Morgunblaðið - 09.12.1992, Síða 24

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1992
25
24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Vopnavald 1
þáffu mannúðar
áttaskil verða í dag í sögu
Sameinuðu þjóðanna, þegar
bandarískt og franskt herlið geng-
ur á landi í Sómalíu í nafni sam-
takanna, en hlutverk þess verður
að tryggja að hjálpargögn berist
til sveltandi íbúa landsins. Gert
er ráð fyrir því, að herlið frá fleiri
þjóðum bætist í hópinn til að taka
þátt í björgunarstarfinu. Áætlað
er að milljón Sómala muni hrynja
niður úr hungri á næstunni berist
aðstoð ekki í tæka tíð. Þetta er í
fyrsta sinn, sem Sameinuðu þjóð-
imar beita hervaldi til að hlutast
til um innanríkisvanda með þess-
um hætti og var alger samstaða
um það í Öryggisráðinu. Fram til
þessa hafa Sameinuðu þjóðirnar
aðeins beitt hervaldi til að bijóta
innrás á bak aftur eins og gerðist
í Kóreu og Kúveit.
Heimurinn hefur nú í nær tvö
ár horft með skelfingu á upplausn-
ina og ógnaröldina í Sómalíu. Er
áætlað, að um 300 þúsund manns1
hafí þegar fallið eða soltið í hel í
átökunum. í ágústmánuði sl. sam-
þykkti Öryggisráðið að senda frið-
argæzlusveitir til Sómalíu til að
tryggja dreifíngu matvæla, en sú
aðgerð hefur reynzt haldlaus,
enda hafa hersveitimar ekki haft
heimild til að beita vopnavaldi
fremur en aðrar friðargæzlusveitir
á vegum samtakanna. Afleiðingin
hefur verið sú að vopnaðir flokkar
helztu herstjóra í landinu og hóp-
ar byssubófa hafa ráðið þar lögum
og lofum, rænt matarbirgðum,
krafízt tolla og mútufjár og lokað
helztu samgönguæðum. Matvæla-
aðstoðin hefur því ekki borizt til
sveltandi fólksins, sem hefur
hrunið niður.
Sómalía er víðfeðmt land á
austurhomi Afríku og liggur að
Indlandshafí og Adenflóa. Það er
meira en sex sinnum stærra en
ísland og íbúafjöldin var nær 8
milljónir áður en ógnaröldin hófst.
Nú hefur meira en milljón flótta-
manna þaðan leitað til nágranna-
landanna Eþíópíu og Kenýju til
að forðast átökin. Landið varð
lýðveldi árið 1960, þegar tvær
fyrrum nýlendur ítala og Breta
voru sameinaðar. Síðari hluta árs-
ins 1969 var forsetinn myrtur og
herstjóm undir forsæti Mohameds
Siads Barres tók völdin. Hann
lýsti yfír stofnun alþýðulýðveldis
og landið var undir einræðisstjóm
hans allt þar til í janúarlok 1991,
þegar uppreisnarmenn hröktu
hann frá völdum eftir langvarandi
átök. Segja má að síðan hafí ríkt
upplausn í Sómalíu, engin lögleg
stjóm er í landinu og stjómkerfíð
og atvinnulífíð hrunið. Líf íbúanna
hefur verið í höndum vopnaðra
flokka og annarra ribbalda.
Alþjóðlegar hjálparstofnanir
hafa lítið getað aðhafzt vegna
yfírgangs byssubófanna og í heilt
ár hafa þær varað við hungur-
dauða milljóna manna. Mikil al-
þjóðleg matvælaaðstoð hefur
komið að takmörkuðu gagni, þar
sem óaldarflokkamir hafa stöðvað
dreifíngu að vild og rænt matnum.
Ástandið hefur verið svo slæmt,
að aðeins hluti af 3.500 manna
gæzluliði Sameinuðu þjóðanna
hefur verið sendur til landsins og
hermenn frá Pakistan og Kanada,
sem þar hafa verið, hafa fengið
litlu áorkað. Það var við þessar
aðstæður, að Bush Bandaríkjafor-
seti bauð fram bandarískt herlið
til að grípa í taumana og tryggja
matvæladreifinguna. Öryggisráð-
ið féllst einróma á boðið og ákvað
að senda auk þess herlið frá fleiri
löndum. Það heimilaði ennfremur
beitingu nauðsynlegs vopnavalds.
Tveir helztu herstjóramir í Sómal-
íu hafa nú heitið að tmfla ekki
starfsemi herliðsins, enda horfast
þeir í augu við ofurefli. Mesta
hættan stafar nú af óaldarflokk-
um sem lúta engri stjórn.
Einróma samþykkt Öryggis-
ráðsins um þessa vopnuðu íhlutun
er möguleg vegna loka kalda
stríðsins og gefur vonir um, að
Sameinuðu þjóðimar muni rísa
undir þeim upphaflega tilgangi
sínum að gæta friðar og koma í
veg fyrir styijaldir.
Bush Bandaríkjaforseti hefur
tilkynnt að bandarískar hersveitir
verði ekki lengur í Sómalíu en
brýna nauðsyn beri til að tryggja
matvæladreifínguna. Skiljanlegt
er að efasemda gæti meðal
margra Bandaríkjamanna um
þessar aðgerðir með hliðsjón af
fyrri reynslu þeirra af hemaðar-
umsvifum í öðmm löndum en hér
er bersýnilega um annað að tefla.
Skiptar skoðanir em um, hversu
lengi íhlutun Sameinuðu þjóðanna
í Sómalíu sé nauðsynleg. Upp-
lausnin er alger og lífsnauðsyn
að hefja uppbyggingarstarf, sem
tryggir afkomu íbúanna í framtíð-
inni. Nú má segja að einu tekju-
möguleikamir séu rán og grip-
deildir og þess vegna þarf að
byggja upp atvinnulífíð, samgöng-
ur og heilsugæzlu. Byssubófamir
láta ekki af iðju sinni nema þeir
fái einhverja atvinnu. Sem stendur
virðast engin stjómmálaöfl í land-
inu líkleg til að koma á lýðræðis-
legri stjóm. Sá möguleiki er því
ræddur nú að setja landið undir
stjóm Sameinuðu þjóðanna þar til
landsmenn geta tekið hana í sínar
hendur.
Aðgerðir Sameinuðu þjóðanna
virðast njóta stuðnings víðast
hvar, enda augljóslega ekki um
að ræða hemaðaríhlutun í póli-
tískum tilgangi eða landvinninga.
Vopnum er beitt í þágu mannúð-
ar. Takist vel til mun hlutverk
Sameinuðu þjóðanna eflast til
framtíðar.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Skíptí á veiðiheimildum við
EB virðast fyllilega jafngild
Verðsamanburður Halldórs Asgrímssonar fyrrum
sjávarútvegsráðherra virðist í meira lagi hæpinn
VIÐ samanburð á karfaverði á fiskmörkuðum og til löndunar hér innan-
lands fyrstu sjö mánuði þessa árs og meðalverði á loðnu, má álykta
sem svo að verðmæti 30 þúsund tonna af loðnu sé fyllilega sambæri-
legt við verðmæti 3 þúsund tonna af karfa, en eins og kunnugt er þá
felur samningur íslands við Evrópubandalagið það í sér að íslendingar
heimila skipum EB að veiða um 3 þúsund tonn af karfa og fá í staðinn
veiðiheimild fyrir 30 þúsund tonnum af loðnu. Halldór Ásgrimsson,
þingmaður og fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, dró á Alþingi í síð-
ustu viku í efa að um skipti á jafngildum veiðiheimildum væri að ræða.
Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra mælti á Alþingi sl.
fímmtudag fyrir þingsályktunartil-
lögu um staðfestingu samninga við
Evrópubandalagið um fiskveiðimál
og lífríki hafsins. í máli utanríkisráð-
herra og Þorsteins Pálssonar sjávar-
útvegsráðherra kom fram að þeir
telja að við skipti á veiðiheimildum
á 3 þúsund tonnum af karfa fyrir
30 þúsund tonn af loðnu, séu heimild-
imar jafngildar. Halldór Ásgrímsson
sagði á hinn bóginn að samkvæmt
hans upplýsingum væri loðnutonnið
nú selt á um 4 þúsund krónur, en
karfí hefði verið seldur innanlands á
um 60 krónur kílóið. Kvaðst þing-
maðurinn ekki treysta sér til að
styðja samninginn þar sem ekki
væri um jafngild skipti á veiðiheim-
ildum að ræða.
Sé gengið út frá því sem vísu að
þær tölur sem fyrsti þingmaður
Austurlandskjördæmis nefndi máli
sínu til stuðnings séu tölur sem heim-
færa megi upp á veiðiheimildimar
eins og þær leggja sig, þá má álykta
sem svo að þingmaðurinn hafí heil-
mikið til síns máls, því þannig væm
3 þúsund tonn af karfa 180 milljóna
króna virði, en 30 þúsund tonnin af
loðnu einungis um 120 milljóna
króna virði. Evrópubandalagið fengi
þannig 60 milljónum króna meira í
sinn_ hlut, eða 50% meiri verðmæti
en íslendingar. En málið er ekki
svona einfalt, síður en svo, því það
má leika sér með ýmsar tölur í þess-
um efnum og ávallt komast að nýrri
niðurstöðu, eftir því út frá hvaða
tölum er gengið hveiju sinni.
Samkvæmt upplýsingum Fiskifé-
lags Islands var 16.806 tonnum af
karfa landað hérlendis á fyrstu sjö
mánuðum þessa árs og var meðal-
verð karfans um 32 krónur fyrir kíló-
ið. Samkvæmt sömu upplýsingum
voru 2.323 tonn af karfa seld á físk-
mörkuðum hér innanlands fyrstu sjö
mánuði ársins og meðalverð á kíló
var þá 38 krónur. 6.196 tonn af
karfa voru flutt út í gámum fyrstu
sjö mánuði ársins og meðalverð á
kíló fyrir þann útflutning var 92
krónur, en þá er eftir að draga frá
þann kostnað sem útflytjandinn ber
af útflutningnum, svo sem fragtgjöld
og löndunargjöld, og má ætla að við
það dragist um 25 krónur söluvirðis-
ins frá og þá má ekki gleyma þeirri
15% kvótaskerðingu sem útgerðarað-
ilinn sætir sem flytur út karfa í gám-
um. Við það að draga um 25 krónur
frá kílóverðinu og síðan 15%, má því
áætla að söluverðmæti kílós af gáma-
karfa fyrstu sjö mánuðina hafí verið
um 57 krónur. Loks var siglt með
9.873 tonn af óslægðum karfa fyrstu
sjö mánuði ársins og var meðalkíló-
verð 106 krónur. En þá dregst aftur
'frá kostnaðurinn af siglingu, löndun-
argjöldum, olíu o.fl. sem áætla má
25 krónur á kílóið og einnig 15%
kvótaskerðing, sem þýðir að eftir
standa um það bil 68 krónur fyrir
kílóið af karfanum.
Samkvæmt bráðabirgðatölum
Fiskifélags íslands úr Aflafréttum í
október höfðu rúmlega 85 þúsund
tonn af karfa veiðst í októbermánuði
og var verðmæti þess afla áætlað
tæpir 4,8 milljarðar króna, en það
jafngildir því að meðalverð á kíló
má áætla um 56 krónur, en þá er
enn eftir að draga frá ákveðnum
hluta aflans þann kostnað sem fylgir
siglingum og gámaflutningi.
í yfírliti Aflamiðlunar um sölu
karfa á erlendum fískmörkuðum
fyrstu 11 mánuði þessa árs, kemur
fram að 21.622 tonn voru seld og
reyndist meðalverðið vera 100 krón-
ur fyrir kflóið. Að frádregnum kostn-
aði og kvótaskerðingu hefur meðal-
verðið á fiskmörkuðum erlendis því
verið rúmar 64 krónur. Á mörkuðum
innanlands seldust fyrstu 11 mánuð-
ina 7.349 tonn og reyndist meðal-
verðið vera 39 krónur.
í nýjasta fréttabréfí LÍÚ kemur
fram yfirlit um markaðsverð á kvóta,
miðað við 18. nóvember sl. Þar er
bæði um markaðsverð á leigukvóta
að ræða og markaðsverð á varanleg-
um veiðiheimildum. Síðasta Ieiguverð
karfa er þar skráð 19 krónur fyrir
kílóið og verðhugmyndir sagðar vera
frá 17 til 20 krónur fyrir kílóið.
Verðhugmyndir fyrir varanlegar
veiðiheimildir karfa eru hins vegar
sagðar vera 75 til 85 krónur fyrir
kílóið.
Erfiðara er á hinn bóginn að gera
sér í hugarlund eitthvert ákveðið
markaðsverð á loðnukvótum, einfald-
lega vegna þess að lítið eða ekkert
er um að loðnukvótar hafi gengið
kaupum og sölum. Fiskifélagið áætl-
ar samt sem áður að meðalverð fyrir
loðnutonnið sé um 4.200 krónur.
Verðið sé nokkuð breytilegt, og hafí
farið upp í 4.500 krónur hér innan-
lands, en í 5.000 krónur í örfáum
sölum erlendis. Síðan geti það lækk-
að aftur í lok vertíðar, jafnvel niður
í um 3.200 krónur sé loðnan seld í
bræðslu, eftir að fituinnihald hennar
hefur minnkað til muna. Á hinn bóg-
inn geti einnig verið að loðnuhrognin
verði nýtt, þegar fram á hrygningar-
tímann kemur og þá sé verið að tala
um mun meiri verðmæti.
Sé litið til reglugerðar sjávarút-
vegsins með kvótaúthlutun, þá eru
búnir til ákveðnir verðmætastuðlar,
þar sem allar fisktegundir eru reikn-
aðar yfír í þorskígildi, sem er tonn
af slægðum þorski. Þannig eru 1.000
tonn af loðnu metin sem 50 þorskí-
gildistonn, þannig að loðnutonnið
samsvarar einungis 5% af þorskígild-
istonni. Sé stuðst við þennan reiknist-
uðul, jafngildir það því að 30.000
tonn af loðnu jafnist á við 1.500
þorskígildistonn.
Karfinn í sömu reglugerð er met-
inn til 41% í þorskígildum, þannig
af fyrir 1.000 tonn af karfa fengjust
410 þorskígildistonn. 3.000 karfa-
tonn væru samkvæmt þessu 1.230
þorskígildistonn.
Hvort sem þessi síðasti saman-
burður er lagður til grundvallar, eða
þær tölur sem greint er frá hér að
framan, annars vegar um meðalverð
á loðnutonni og hins vegar um sölu-
verðmæti karfa hér á landi, beint í
hús eða á innlendum fiskmörkuðum
og á erlendum fískmörkuðum um
nokkurra mánaða skeið, hlýtur það
að orka tvímælis, að ekki sé meira
sagt, að álykta sem svo að hér sé
ekki um jafngildar veiðiheimildir að
ræða, eins og fyrrum sjávarútvegs-
ráðherra gerði á Alþingi í síðustu
viku. Það er einfaldlega ekki hægt
að taka út söluverð á fiskmörkuðum
hvort sem er hér á landi undanfama
daga eða á erlendum fiskmörkuðum,
þar sem um mjög takmarkað magn
og markaði er að ræða, og ákveða
þannig eitthvert meðalverð á karfa.
Enn hæpnara virðst svo að sjávarút-
vegsráðherrann fyrrverandi ákveði á
grundvelli eigin verðsamanburðar,
að hann geti ekki stutt þann tvíhliða
samning sem nú hefur tekist á milli
íslands og EB, en bíður fullgildingar
Alþingis, eins og samningurinn um
EES.
Að vera eða vera ekki
Framhald EES-málsins
eftir Jón Baldvin
Hannibalsson
Þjóðaratkvæðagreiðslu í Sviss er
nú lokið og tillaga svissnesku ríkis-
stjómarinnar um staðfestingu EES-
samningsins hlaut ekki tilskilinn
meirihluta. Það er því ljóst að Sviss
verður ekki aðili að hinu Evrópska
efnahagssvæði. Niðurstaðan mun
valda töfum við framkvæmd Evr-
ópska efnahagssvæðisins en mun þó
fyrst og fremst snerta Svisslendinga
sjálfa, enda hefur ríkisstjóm Sviss í
opinberri yfirlýsingu bent á að afleið-
ingamar verði fyrst og fremst erfíð-
ari samkeppnisstaða fyrir Sviss.
En því fer fjarri að Evrópska efna-
hagssvæðið sé þar með úr sögunni.
Við hefðum kosið að hafa Svisslend-
inga þar innan dyra. Ekkert er því
hins vegar til fýrirstöðu að koma
EES á laggimar án þeirra þátttöku.
í samningnum var annars vegar
gert ráð fyrir því að fullgilding
gæti tafist í einhveiju aðildarríki. í
því tilviki er gert ráð fyrir að allir
þeir sem undirrituðu samninginn í
Óportó komi saman til að meta stöð-
una. Þetta er tilgreint í fyrri sam-
þykkt við 129. grein.
Hins vegar er tekið fyrir það til-
vik í síðari samþykkt við sömu grein
að einhver fullgildi ekki, þ.e. að
samningi sé hafnað á jiingi eða í
þjóðaratkvæðagreiðslu. I þessu til-
felli skulu hinir samningsaðilarnir,
þ.e. þeir sem hafa fullgilt og ekki
hafa ekki hafnað samningnum, boða
til ráðstefnu stjórnarerindreka til
að meta áhrif fráviks frá fullgild-
ingu samningsins og skoða mögu-
leika á að samþykkt verði bókun
um breytingar sem verða með fyrir-
vara um nauðsynlega meðferð innan-
lands. Slík ráðstefna skal haldin
jafnskjótt og ljóst er að einhver
samningsaðili muni ekki fullgilda
samninginn eða í síðasta lagi ef
dagsetning gildistöku samningsins
er ekki virt.
Nú þegar er ljóst að Sviss mun
ekki fullgilda og dagsetning gildis-
töku 1.1? 1993 verður ekki virt. Til
þessarar ráðstefnu verður því boðað
von bráðar. Verkefni hennar yrði að
ganga frá bókun um nauðsynlegar
breytingar vegna breytts fjölda
samningsaðila, sem m.a. mundi
kveða á um það að samningurinn
tæki gildi meðal þeirra ríkja, sem
hefðu fullgilt hann og taka fram að
hann gildi ekki gagnvart Sviss. Það
ræðst næsta sunnudag hvort hið
sama gildir um Liechtenstein. Það
fer eftir lögum hvers lands fyrir sig
hvernig bókun þessi yrði fullgilt og
hvort hún færi fyrir þjóðþing eða
ekki. Bókun af þessu tagi yrði lögð
fyrir Alþingi sérstaklega, jafnskjótt
og hin tæknilegu vandamál hafa
verið leyst.
Bókun sem þessi þyrfti ekki að
breyta neinu um efnisatriði samn-
ingsins og alls engu um skuldbind-
ingar íslands gagnvart öðrum en
Sviss. Tekið yrði fram að réttindi og
skyldur samningsins ættu ekki við
Sviss og Svisslendinga. Hugtakið
EFTA-ríki er skilgreint svo í 2. grein
samningsins að átt sé við samnings-
aðila sem sé aðili að Fríverslunar-
samtökum Evrópu. Þetta opnar
möguleika á því að vera aðili að
EFTA án þess að vera aðili að
EES. Þeir Svisslendingar sem ráðið
hafa sig til starfa hjá eftirlitsstofnun
og dómstól geta búist við því að
þurfa að leita sér að annarri vinnu.
Búast má við því að þróunarsjóður
fyrir bágstödd EB-lönd verði ræddur
sérstaklega, en EFTA-ríki hafa gert
ráð fyrir því að hann mundi minnka
sem nemur framlagi Sviss. Ekkert
þessara atriða snertir kjarna samn-
ingsins að því er ísland varðar eða
ætti að hafa áhrif á afstöðu til samn-
ingsins. EFTA sem stofnun var
ekki aðili að samningnum.
Þess má geta að í fríverslunar-
samningum Islands og EB frá 1972
er gert ráð fyrir Noregi sem aðildar-
ríki EB og í því formi var samningur-
inn fullgiltur og birtur, án þess að
nokkur hafí fundið meinbug á því.
En eins og kunnugt er var aðild
Noregs að EB felld í þjóðaratkvæða-
greiðslu.
Lítslíkur kvema með brjóstakrabbamein
20
Tilvísanakerfi á ný í almannatryggingxim
Kostnaður vegna
sérfræðinga hef-
ur vaxið mjög ört
- segir heilbrigðisráðherra
0----------------------------:-----------------
0 mán. 10 20 30 40 50 60
Ný rannsókn á brjóstkrabbameini
Gæti breytt með-
ferð hjá konum sem
eiga minni lífslíkur
NY rannsókn á bijóstkrabbameini gefur vísbendingar um að hægt sé að
sjá fyrir um lífslíkur kvenna sem þjást af þessu krabbameini eftir því
hvort ákveðin stökkbreyting hefur átt sér stað í æxlinu eða ekki. Þær
konur sem greinast með þessa stökkbreytingu eiga töluvert minni lífslik-
ur en hinar og gætu þessar upplýsingar því leitt til breytinga á meðferð
þeirra i þá átt að auka þessar líkur.
TELLÖGUR heilbrigðisráðuneytis um að tekið verði upp tilvisanakerfi
við læknisþjónustu sérfræðinga eru meðal annars tilkomnar vegna
þess að kostnaður ríkisins vegna sérfræðinga hefur hækkað mjög
ört, að sögn heilbrigðisráðherra.
Um er að ræða rannsókn sem var
kynnt á ráðstefnu um rannsóknir í
læknadeild Háskólans sem lauk í Odda
f gær. Steinunn Thorlacíus á rann-
sóknarstofu Krabbameinsfélagsins í
sameinda- og frumulíffræði segir að
rannsóknin á stökkbreytingum í
krabbameinsæxlum geri kleift að spá
fyrir um eða gefa vísbendingar um
lífslíkur sjúklinga. „Þessi rannsókn er
á frumstigi og við höfum nú fengið
leyfí hjá rannsóknarstofu Háskólans
í meinafræðum til að rannsaka 10 ára
gömul og yngri sýni,“ segir Steinunn.
„Þeirri rannsókn ætti að vera lokið
eftir um eitt ár.“
Rannsóknin sem hér um ræðir
beindist að rúmlega 100 konum með
bijóstkrabbamein. Hjá 18 þeirra eða
um 17% greindist stökkbreyting í
æxli og reyndust lífslíkur þeirra mark-
tækt minni en hinna sem ekki voru
með þessa stökkbreytingu. „Niður-
stöður okkar geta haft áhrif á með-
ferðarval sjúklinga að því marki að
þær konur sem greinast með stökk-
breytinguna fái strax meiri aðhlynn-
ingu sem gæti aukið lífslíkur þeirra,“
segir Steinunn.
Stökkbreyting sú sem hér um ræð-
ir kom fram í svokölluðu p53 geni en
tap á virkri p53 samsætu hefur fund-
ist f mörgum æxlum m.a. bijóst-
krabbameinsæxlum sem bendir til að
p53 gegni mikilvægu hlutverki við að
hindra æxlismyndun.
Samkvæmt lagafrumvarpi um al-
mannatryggingar er áformað að
sjúkratryggingar greiði ekki lyf að
fullu nema þau séu lífsnauðsynleg.
í núgildandi lögum segir að sjúkra-
tryggingar greiði lyf sem séu bráð-
nauðsynleg og sagði Sighvatur
Björgvinsson heilbrigðisráðherra á
blaðamannafundi í gær að sú skil-
greining væri mjög rúm. Með þess-
ari lagabreytingu væri verið að færa
þetta til fýrra horfs, og sama orðalag
væri í samskonar lögum í nágranna-
löndum okkar, til dæmis Danmörku.
Sighvatur sagði, að á næsta ári
yrði að draga saman lyfjakostnað
Sighvatur Björgvinsson heilbrigð-
isráðherra sagði á blaðamannafundi
í gær, að samkvæmt núverandi kerfi
gætu sérfræðingar tilkynnt sig hjá
Tryggingastofnun ríkisins og síðan
sent stofnuninni reikninga vegna
þeirrar þjónustu sem þeir ynntu af
hendi. Sighvatur sagði að á þessu ári
væri gert ráð fyrir að kostnaður ríkis-
ins vegna sérfræðiþjónustu færi um
180 milljónir króna fram úr áætlun
fjárlaga.
I frumvarpi um breytingu á lögum
um almannatryggingar, sem ríkis-
stjórnin hefur lagt fram á Alþingi,
er gert ráð fyrir að sjúkratryggingar
greiði ekki fyrir sérfræðilæknishjálp
og rannsóknir nema sjúklingur hafí
tilvísun frá heimilislækni eða heilsu-
gæslulækni. Það hefur í för með sér
að ef sjúklingur fer til sérfræðings
án milligöngu heimilislæknis eða heil-
sugæslulæknis verði hann að greiða
sjálfur reikning sérfræðingsins. Að
ríkisins um 4-500 milljónir en þessi
breyting er talin spara útgjöld upp
á um 180 milljónir. Meira þyrfti því
að koma til, en Sighvatur sagði að
ekki yrði gengið lengra í að auka
hlut sjúklinga í lyfjakostnaði.
Hann sagði ljóst, að við þessa
breytingu yrði að fjölga lyíjum í
þeim flokki sem talin eru lífsnauð-
synleg. Ekki fengust upplýsingar um
hvaða lyf yrði um að ræða, en að
sögn Páls Sigurðssonar ráðuneytis-
stjóra í heilbrigðisráðuneyti er þarna
einkum um að ræða lyf við lungna-
og hjartasjúkdómum, blóðþrýstings-
lyf, lyf við sykursýki og flogaveiki.
sögn heilbrigðisráðherra er meðal-
reikningur sérfræðings um 3.400
krónur en sjúklingar greiða 1.500
krónur. Heimsókn til heimilislæknis
kostar sjúkling 600 krónur.
Tilvísanakerfi hefur áður verið í
gildi en var aflagt árið 1983. Að sögn
Guðjóns Magnússonar skrifstofu-
stjóra í heilbrigðisráðuneyti var kerfið
þá þungt í framkvæmd. Oft hafi ver-
ið erfitt að fá tilvísanir frá heimilis-
læknum og heilsugæslulæknum
vegna fæðar þeirra og því hefðu ver-
ið margar undanþágur frá kerfinu.
Nú hefði þessum læknum fjölgað
verulega og því ætti sjúklingum ekki
að vera neinn vandi á höndum að fá
slíkar tilvísanir.
Heilbrigðisráðherra gerir ráð fyrir
að ríkið spari nær 200 milljónir króna
á næsta ári vegna þessara lagabreyt-
inga. Nær 400 aðilar hafa sent Trygg-
ingastofnun reikninga vegna sér-
fræðiþjónustu.
Sjúklingar hafa getað fengið lyf,
sem talin eru nauðsynleg, ókeypis
eða gegn fastagjaldi út á lyfjakort.
Aðspurður sagði Sighvatur að ekki
lægi fyrir hvort lyfjakort yrði lögð
af, en verið væri að vinna að reglu-
gerð um nánari útfærslu þessa í
ráðuneytinu.
Samkvæmt frumvarpinu er einnig
gert ráð fýrir að skilja á milli skrán-
ingar lyfla og greiðsluþátttöku ríkis-
ins, þannig að í hvert sinn sem nýtt
lyf er skráð hér á landi þurfi að
ákveða sérstaklega hvort, og þá með
hvaða hætti, sjúkratryggingar taki
þátt í greiðslu kostnaðar vegna við-
komandi lyfs. Að sögn heilbrigðis-
ráðherra er þetta gert vegna fyrir-
hugaðrar aðildar Islands að Evr-
ópsku efnahagssvæði þar sem mjög
muni þá fjölga á lyfjaskrá.
Hlutur sjúklinga í lyfjakostn-
aði eykst í 30% um áramótin
HLUTUR sjúklinga í lyfjakostnaði eykst um áramótin samkvæmt tillög-
um sem nú liggja fyrir Alþingi. Að sögn heilbrigðisráðherra er stefnt
að því að þetta hlutfall fari ekki upp fyrir 30%, sem er meðalhlutfall
í Evrópu, en þetta hlutfall er nú 24-25% hér á landi.
Jón Baldvin Hannibalsson.
Er vilji til að ljúka
málinu á Alþingi?
Það er ljóst að fullur pólitískur
vilji er til þess meðal annarra samn-
ingsaðila að EES verði að veruleika,
jafnvel án þátttöku Sviss. Noregur,
sem nú er í forsæti EFTA, hefur
lagt á það ríka áherslu að fullgild-
ingu sé hraðað og samningnum verði
„Okkur ber skylda til
þess að reyna að varð-
veita þann árangur, sem
náðst hefur með því að
fullgilda samninginn um
Evrópska efnahags-
svæðið og fylgisamn-
inga hans sem fyrst.
Spurningin sem eftir
stendur er því aðeins sú,
hvort Alþingi hafi vit og
vilja til að ljúka málinu
eða ekki. Að vera eða
vera ekki — það er
spurningin.“
hrundið í framkvæmd. í yfirlýsingu
norska utanríkisviðskiptaráðherrans
er ennfremur tekið fram að einungis
sé þörf á tæknilegum breytingum.
Boðað verður til ráðstefnu stjóm-
arerindreka jafnskjótt og það er
hægt, en fyrst verður málið tekið
fyrir á ráðherrafundi EFTA í Genf
dagana 10.—11. desember. Ég á von
á því að reynt verði að funda fyrst
með þátttöku Sviss, en aðeins þau
ríki sem ætla sér fulla þátttöku í
EES munu síðan ganga frá nauðsyn-
legum breytingum.
Það er því af og frá að úrslitin í
Sviss boði að Alþingi beri að leggja
hendur í skaut og bíða átekta. Nú
fremur en nokkru sinni ríður á að
vera með þegar lagt verður á ráðin
um framtíð Evrópska efnahagssvæð-
isins. Afstaða Sviss breytir engu um
þau grundallarrök sem hníga að því
að nauðsynlegt sé fyrir Island að
taka þátt í Evrópska efnahagssvæð-
inu. Þótt Sviss sé eitt af stærri lönd-
unum innan EFTA er vægi þess í
utanríkisviðskiptum okkar hlutfalls-
lega lítið (4% útflutnings, 1,4% inn-
flutnings).
Við höfum sjaldnast átt samleið
með Svisslendingum í tilhögun utan-
ríkismála okkar. Þeir hafa kosið að
standa utan alþjóðasamstarfs, eru
ekki aðilar að Sameihuðu þjóðunum
og taka engan þátt í vamarsam-
starfí vestrænna þjóða. Ég vil minna
á að önnur Norðurlönd hafa nú þeg-
ar afgreitt EES-samninginn á sinum
þjóðþingum. í Finnlandi vom 154
meðmæltir 12 á móti; í Noregi vom
130 með en 35 á móti og loks féllu
308 atkvæði með samningnum í
Svíþjóð en 13 á móti.
Samþykkt þess fmmvarps sem nú
liggur fyrir Alþingi hefur ekki í för
með sér sjálfkrafa lögfestingu
EES-samningsins. Aðeins fyrsta
grein frumvarpsins öðlast gildi við
samþykkt. Önnur ákvæði öðlast ekki
gildi fyrr en EES-samningurinn ligg-
ur fyrir í endanlegri mynd og hefur
verið fullgiltur af öllum samnings-
aðilum. Allar nauðsynlegar breyting-
ar verða lagðar sérstaklega fyrir
Alþingi.
EES-samningurinn gefur okkur
færi á því að tiyggja hagsmuni okk-
ar á viðskiptasviðinu, án þess að
þurfa að taka yfír kvaðir og skyldur
sem fylgja sameiginlegri landbúnað-
arstefnu, sameiginlegri sjávarút-
vegsstefnu eða sameiginlegri við-
skiptastefnu, hvað þá heldur skuld-
bindingar Maastricht-sáttmála EB
um sameiginlega stefnu í utanríkis-
og vamarmálum, gjaldmiðils- og
peningamálum o.s.frv.
Annað tækifæri gefst trauðla á
næstu árum til þess að ná fram slíkri
málamiðlun. Engar líkur eru á að
hægt sé að ná neinum viðlíka árangri
í tvíhliða viðræðum við EB, nema
þær viðræður byggist á gildandi
EES-samningi. Okkur ber skylda til
þess að reyna að varðveita þann
árangur sem náðst hefur með því
að fullgilda samninginn um Evr-
ópska efnahagssvæðið og fylgisamn-
inga hans sem fyrst. Spumingin sem
eftir stendur er því aðeins sú, hvort
Alþingi hafí vit og vilja til að ljúka
málinu eða ekki. Að vera eða vera
ekki — það er spurningin.
Höfundur er utanríkisrAðherra.