Morgunblaðið - 13.12.1992, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1992
,Patton'
Gaukshreiðrið, 1977.
Sporvagninn Girnd, 1954.
jólamynd Bæjarbíós eða „Belle de
jour“ eftir Luis Bunuel með Cather-
ine Deneuve og Michel Piccoli í aðal-
hlutverkum.
„My Fair Lady“ var stóra jóla-
myndin árið 1966, sýnd í Austurbæj-
arbíói tveggja ára gömul. Tónabíó
sýndi Skot í myrkri með Peter Sell-
ers, en það átti seinna eftir að sýna
gamanmyndirnar með Bleika pard-
usnum, og Laugarásbíó sýndi þýsku
myndina Sigurð Fáfnisbana sem tek-
in var að hluta hér á landi. Islending-
ar komu víðar við sögu því í einni
af þremur dönskum myndum sem
sýndar voru þessi jólin, Leðurblök-
unni, komu fram íslenskir listdansar-
ar. Árið eftir var aðaljólamyndin
Njósnarinn sem kom inn úr kuldan-
um með Richard Burton. Árið 1968
var framhaldsmynd um áðurnefnda
Angélique í Austurbæjarbíói, Angél-
iuque og soldáninn, Tónabíó sýndi
gamanmyndina Rússarnir koma,
Rússarnir koma, Nýja Bíó Vér flug-
hetjur fyrri tíma eða „Those Magn-
ificent Men in Their Flying Machi-
nes“ og Lana Tuner lék Madame X
í Laugarásbíói. Árið 1969 markaði
endalok dönsku jólamyndanna. Þá
voru tvær slíkar sýndar í bíóunum
en eftir það vottar ekki fyrir þeim
um jólin. Stóru myndirnar voru
Hawaii í Kópavogsbíói með Julie
Andrews og Max von Sydow og
Greifynjan frá Hong Kong með Lor-
en og Marlon Brando undir leik-
stjórn meistara Chaplins. Þetta var
hans síðasta kvikmynd og féll hvergi
í góðan jarðveg. Stjörnubíó sýndi
Nótt hershöfðingjana („The Night
of the Generals" með Peter O’Toole.
Nýjar bandarískar
Dýrðardagar dönsku og þýsku
myndanna voru á enda í kringum
áratugaskiptin og ítalskar eða þýsk-
ar myndir sáust ekki meira um jóla-
leytið. Danski textinn hvarf eins og
dögg fyrir sólu. Hudson myndirnar
~voru líka horfnar en Gamla Bíó hélt
ennþá í Disneyhefðina nema árið
„E.T.“, 1982.
aðeins ársgömul, Austurbæjarbíó
sýndi frábæra ársgamla gaman-
mynd sem hét „What’s Up Doc“
með Barbra Steisand og Ryan O’Ne-
al, Laugarásbíó frumsýndi söngleik-
inn „Jesus Christ Superstar" eftir
Norman Jewison,. sem gerð hafði
verið það sama ár. Til samanburðar
má nefna að Nýja Bíó sýndi stór-
myndina „Hello Dolly“ þetta ár en
hún var fjögurra ára gömul. Gamla
Bíó sýndi hina frábæru Disneyteikni-
mynd Hefðarkettina.
Háskólabíó hampaði nýjustu
myndinni jólin 1974 þegar það frum-
sýndi „The Great Gatsby", sem gerð
var sama ár og var með Robert
Redford í aðalhlutverki en á þessum
árum skein stjarna hans hæst. Hann
var líka í Laugarásbíói í öllu
skemmtilegri mynd, „The Sting", á
móti Paul Newman en Redford hafði
leikið í henni árið áður. í Stjörnubíói
var frumsýnd ein af fyrstu löggufé-
lagamyndunum, sem riðið hafa röft-
um kvikmyndahúsa í næm tvo ára-
1970 þegar Arnarborgin fyllti bíóið
vikum saman. Það ár skemmti John
Wayne gömlum aðdáendum sínum í
„True Grit“ í Háskólabíói og Tóna-
bíó sýndi „Kitty, Kitty, Bang, Bang“.
Á áttunda áratugnum litu bíóin æ
meira í vestur eftir myndum og það
fór að bera á því að bíóin reyndu
að fá myndirnar fyrr til landsins.
Fyrsta Evrópufrumsýning á jóla-
mynd hér á landi var á Ókindinni
eða „Jaws“ eftir Steven Spielberg
árið 1975. Á forsýningu um miðjan
desembermánuð var rausnarlega
boðið uppá brennivín og að sjálf-
sögðu hákarl. Þennan áratug fór
einnig að bera á aukinni samkeppni
bíóanna hvað varðar jólamyndaval.
Meira var um stærri og frægari
myndir en þekktist á áratugnum á
undan. Árið 1972 er t.d. eftirminni-
legt jólamyndaár en þá var „Midn-
ight Cowboy" í Tónabíói, stríðs-
myndin „Patton" með George C.
Scott í Nýja Bíói, sakamálamyndin
„Klute“ í Austurbæjarbíói og í
Laugarásbíói var nýjasta mynd Alfr-
eds Hitchcocks, „Frency". Það
merkilega var að Hitchcocksmyndin
var gerð þetta sama ár og telst til
tíðinda hversu ný hún var. Laugar-
ásbíó og Háskólabíó stóðu einna
fremst í því að afla flúnkunýrra jóla-
mynda á áttunda áratugnum.
Árið eftir var lítið síðra en þá
skaut Steve McQueen sér leið inní
Tónabíó í „The Getaway", sem var
tugi. Hún hét „The New
Centurions" með Scott
og Stacy Keach. Tóna-
bíó sýndi hina þriggja
ára gömlu mynd Jewi-
sons, Fiðlarann á þak-
inu, og Gamla Bíó hélt
áfram Disneyhefðinni.
Á þessum árum tók
Hafnarbíó upp sýningar
á Tati og Chaplin mynd-
um. Ókindin var aðal-
myndin 1975 og fjórar
frægar voru sýndar árið
eftir: gamanmyndin
Bleiki pardusinn snýr
aftur í Tónabíói,
spennumyndin Mara-
þonmaðurinn í Háskóla-
bíói, stórslysamyndin
Logandi víti eða „The
Towering Inferno" í Austurbæjarbíói
og síðasta mynd Hitchcocks, „Fam-
ily Plot“ í Laugarásbíói en þangað
kom hún glæný, gerð sama ár líkt
og „Frenzy" áður. Sama átti við um
Maraþonmanninn en hinar voru eins
og tveggja ára gamlar. Gaukshreiðr-
ið var tveggja ára gömul þegar hún
var sýnd í Tónabíói jólin 1977. Þá
var spennumyndin Dýpið eftir sögu
Ókindarhöfundarins Peter Benc-
hleys nýjasta jólamyndin, gerð sama
. ár, og gamanmyndin „Silver Streak"
skemmti áhorfendum í Nýja Bíói.
Enn var Háskólabíó með nýja mynd
á jólum 1978, „Heaven Can Wait“
með Warren Beatty og Laugarásbíó
sýndi framhaldið af Okindinni, sem
gerð var sama ár. Austurbæjarbíó
sýndi ársgamla Clint Eastwood
mynd, „The Gauntlet" og Mel Bro-
oks skemmti áhorfendum í Nýja
Bíói með „Silent Movie", einni af
nokkrum góðum Brooksmyndum
sem komu í bíóið á þessum árum.
Stórslysamyndin „Airport ’79 - The
Concord" var jólamynd Laugarás-
bíós árið eftir, en hún var gerð sama
ár, og svo kom Óvætturinn í Nýja
Bíó árið eftir, betur þekkt sem „Áli-
en“. Þá var Regnboginn kominn í
gagnið og sýndi Jasssöngvarann
með Neil Diamond, sem var ný
mynd, það var einnig dans- og
söngvamyndin „Xanadu“ í Laugar-
ásbíói og gamanmyndin „Airplane!"
í Háskólabíói.
B 17
Nýjar myndir daglegt brauð
Á áttunda áratugnum sýndu bíóin
viðleitni í þá átt að bjóða uppá nýjar
jólamyndir samhliða því að sýndar
voru eins og tveggja og þriggja ára
gamlar myndir. Krafan um nýjar
myndir átti eftir að aukast mjög á
fyrstu árum níunda áratugarins.
Sjónvarpið veitti bíóunum sam-
keppni á áttunda áratugnum og lok
þess sjöunda en áhrif sjónvarpsins
jukust stórlega þegar myndbanda-
væðingin reið yfír heiminn á síðasta
áratug og bíómyndir tóku að fást
leigðar á hveiju götuhorni. Það er
áratugurinn þegar gjörbylting verð-
ur á sýningarhaldi í kvikmyndahús-
unum í kjölfar aukinnar samkeppni
frá Áma Samúelssyni, sem byggir
fjölsalabíóið Bíóhöllina og verður
með fyrstu heimsfrumsýninguna á
íslandi þegar hann sýnir jólamyndin-
a„King of Comedy“ með Robert De
Niro árið 1982. Myndböndin halda
innreið sína og ný sjónvarpsstöð lítur
dagsins ljós. Allt gerir þetta að verk-
um að eins og tveggja og þriggja
ára myndir heyra sögunni til. Hrað-
inn skipti öllu máli svo nú er hægt
að tala um eins og tveggja og þriggja
mánaða gamlar myndir sem daglegt
brauð.
Rótgróin bíó eins og Nýja Bíó,
Gamla Bíó, Austurbæjarbíó og Tóna-
bíó heltust úr lestinni og eins bíóin
í Kópavogi og Hafnarfírði. Önnur
fjölguðu sölunum. Jólamyndirnar
eru ekki lengur eins sérstakur þáttur
af bíólífinu og áður nema þær séu
hreinlega frumsýndar um sama leyti
hér og í Bandaríkjunum þaðan sem
þær allar koma. Dæmi um það er
Aleinn heima 2. Nú fáum við allar
stærstu og bestu myndirnar eins
fljótt og auðið er.
Það gerðist líka á níunda áratugn-
um að íslenskar bíómyndir urðu fast-
ur liður á jólunum. A árunum 1981
til 1986 voru alltaf ein og tvær ís-
lenskar myndir jólamyndir í bíóunum
og má þar nefna Jón Odd og Jón
Bjama, Útlagann, Með allt á hreinu,
Skilaboð til Söndru, Gullsand,
Löggulíf og Stellu 1 orlofi. Árið 1990
var Ryð jólamynd Regnbogans og í
ár fmmsýnir Háskólabíó jólamynd-
ina Karlakórinn Heklu.
Það er fýrst árið 1983 sem allar
jólamyndimar eru sýndar hér sama
árið og þær em gerðar en á fyrstu
árum síðasta áratugs var það orðin
regla og hitt undantekning að sýnd-
ar vom myndir á jólum sem gerðar
vom sama ár. Eftir 1983 em jóla-
myndirnar allar nýjar.
Stjörnustríð 2 í Nýja Bíói var aðal-
jólamyndin árið 1981 en árið eftir
var bæði Evrópu- og heimsfrumsýn-
ing á íslandi á myndunum „E.T.“ í
Laugarásbíói og „King of Comedy"
í Bíóhöllinni. Þá var Bondmyndin
„Moonraker" í Tónabíói og Kónan
villimaður í Nýja Bíói en gaman-
myndin Arthur í Austurbæjarbíói.
Jólin 1983 vory sýndar tvær Bond-
myndir, „Oetopussy" og „Never Say
Never Again“, Ég lifí, sagan um
Martin Gray, var í Regnboganum
og framhaldsmyndimar „Psycho 2“,
„Superman 3“ og Stjömustríð 3
vom fyrirboði um það sem koma
skyldi í framhaldsmyndaæðinu
seinna á áratugnum og er enn við
lýði. Verður nú farið fljótt yfir sögu
en af jólamyndum seinni hluta ára-
tugarins má nefna Söguna enda-
lausu, Indiana Jones 2, „Silverado",
„Mad Max 3“, tvær Aftur til framtíð-
ar myndir, Nafn rósarinnar, „Is-
htar“, „No Way Out“, Hver skellti
skuldinni á Kalla kanínu?, „Midnight
Run“, Elskan ég minnkaði bömin,
„Family Business", sem var önnur
heimsfmmsýning um jól, „Wild at
Heart“ og Addamsfjölskyldan.
Jólamyndir síðustu ára hafa yfír-
leitt verið af betra tæginu og að því
leyti halda bíóin enn í jólahefðina
þótt segja megi að þær sé ekki eins
sérstakt fyrirbrigði og áður nema
þær séu nokkurra vikna gamlar. Hin
öra þróun sem átt hefur sér stað
undanfarið gæti sem best endað með
því að jólamyndirnar vestra, þaðan
sem þær hafa allar komið síðustu
tvo áratugi, verða samtímis jóla-
myndirnar hér.