ertu með þessu að gefa í skyn
að þið kynnuð að geta samið um
lægra raforkuverð fyrir ykkar ál-
bræðslu, en Atlantsál hefur þegar
samið um?
„Ég er alveg viss um að Atlants-
álverkefnið er mjög gott verkefni,
og að því standa afskaplega traustir
aðilar, en það verður þó að hafa það
í huga að verkefnið sjálft er í bið-
stöðu, sem þarf að sjálfsögðu ekki
að segja ykkur íslendingum. Til þess
að koma hreyfíngu á hlutina, kann
alveg svo að fara, þegar og ef við
hjá Kaiser förum í samningaviðræð-
ur við íslensk stjórnvöld, að einhveij-
ir samningar, þar með taldir raforku-
samningar verði með öðru sniði en
þeir eru hjá Atlantsál. Þar kæmu
hugsanlega til fleiri hlutir, eins og
skattar og innflutningsgjöld og jafn-
vel staðsetning. Við yrðum alveg
opnir fyrir viðræðum um staðsetn-
ingu nýs álvers hvar sem væri, svo
fremi sem þau þrjú grundvallarskil-
yrði sem setja verður væra uppfyllt.
Þar á ég við nægilegt mannafl, nægi-
lega góð hafnaraðstaða og nægt
rafmagn. Ég ímynda mér að þegar
út í slíka samninga væri farið, væri
hægt að semja um ýmislegt á annan
hátt, og að niðurstaðan gæti orðið
sú að við hröðuðum okkar ákvarð-
anatöku meira en þeir hjá Atlantsál
hafa gert.“
- En gætir þú ímyndað þér að
um einhvers konar samstarf gæti
orðið að ræða á milli ykkar og Atl-
antsáls, ef ísland yrði fyrir valinu
hjá Kaiser?
„Slíkt kæmi fullkomlega til greina
í einni eða annarri mynd. Það verður
að horfa til þess að við erum að
ræða hér um 200 þúsund tonna ál-
bræðslu, sem kostar einn milljarð
Bandaríkjadala. Þá erum við að ræða
um að hlutafé verksmiðjunnar yrði
350 til 400 milljónir dollara. Kaiser
myndi því ekki stefna að því að eiga
eitt slíkt fyrirtæki á íslandi, heldur
myndi fyrirtækið leita að samstarfs-
aðilum sem vildu verða meðeigendur
í fyrirtækinu. Það liggur þegar ljóst
fyrir, að þau fyrirtæki sem standa
að Atlantsáli hafa mikinn áhuga á
að byggja verksmiðju hér. Því tel ég
ekki fjarstæðukennt, að ef við næð-
um samningum við íslensk stjóm-
völd, og Atlantsálfyrirtækin væru
jafnframt vissari um hvað framtíðin
felur í sér, að við gætum gert eitt-
hvað saman. Ef ekki, þá efast ég
ekkert um að leita mætti að öðrum
stórum álframleiðendum til sam-
starfs, það yrði nóg af þeim. Á þessu
stigi útilokum við engan möguleika,
heldur viljum við kynna okkur þá til
hlítar. “
- Fréttir af hugsanlega nýju ál-
veri hér á landi eru engan veginn
nýjar af nálinni. Þær era fluttar þjóð-
inni með reglulegu millibili, samning-
ar era svo til frágengnir hvað varðar
nýja álbræðslu Atlantsálshópsins á
Keilisnesi, en málið er komið í bið-
stöðu enn einu sinni. Það gerist sem
sé ekki neitt. Hversu mikil alvara
liggur að baki þessari heimsókn ykk-
ar Kaisermanna hingað til lands, og
hvenær geta landsmenn vænt raun-
veralegrar niðurstöðu - af eða á?
„Ég skil mætavel að menn kunni
að vera óþreyjufullir. Það er bæði
mannlegt og eðlilegt. En menn verða
einnig að hafa skilning á því að þeg-
ar verið er að taka ákvarðanir um
fjárfestingu upp á einn milljarð doll-
ara, þá fara menn sér að engu óðs-
lega. Við kynntum okkur það fyrir
tveimur og hálfu eða þremur árum
hjá Atlantsál, hvort við gætum orðið
aðilar að verkefninu, en niðurstaða
þeirrar könnunar var neikvæð. Þessu
greini ég frá, til þess að sýna þér
fram á að við hjá Kaiser höfum um
alllanga hríð haft áhuga á að finna
stað fyrir nýja álbræðslu, þó að slík-
ar undirbúningsrannsóknir hafí ekki
staðið hjá okkur af fullum krafti
nema undanfarna níu mánuði eða
svo. En þetta tekur sinn tíma, og
við því er ekkert að gera. Vissulega
er það hálf ólánlegt að íslenska þjóð-
in skuli hafa staðið í þeirri trú um
langan tíma, að nú vantaði bara
herslumuninn á að nýtt álver risi
hér, en síðan dregst það alltaf vegna
erfiðleika við fjármögnun og verð-
falls á heimsmarkaði.
En við höldum áfram gagnaöflun
okkar það sem eftir lifír þessa árs,
og á fyrsta ársfjórðungi þess næsta,
ég veit ekki nákvæmlega hvenær,
setjumst við niður og berum saman
bækur okkar, galla og kosti hvers
lands um sig, og í kjölfar slíks sam-
anburðar og greiningar veljum við
það land sem verður okkar fyrsti
valkostur. Ef það verður ísland þá
hringjum við i stjórnvöld og segjum
þeim að við óskum eftir því að hefja
raunverulegar samningaviðræður.
Þá tækju við samningaviðræður sem
stæðu a.m.k. í hálft ár, þannig að í
árslok næsta árs gætu samningar
legið fyrir og ráðist yrði í fjármögn-
un í kjölfar þeirra. Þá gætu fram-
kvæmdir beggja aðila hafíst. Okkar
við byggingu, ykkar við raforkuvæð-
ingu. Það gæti því tekið þijú og
hálft ár upp í fímm ár, þar til gang-
setning nýrrar álbræðslu yrði að
veruleika. Svona gerist þetta í gróf-
um dráttum og það er svo sem ekki
mikið meira um það að segja á þessu
stigi. Eða hvað?“ voru lokaorð John
M. Seidl, sem var reyndar orðinn of
seinn á næsta fund.
Viðtal: Agnes Bragadóttir
Eimskip hækkar flutningsgjöld um 6%
Bagalegt að sjá svona
miklar verðbreytingar
- segir Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra
EIMSKIP hefur ákveðið að hækka flutningsgjöld á styklgavöru í inn-
flutningi og útflutningi og önnur þjónustugjöld að meðaltali um 6%
frá og með 1. nóvember næstkomandi. Að sögn Harðar Sigurgestsson-
ar forsljóra Eimskips hafa tekjur fyrirtækisins lækkað verulega á
árinu vegna minnkandi flutninga og óraunhæfrar verðsamkeppni á
flutningamarkaðnum. Hörður segir að nú stefni í að flutningstekjur
Eimskips verði 700 milljónum króna lægri í ár en á síðasta ári, en
6% hækkun taxtanna nú auki telqurnar aftur um 250 til 300 milljónir
króna á ári. Samtök verslunarinnar hafa mótmælt hækkuninni og tel-
ur framkvæmdastjóri Félags íslenskra stórkaupmanná að hún leiði til
3% hækkunar á almennu Vöruverði í landinu. Viðskiptaráðherra segir
bagalegt að sjá svona miklar breytingar á verði þegar verðbólgan sé
nánast úr sögunni.
Umskipti hafa orðið í rekstri Eim-
skipafélagsins á þessu ári, sam-
kvæmt fréttatilkynningu félagsins
um hækkun flutningstaxtanna.
„Vegna samdráttar í efnahagslífi
landsins hafa flutningar til og frá
landinu minnkað um 10%. Á sama
tíma hefur ríkt óraunhæf verðsam-
keppni á flutningamarkaðnum, sem
hefur rýrt tekjur enn frekar. Þá er
einnig rétt að hafa í huga, að síðan
flutnings- og þjónustugjaldataxtar
félagsins hækkuðu síðast hefur al-
mennt verðlag hér á landi og erlend-
is hækkað um 5-7%. Þetta hefur leitt
til þess að afkoma félagsins er orðin
óviðunandi," segir í tilkynningunni.
Hörður sagði að með hækkun
flutningsgjalda muni félagið ná til
baka hluta af þeim tekjum sem það
hefur misst vegna lækkunar flutn-
ingsgjalda að undanförnu en það
dugi ekki til að nájafnvægi í rekstri.
Hann sagði að þeirri minnkun í flutn-
ingum, sem orðin væri staðreynd og
fyrirsjáanleg væri í vetur, yrði mætt
með breytingum og hagræðingu í
rekstri en það myndi ekki skila sér
í lækkun kostnaðar fyrr en á næsta
ári.
Islensk verslun, Bílgreinasam-
bandið, Félag íslenskra stórkaup-
manna og kaupmannasamtökin
sendu í gær frá sér harðorð mót-
mæli gegn hækkun flutningsgjalda
Eimskips. „Hækkun þessi mun strax
valda hækkun vöruverðs og kemur
á sama tíma og allir í þjóðfélaginu
hafa lagt mikið af mörkum til að
lækka vöraverð hér á landi,“ segir
í tilkynningu félaganna. Stefán Guð-
jónsson framkvæmdastjóri Félags
íslenskra stórkaupmanna telur að
hækkun flutningsgjaldanna leiði til
3% hækkunar á almennu vöruverði
í landinu. Samtökin benda á að ný-
lega hafi jöfnunargjald verið lagt
niður. Með því hafi vöruverð lækkað
um 500 milljónir en hækkun Eim-
skips taki allan ávinnlng af skatta-
lækkuninni til baka. „Aðilar vinnu-
markaðarins vinna nú hörðum hönd-
um að því að ná samstöðu allra at-
vinnugreina um lækkun gjalda og
kostnaðar í atvinnulífínu. Hækkun
flutningstaxta veldur kostnaðar-
verðshækkun og er ekki líkleg til að
tryggja þá samstöðu sem nú er nauð-
synleg. Það er umhugsunarvert að á
meðan flest fyrirtæki þurfa að sætta
sig við skertan hlut vegna samdrátt-
ar í viðskiptum skuli eitt fyrirtæki
geta einhliða hækkað taxta sína um
allt að 11%,“ segir í fréttatilkynningu
samtaka verslunarinnar.
Ari Skúlason hagfræðingur Al-
þýðusambands íslands sagði í gær
að honum þætti einkennilegt að Eim-
skip gæti einhliða hækkað flutnings-
gjöld þó að það væri að harðna á
dalnum hjá fyrirtækinu eins og
mörgum öðrum. Þetta gætu ekki
önnur fyrirtæki, til dæmis sjávarút-
vegsfyrirtæki, og heimilin gert.
Hækkun Eimskips væri á skjön við
andann í þjóðfélaginu um þessar
mundir.
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra
sagði bagalegt að sjá svona miklar
breytingar á verði þegar verðbólgan
væri nánast úr sögunni. Mikilvægt
væri að hækkanir á þjónustu færa
ekki fram úr almennum verðlags-
breytingum sem nú væru um 2%.
Viðskiptaráðherra tók fram að hann
hefði ekki kynnt sér verðhækkun
Eimskips sérstaklega og væri ekki
að fella neinn dóm um hana með
þessum orðum.
Aðspurður hvort hækkun flutn-
ingsgjaldanna samrýmdist yfírstand-
andi umræðu um nauðsyn lækkunar
kostnaðar fyrirtækjanna sagði Hörð-
ur: „Við éram þátttakendur í þjóðar-
sáttinni og leggjum okkar af mörk-
um. Við höfum unnið markvisst að
lækkun flutningsgjalda á undanförn-
um árum.“ Benti Hörður á að flutn-
ingsgjöld hefðu lækkað um 35% að
raungildi á sjö árum eða um liðlega
5% að meðaltali á ári. Sagði Hörður
að félagið muni áfram leita allra leiða
til að halda áfram að lækka flutn-
ingsgjöld á næstu árum.
Hjörtur Emilsson framkvæmda-
stjóri rekstrarsviðs Samskips sagði
að endurskoðun flutningsgjalda fyr-
irtækisins stæði fyrir dyrum. Sagði
hann líklegt að það leiddi til svipaðr-
ar hækkunar en viðskiptavinum fyr-
irtækisins yrði tilkynnt það á næst-
unni. Hjörtur sagði að mikil sam-
keppni væri í skipaflutningunum og
það hafí leitt til verðlækkunar á
sama tíma og heildarflutningar
hefðu dregist saman. Taldi hann að
gengið hefði verið full langt í verðs-
amkeppninni og því neyddist Sam-
skip til að hækka flutningsgjöldin.
Hækkanir á flutningsgjöldum
Eimskips sem taka gildi 1. nóvember
eru mismunandi eftir mynt vegna
þeirra breytinga sem orðið hafa á
gengi að undanförnu. Þannig hækka
til dæmis flutningsgjöld frá Ameríku
og Bretlandi um 11% en flutnings-
gjöld frá Þýskalandi um 4,2%.
Morgunblaðið/Sverrir
Þorsteinn Pálsson kirkjumálaráðherra og sr. Ólafur Skúlason biskup við setningu Kirkjuþings.
Setning 23. Kirkjuþings
Verkefni kirkjmmar
að styrkja heimilin
- segir Ólafur Skúlason biskup
í setningarræðu Ólafs Skúlasonar biskups á 23. Kirlguþingi
kom fram að hann óttaðist að ef kirkjan tæki alfarið við umsjón
og ábyrgð þeirra þátta sem fé úr kirkjugarðasjóðum er nú varið
til ykist hætta á að sjóðirnir yrðu skertir af þeim sökum að þeir
virtust stærri þegar margir smáir væru komnir í eina upphæð.
Hann fagnaði samþykkt Reykja-
víkurprófastsdæmis um stuðning
við atvinnulausa og aðra sem
þyrftu að horfast í augu við
breytta hagi og lagði áherslu á
að verkefni kirkjunnar væri að
styrkja heimilin, að standa vörð
um þau, leggja þeim lið svo vel
dygði. Þorsteinn Pálsson kirkju-
málaráðherra vék í ræðu sinni
m.a. að uppbyggingu Skálholts-
staðar. Kirkjuþing var sett í Bú-
staðakirkju í gær.
Fjármál kirkjunnar
Ólafur sagði að á fundi sínum
með ráðherra og starfsfólki ráðu-
neytis hefði komið til umræðu að
kirkjan tæki alfarið við umsjón
og ábyrgð þeirra þátta sem fé úr
kirkjugarðasjóðum væri varið til.
„Ber þar hæst prestsetur, bæði
viðhald þeirra og nýsmíði, svo og
embætti söngmálastjóra og rekst-
ur Tónskóla Þjóðkirkjunnar. En á
fundi kirkjuráðs með fulltrúa
ráðuneytisins kom fram að þessu
mundu samfara meiri breytingar
en unnt væri að standa að með
svo stuttum fyrirvara og málinu
því frestað. Én það er ljóst að
ráðherra og ráðuneyti eru reiðu-
búin að stuðla að því að sem flest
málefni kirkjunnar á fjármála-
sviðinu heyri beint undir kirkju-
lega aðila. Væri þessu samfara
aukið sjálfstæði kirkjunnar en um
leið meiri ábyrgð," sagði Ólafur
og tók fram að hann myndi fagna
þessu ef.sá nagandi kvíði fylgdi
ekki að með þessu væri enn auk-
in hætta á því að sjóðir kirkjunn-
ar yrðu skertir „... eftir því sem
þeir virtust stærri þegar margir
smáir og til margra hluta ætlaðir
era komnir í eina upphæð“.
Kirkja og ríki
Hann sagði að í tengslum við
mikla umræðu um stöðu presta
og kirkju á heitu átakasumri
hefðu heyrst raddir sem dregið
hefðu í efa að unnt væri að fram
halda sem verið hefði sambandi
ríkis og kirkju'og þjóðkirkjan hlyti
því að hverfa í núverandi mynd.
„Ég hef ævinlega sagt þegar að
þessu hefur verið vikið að ég
myndi harma aðskilnað ríkis og '
kirkju. Ekki fyrst og fremst vegna
kirkjunnar heldur miklu frekar
vegna íslenskrar þjóðar. Hún þarf
á kirkju sinni að halda, hún þarf
að læra af sögu og skynja framlag
þjóðkirkjunnar um aldir allar og
hún þarf að byggja á þeirri föstu
undirstöðu lífs alls, sem sterk
þjóðkirkja veitir,“ sagði Ólafur.
Kirkja og fjölmiðlar
Ólafur sagðist fagna samþykkt
Reykjavíkurprófastsdæmis um
stuðning við þá sem þyrftu að
horfast í augu við erfíðleika at-
vinnuleysis og breyttra haga, og
taka undir hana.
Vék hann ennfremur orðum
sínum að umfjöllum fjölmiðla
varðandi kirkjuleg málefni á liðnu
sumri. „Hélt ég ekki að til þess
kæmi að ég þyrfti að harma of
mikla umfjöllun en það er vitan-
lega ekki sama frá hveiju skýrt
er, hvernig það er framsett og
hvaða áherslur fjölmiðlastjórar
kjósa að leggja á mál. Ég ætla
ekki að rekja þessar sögur, sumar
hveijar vona ég að gleymist fyrr
en seinna og sárindi og sviði til-
heyri liðnu skeiði. En ljóst er það
að stöðuga aðgát þarf að sýna á
þessu sviði og hef ég þá einnig
orðið að horfast í augu við þau
sannindi - og vonandi sitthvað
lært af,“ sagði hann og bætti við
að vonbrigði vegna einstakra
þátta í matreiðslu fjölmiðla eða
eigin framlags mættu ekki draga
úr fúsleika til þess að eiga við
þessa aðila gott samstarf gagn-
kvæms trausts.
Biskup fagnaði því að hætt
yrði við sunnudagsopnanir í
Kringlunni en lagði í lokaorðum
sínum mesta áherslu á það hlut-
verk kirkjunnar að styrkja heimil-
in. „Þar er hornsteinn íslands um
framtíð. Um þetta viljum við eiga
samstarf við alla aðila og þá ekki
síst fíölmiðla svo máttugir sem
þeir eru,“ sagði Ólafur en lýsti
síðan Kirkjuþing sett.
Þjóðkirkjuskipulagi
verði ekki raskað
Þorsteinn Pálsson kirkjumála-
ráðherra gerði tengsl kirkju og
ríkis að umtalsefni sínu eins og
biskup og kvað í því sambandi
ekki óeðlilegt að fjallað væri um
stöðu jafn mikilvægrar stofnunar
og kirkjunnar. „Ég tel hins vegar
að það þjóðkirkjuskipulag sem við
búum við hafí reynst ákaflega vel
og hafi stuðlað að miklu meiri og
traustari útbreiðslu kristilegs orðs
en annars hefði verið og þannig
treyst undirstöður íslensks þjóðfé-
lags. Breytingar í átt til aukins
skipulags og stjórnunarlegs sjálf-
stæðis kirkjunnar mega því ekki
og eiga ekki að verða til þess að
raska sjálfu þjóðkirkjuskipulag-
inu. Hér á vel við að enginn veit
hvað átt hefur fyrr en misst hef-
ur. Og við kjósum ekki að verða
þeirri reynslu ríkari,“ sagði Þor-
steinn.
Hann kvaðst á hinn bóginn telja
ákjósanlegt að hægt væri að auka
svigrúm þjóðkirkjunnar varðandi
áherslur og verkefni og f innra
starfí hennar. „í því sambandi
nefni ég sem dæmi að óþarft ætti
að vera að geirnegla eins og gert
er í lögum hversu margir prestar
skuli þjóna í hveiju prófasts-
dæmi. Slík atriði munu koma til
skoðunar á vegum nefndar um
endurskoðun laga um prestaköll
og prófastsdæmi sem ég skipaði
síðastliðið sumar samkvæmt end-
urskoðunarákvæði í þeim lögum
sjálfum,“ sagði ráðherra, en hann
gerði Skálholtsstað og framvarp
Skálholtsskóla um hann að máli
sínu að lokum. „Minning Skál-
holtsstaðar er vissulega stór í
sniðum og við þurfum ekki að
óttast að hún máist út á spjöldum
sögunnar. En markmið okkar í
Skálholti er annað og meira en
að varðveita sögu. Við viljum að
staðurinn verði lifandi vettvangur
í daglegu lífi og starfí fólksins í
landinu og þaðan megi áhrif
kirkju landsins streyma um æðar
þjóðlífsins," sagði Þorsteinn að
lokum.