Morgunblaðið - 13.12.1992, Blaðsíða 26

_ið FOLK I
ftaaaa .bj h^jdaqummu

Byddan
I spennitreyju
greiðslukorta
eftir Kristínu Marju Baldursdóttur
Arið 1985 var gífurlega
merkilegt í sögu íslensku þjóð-
arinnar þótt hún hafi varla tek-
ið eftir þvi. Þá urðu allir Islend-
ingar moldríkir. Fylltu inn-
kaupakörfur af nautalundum
og konfekti og drógu síðan upp
plastkort, sallarólegir og svip-
brigðalausir og réttu kassa-
stúlkunni, sem náði ekki andan-
um sökum lotningar á þessum
nýja greiðslumáta. Bærinn
fylltist af mönnum í Boss-
jakkafötum og konum með
Cartier-ilmvötn sem fóru til
útlanda oft á ári. Það þurfti
nefnilega ekkert að borga
þetta, ekki strax a.m.k. Innreið
greiðslukorta á íslandi
var hafin.
Fólk sem vart mátti mæla fyrir
stressi því það átti ekki fyrir mjólk
og fatahreinsun varð nú skyndi-
lega rólegt og gat leyft sér að
draga seiminn og klóra sér á háls-
inum þegar maður talaði við það.
Yfirvegun fólks sem átti svona
kort fór ekki framhjá nokkrum
hvítum manni.
í heimahúsum hafði mér verið
kennt að menn þyrftu að borga
fyrir alla hluti sem þeir keyptu
og ef það væri ekki gert, væru
þeir skuldugir. Af Þjóðveijum
lærði ég þá einföldu speki, að ef
menn ætluðu sér að eignast fagra
muni og nýtilega yrðu þeir bitte
schön að safna fyrir þeim.
Svona hundleiðinlegur heila-
þvottur á unglingsárum er ákaf-
lega lífsseigur, en fólk var bara
svo sannfærandi í framan þegar
það fullvissaði mig um að þeir sem
notuðu ekki greiðslukort kæmu
annað hvort mjög neðarlega úr
lágstétt eða nytu ekki trausts hjá
bönkunum, svo ég skellti mér inn
í banka og fékk mér kort eins og
allir nýríku landamir.
Þetta var í byijun september
og fór ég í fyrstu mjög varlega
með kortið mitt, hafði það svona
upp á punt. En svo kom að því
að kaupa þurfti skólafatnað á
bömin eins og ævinlega, og ég
sem hafði ætíð saumað hluta af
þessum fatnaði sjálf, lét nú bara
kortið vaða inn í verslanimar og
horfði varla á verðmiðana. Ein-
hvem veginn fannst mér sem ég
og mínar dætur ættum þetta skil-
ið eftir margra ára spamað.
Smám saman færðist kortið úr
fataverslunum yfír í matvöm-
verslanir. Það var einmitt á þess-
um tíma sem ég og mínar dætur
urðum leiðar á hafragraut og
helltum okkur út í kókópuffs,
hringi og þess háttar góðgæti.
Auraráð mín höfðu greinilega
vaxið, þótt það væri dularfullt að
helmingur launanna í desember
fór í að greiða kortareikninginn.
En nú var jólavertíðin að hefj-
ast og öllum bakþönkum vísað á
bug. Eg var rosalega rík þennan
mánuð og enn vitna innanstokks-
munir og ýmis djásn um þessa
gullöld íslensku húsmóðurinnar.
Árið 1986 varekki síður merki-
legt í sögu þjóðarinnar. Þá fjölg-
aði fátæklingum um helming á
landinu, einkum um mánaðamótin
janúar/febrúar, og var ég í þeirra
hópi. Þegar ég sá reikninginn frá
kortafyrirtækinu og bar hann
saman við launaseðilinn varð mér
ljóst að ég var gjaldþrota.
í tvo sólarhringa sat ég að
mestu leyti við eldhúsgluggann
og starði út í svartnættið. Bank-
inn og kortafyrirtækið áttu mig
með húð og hári, það var ljóst.
Og ef ég ætlaði að gefa fjölskyld-
unni að borða yrði ég að nota
kortið áfram. Þar sem ég sat
þama eins og hrúgald, ómáluð
og mannýg, kom elsta dóttirin
sem þá var „á gelgjunni" og
skildi engan veginn rót vand-
ans en hafði ætíð lausnir á
færibandi og sagði stutt og
kalt: Klipptu kortið.
Og það gerði ég. í raun losn-
aði ég úr spennitreyju greiðslu-
korta á þessum degi. Eg man
ekki lengur hvar ég fékk lítið
lán til að eiga fyriii, salti í
grautinn, þetta voru myrkustu
dagar lífs míns og því mest-
megnis í móðu. Allt var skorið
niður, matur, föt, skemmtanir
og gotterí, gijónagrautur og
slátur í alla mata og maður
þorði varla að borða svo hinir
fengju nóg. Heimilismenn horfðu
kuldalega á mig næstum daglega.
En þetta hafðist. Næsta mánuð
fékk ég launin mín, borgaði af
láninu og var fjallhress á útmán-
uðum. Eftir þetta hef ég aldrei
notað greiðslukort og aldrei borg-
að heimilishaldið eftir á. Oftast
er lítið eftir af kaupinu mínu í lok
mánaðar, en þó hefur það í tví-
gang komið fyrir á þessu ári að
þúsundkall hafi brosað til mín úr
buddunni þann þrítugasta. Það
er yfirburðasigur að mínu mati.
I skýrslu frá Seðlabankanum
hefur komið fram, að skuldabyrði
heimila hafí tvöfaldast frá árinu
1984 og frá árinu 1990 hafa
skuldir heimila aukist um 15 millj-
arða. Á sama tíma hafa skuldir
fyrirtækja aukist um 1% miðað
við landsframleiðslu. Skyldi vera
að tengsl séu á milli notkunar
greiðslukorta og óhóflegrar
einkaneyslu íslendinga?
Það þykir nokkuð merkilegt,
að um leið og þýskir bankar hvetja
menn til að safna og spara, og
forðast gréiðslukortaviðskipti,
hvetja íslenskir bankar almenning
til að nota greiðslukort. Að sjálf-
sögðu hvetja þeir einnig menn til
að spara, en hvemig á fólk að
geta gert báða hluti í einu?
Greiðslukort eru orðin baggi á
mörgum heimilum og oft fara
launin eingöngu í að borga korta-
reikninginn. Fólk sem hefur byij-
að nýtt líf án greiðslukorta hefur
sagt mér að það hafí unnið að
breytingunum markvisst, þrép af
þrepi. Stundum fengið lítil lán í
byrjun fyrir lífsnauðsynjum, og
síðan hert ólina og látið sig vanta
hlutina þrátt fyrir þrýsting og
gagnrýni heimilismanna.
Nú er stefnt að útgáfu debet-
korta í mars á næsta ári. Ætla
má að það geti dregið úr notkun
krítarkorta og aukið staðgreiðslu-
viðskipti, sem yrði mjög til bóta.
Enn kemur það fyrir að nokkr-
ir mjólkurpottar eru borgaðir með
krítarkorti, en það þykir víst ekki
ffnt lengur, am.k. eru kassadöm-
umar ekkert uppveðraðar.
DESEMBER 1992
QIGAumMDDtlOM
BRIDS
Sigurvegarar á lágu verði
Hjördís Eyþórsdóttir bridsspil-
ari kom, sá og sigraði á Kaup-
hallarmóti BSÍ um síðustu helgi,
ásamt spilafélaga sínum, Ásmundi
Pálssyni. Hjördís var eina konan
sem tók þátt í mótinu og virtust
fáir gera ráð fyrir sigri hennar og
Ásmundar, því þau voru „keypt“
á 40.000 sem er undir meðallagi.
Boðið er í spilarana á mótinu og
„seldist" sigurstranglegasta parið
á 140.000 kr. Meðal keppenda
voru heims- og norðurlandameist-
arar í brids, svo árangurinn er
vissulega glæsilegur. „Kaupandi“
Hjördísar og Ásmunds hafði dág-
ott upp úr krafsinu, um 300.000
kr.
Hjördís hefur keppt í brids í
fímm ár og segist forfallinn spil-
ari í þessari íþrótt karlmanna, eins
og hún kallar hana. Hjördís er
margfaldur íslandmeistari kvenna
í brids áður og var einnig fyrsta
konan til að vinna opið stórmót
hér á landi, á Hallormsstað 1989.
Þá er hún núverandi Islandsmeist-
ari í parakeppni. Velgengni hennar
Morgunblaðið/Sverrir
Hjördís Eyþórsdóttir spilaði brids í Bandaríkjunum i allt sumar og
uppskar sigur á Kauphallarmótinu um síðustu helgi.
)
IÝÁRSKVÖLD
I SULNASALI
í takt við tím aVn n .
V ■’< ' ' . v
‘ V
Við fögnum nýju ár
í Súlnasal Hótels Sögu á ógleymanlegan hátt.
MATSEÐILL:
Laxa- og humarvefja í jurtahjúpi.
Hreindýrahnappar "Comme aane les anné es 60 "
Kalt hinaberjasoufflé og súkkulaðisegl.
VEISLUSTJ ÓRI:
Þórhildur Þorleifsdóttir leikstjóri
færir gleði og andagift í búning.
Mörður Árnason málfræðingur flytur hátíðarræðu.
Sktmmtisveitin Spaðar
undir stjórn Guðmundar Andra Thorssonar.
Halldór Gunnarsson, Þokkabótarmaður stjórnar söng.
DANS:
Stórsveitin POPS / hin eina og sanna!
Miðaverð: 4. 800,-
Miðasala í söludeild.
-lofar góðu!
V / HAGATORG SÍMI 29900
nú, má rekja til dvalar hennar í
Bandaríkjunum í sumar. Þar var
hún í 3 mánuði hjá vinkonu sinni,
sem er tvöfaldur heimsmeistari í
brids, Karen McCallum. Þær spil-
uðu saman á mótum víðs vegar
um Bandaríkin, t.d. á svæðamót-
um í New York og Iowa, og voru
spilafélagamir ekki af verri endan-
um, flestir heimsmeistarar í fag-
inu. Árangurinn var góður, þær
unnu mótið í New York og urðu
í öðru sæti í annarri keppni, sem
170 sveitir tóku þátt í. „Ásmundur
spilafélagi minn á þó ekki minnst-
an þátt í þessari velgengni. Hann
hefur verið fremstu röð í brids
hérlendis í 30 ár.“
Hjördís hlaut því dágóða þjálfun
og hefur ekki slegið slöku við síð-
an hún kom heim, frá byrjun októ-
ber hefur hún aðeins sleppt úr
einni helgi í spilamennskunni. „Ég
var atvinnulaus og fór gagngert
út til að spila, nota tímann. Gífur-
lega ástundun þarf til að verða
góður bridsspilari og það er, held
ég, ein aðalástæða þess að konur
eru í minnihluta. Þær gefa sér
ekki tíma til að spila að ráði.“
Það hefur Hjördís hins vegar
gert, hún lifir og hrærist í brids.
„Sé ég ekki að spila, er ég að lesa
mér til um brids. Önnur áhugamál
vilja því falla í skuggann.“ Hjördís
er einstæð móðir og er sonur henn-
ar hjá föður sínum á vetuma, sem
er aðalkeppnistíminn í spila-
mennskunni. Og sonurinn hefur
smitast af áhuganum, því móðir
hans hefur lofað að kenna honum
brids á næsta ári en þá verður
hann 10 ára.
SKAGASTROND
Utvarp
Kántrýbær
hefur
útsendingu
Skagaströnd.
Enn einu sinni kemur Hallbjöm
„kántrýkóngur" Hjartarson
mönnum á óvart með uppátækjum
sínum og óbilandi bjartsýni. í þetta
sinn gerir hann það með því að
opna sína eigin útvarpsstöð. Hann
opnaði Útvarp Kántrýbæ formlega
með stuttu ávarpi á slaginu 17
laugardaginn 14. nóvember. Út-
varpið verður tónlistarútvarp þar
sem eingöngu verður send út
sveitatónlist og mun stöðin senda
út Jnjá daga í viku.
» I stuttu spjalli við Morgunblaðið
sagðf' Hallbjörn að þetta væri
fyrsta sérhæfða útvarpsstöðin á
landinu þar sem eingöngu yrði
send út ein tegund tónlistar. „Ég
ætla að senda út föstudaga, laug-
ardaga og sunnudaga frá klukkan
18 til 2. Senditíðni stöðvarinnar
er FM 100,7 og nást sendingar
stöðvarinnar um Húnavatnssýslu
og hluta Strandasýslu. Svo voru
strákarnir á togaranum Örvari að
hringja í mig áðan og sögðust
heyra glymjandi vel í okkur 40
mílur úti í hafi.“ Hallbjöm sagðist
ætla að reyna að reka stöðina með
auglýsingatekjum og þó kannski
fyrst og fremst á bjartsýninni.
Einnig sagði hann að vel kæirti til
greina að leigja út útsendingar-
tíma til þeirra sem eitthvað vildu
segja við samborgarana, t.d. væri