Morgunblaðið - 28.01.1993, Síða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 1993
Það er snjallræði
eftir Orm Guðjón
Ormsson
Ég skrifaði grein í Morgunblaðið
28/10 sl. um „Snjallræði“, sem er
hugmyndasamkeppni sem Iðn-
tæknistofnun íslands (ITÍ) stendur
fyrir til að efla nýsköpun og frum-
kvæði í íslensku atvinnulífi. Sú grein
var tilefni til svargreinar frá for-
stjóra ITÍ, Hallgrími Jónassyni, sem
birtist í Morgunblaðinu 20/11 sl.
Ég hafði áður, reyndar sama dag
og grein mín kom út, náð á spólu
viðtali við Björgvin Njál Ingólfsson
sem stjómar þessari keppni þar sem
hann svarar spumingum frétta-
manns frá Aðalstöðinni.
Forstjórinn og Björgvin tala báðir
um rangfærslur í grein minni og
mér sýnist þeirra gagnrýni nokkuð
samhljóma. Björgvin segir reyndar
að ég hefði ekki þurft að skrifa
grein mína ef ég hefði kynnt mér
þau gögn er „Snjallræði" byggist
á, t.d. með því að ræða við hann
og fá betri upplýsingar þannig.
Ég talaði um í grein minni að ég
hefði lesið í blaði að til þessa verk-
efnis ætti að veija 40 milljónum
króna og ef satt væri þætti mér það
mikið fé. Báðir segja þetta rangt,
það hafí aðeins fengist í þetta ná-
Iægt 15 millj. kr. Ég hef þetta blað
undir höndum og þar segir höfund-
urinn um „Snjallræði":
„í þessum fasa frá hugmynd til
fmmgerðar hefur alltaf vantað fjár-
magn. En í þetta verkefni á að
leggja 40 milljónir kr. ef vel geng-
ur.“
Og framar í sömu grein segir:
„I fyrri umferð verða valdar átta
hugmyndir og þær verðlaunaðar
með íjárframlagi, 600 þús. kr., sem
á að nýtast til að gera nýnæmis-
könnun, ásamt 200 þús. kr. fram-
lagi frá hugvitsmanninum sjálfum
eða fyrirtæki.“
Þessar tilvitnanir em úr grein
sem birtist í tímariti Tæknifræð-
ingafélags og Verkfræðingafélags
Islands. Höfundur þessara skrifa er
enginn annar en Björgvin Njáll Ing-
ólfsson og telji hann grein mína
rangfærslur getur hann engum öðr-
um en sjálfum sér um kennt.
Nú vill svo til að þetta er ekki í
fyrsta sinni að ITÍ hefur staðið fyr-
ir og stjómað hugmyndasamkeppni
og hvatt íslenska hugvitsmenn til
að taka þátt í þeim. Vil ég þar nefna
„Hugvit 86“. Það era m.a. þátttak-
endur úr þeirri keppni sem ég nefni
í minni grein og telja sig hafa þang-
að raunasögu að rekja. Ég hef eng-
an heyrt tala um að áþreifanlegur
árangur hafí orðið af þeirri keppni.
Það má kannski leiða líkur að því
að fjármögnunaraðilar þessa verk-
efnis, „Snjallræðis", hafí farið yfír
fyrri tilbúin verkefni ITÍ og séð að
út úr þeim hefur harla lítið að gagni
komið. Þar af leiðandi hafi þeir að-
eins veitt 15 millj. kr. til verkefnis-
ins en ekki 40 millj. kr. eins og
Björgvin hélt fram í fyrrnefndri
grein.
Ég gagnrýndi í grein minni það
sem ITÍ kallar verðlaun, þar sem
þeir ætla að veita vinningshöfum
600 þús. kr. í tilbúnum reikningum
gegn 200 þús. kr. frá hugvitsmann-
inum sjálfum.
Fréttamaður útvarpsins spyr
Björgvin hvemig þeir ættu að fara
að sem ekki ættu þessar 200 þús.
kr. Svar hans var að þeir gætu
unnið þetta af sér með sérfræðing-
um ITÍ og eins gætu þeir, sem
væm skyldaðir til að leggja fram
1,5 milljónir kr., unnið það af sér.
Þetta er nýtt sjónarmið sem kemur
hvergi fram í kynningu eða bækling-
um um „Snjallræði“ fyrir keppnina.
Það er einungis talað um beinharða
peninga.
Ég hef lesið öll gögn sem ég hef
komist yfír í sambandi við þessa
keppni, líka smáa letrið, það var
meðal annars hvatinn að grein
minni.
Það virðist fleira hafa breyst en
það að menn fái að vinna af sér
framlagið því Hallgrímur Jónasson
forstjóri ITÍ segir í sinni grein:
„í báðum tilfellum er gert ráð
fýrir að peningar séu greiddir út frá
stofnuninni, nema tekin sé ákvörðun
um, m.a. af viðkomandi styrkþega,
að sérfræðingar stofnunarinnar
vinni fyrir hlut af framlaginu. Því
er ályktun Orms um að styrkféð
eigi að ganga til stofnunarinnar
röng.“
I leikreglum „Snjallræðis" segir:
„Verðlaun í fyrsta áfanga geta
numið 600 þús. kr. fyrir hverja hug-
mynd. Verðlaunin em í formi hag-
kvæmnisathugunar á hugmyndinni
og má heildarkostnaður við athug-
unina ekki nema meira en 800 þús.
kr.“ Björgvin talar aftur á móti um
nýnæmiskönnun.
Þama er ekki verið að tala um
peninga heldur verðlaun í formi
hagkvæmnisathugunar eða nýnæm-
iskönnunar. Ég skil þetta ekki á
annan hátt en að þarna ætli sér-
fræðingar ITÍ að vinna að hag-
kvæmnisathugun eða nýnæmis-
könnun og skila síðan styrkþegum
tilbúnum reikningum frá ITÍ sem á
þeirra máli kallast verðlaun.
Nú vita þeir sem til þekkja að
nýnæmiskönnun kostar 20 þús. kr.
og þó að viðkomandi þyrfti að kaupa
sér aðstoð við teikningu og annan
frágang hugmyndarinnar, þá ættu
200 þús. kr. í öllu falli að duga. Því
veltir maður því fyrir sér til hvers
ITÍ ætlar að nota í þetta 800 þús. kr.
Hallgrímur kemst svo að orði í
grein sinni:
„Ekki er óeðlilegt að viðkomandi
hugvitsmaður tæki þátt í fjármögn-
un hugmyndarinnar, þar sem það
er fyrst og fremst hann sem nýtur
þess ef vel gengur.“
Ætli við séum ekki einmitt komn-
ir að kjarna málsins. Það er einmitt
þetta sem hingað til hefur ráðið í
samskiptum ITI við hugvitsmenn
og um leið mati þeirra á íslensku
hugviti. Það hefur engum hugvits-
manni sem ég þekki til, látið sér
detta í hug að hann þyrfti ekki að
greiða fyrir þjónustu sem ITI veitir
honum og engan veit ég heldur um
sem hefur komist hjá því. Hinsvegar
veit ég um marga sem hafa orðið
að greiða allt of mikið fyrir alltof
lítið og skýrist það ef litið er yfír
árangur af störfum ITÍ fyrir hug-
vitsmenn.
Hallgrímur segir í grein sinni í
Morgunblaðinu frá 20/11 sl.:
„I ár er gert ráð fyrir að stofnun-
in afli með sértekjum 60% þess fjár
sem stofnunin hefur til ráðstöfun-
ar.“
Hugvitsmaðurinn á greiða hluta
af þessu með því að taka þátt í
„Snjallræði" og forstjórinn segir að
ekki sé óeðlilegt að svo sé, þar sem
hann fyrst og fremst nýtur þess ef
vel gengur.
Við skulum taka sem dæmi,
draum hugvitsmanns um að hann
komi einhverri snjallri hugmynd
áfram, hann fái fé í þróunarverk-
efni, svo honum takist að gera hana
markaðshæfa. Þá semur hann við
fyrirtæki um framleiðsluréttinn og
um að taka sér að búa hlutinn til.
Framleiðslan kemst á stað og varan
selst vel svo að viðkomandi fyrir-
tæki þarf að bæta við sig fímm
mönnum vegna þessa verkefnis.
Fimm ársverk í iðnaði myndu
þýða tíu ársverk í þjónustu í kring-
um verkefnið. Þama væri þá um
að ræða fimmtán ársverk sem yrðu
beinlínis til fyrir fmmkvæði hug-
myndasmiðsins. Það em fleiri sem
njóta verka hans ef draumur sem
þessi rættist. En það gerist nú ekki
oft, en stundum og ekkert síður án
aðstoðar ITÍ.
Ég sagði í fyrri grein minni og
endurtek:
Ormur Guðjón Ormsson
„í fyrirrúmi öðru meg-
in eru fulltrúar at-
vinnulífsins, sjóðakerf-
isins og þeir pólitíkusar
sem hæst tala um nauð-
syn nýsköpunar. Hinum
megin sitja sprenglærð-
ir sérfræðingar Iðn-
tæknistofnunar sem
vantar verkefni. Hug-
vitsmenn sitja aftast í
bátnum reiðubúnir að
sýna hvað í þeim býr,
fái þeir tækifæri til að
koma sínum hugmynd-
um í höfn.“
„Ég ætla bara að vona að ég
hafi rangt fyrir mér þegar ég segi
að „Snjallræði" verði ekki til að
bæta þar um heldur fjölgi þeim sem
sitja uppi með hálfídáraðar hug-
myndir hjálparlausir og févana."
Þetta kynni þó að breytast, þar
sem nýir menn hafa tekið við. Von-
andi kynna þeir sér hugarheim ís-
lenskra hugvitsmanna og læra að
umgangast þá eins og venjulegt
fólk, en treysti ekki eingöngu á sér-
fræði sinnar menntunar þegar þeir
fjalla um málefni þeirra, eins og svo
oft hefur viljað bera við í samskipt-
um ITÍ við hugvitsmenn.
Þjóðin hefur ekki efni á því að
umgengni við hugvitsmenn haldi
eftirJúlíus Kemp
Það er til helberrar skammar að
innlend dagskrárgerð Ríkissjón-
varpsins hafi sniðgengið íslenska
kvikmyndagerð með þeim lúalega
hætti sem hún hefur orðið vís að.
íslensk kvikmyndagerð sækir nú
fram svo eftir er tekið um allan
heim og hefur sótt á margan bratt-
ann. Áranginn sem náðst hefur má
þakka dugnaði og metnaði þeirra
sem verkin hafa unnið því oftast
em það peningar sem hafa sniðið
okkur stakkinn. Ég vil nefna sem
dæmi kvikmyndina „Veggfóður —
erótísk ástarsaga" sem ég leikstýrði
við mjög knappan kost.
Ég hef einnig unnið heimildar-
myndir og tónlistarmyndbönd og hef
þá sett mér það sjálfsagða takmark
að gera eins vel og ég get miðað
við efni og aðstæður. Það takmark
hafa allir íslenskir kvikmyndagerð-
armenn sem ég þekki til. Ég vil því
undirstrika furðu mína á því að einn
helsti máttarstólpi íslenskrar kvik-
myndagerðar, innlend dagskrárgerð
Ríkissjónvarpsins, skuli stíga hátíð-
lega á stokk og verðlauna erlendan
kvikmyndagerðarmann fyrir gerð
besta íslenska myndbandsins árið
1992!
áfram eins og verið hefur, þetta
vita allir hugsandi menn, jafnvel
þeir hjá ITÍ.
En þeir hafa alltaf haldið að þeir
væru að meðhöndla milljónamær-
inga, þegar þeir taka að sér að ann-
ast verk fyrir hugvitsmenn og haga
verkum sínum eftir því, hvort heldur
sé um einstakling eða fyrirtæki að
ræða.
En þetta er rangt. Því munu að-
standendur „Snjallræðis" komast að
þegar þeir fara yfír þessar tvöhundr-
uð og fímmtíu hugmyndir sem fram
vom lagðar. Vissulega er sá fjöldi
hugmynda ánægjulegt umhugsun-
arefni. En hversu margir skyldu
hafa látið sínar hugmyndir aftur
ofan í skúffu þegar þeir áttuðu sig
á skilmálum þeim sem fylgdu
„Snjallræði"?
Það er auðvelt að draga ályktun
af þessum fjölda og þeim sem á
sama tíma lögðu inn hugmyndir sín-
ar hjá Rannsóknarráði og Iðnað-
arráðuneyti með von um fyrir-
greiðslu. Það sýnir okkur að við eig-
um margt hugsandi fók á íslandi.
Fyrir mér er þessi fjöldi hug-
mynda fyrst og fremst ákall til hags-
munaaðila, forustumanna í iðnaði,
fyrirtækja og síðast en ekki síst
stjórnmálamanna að láta nú verða
af því að stofna áhættulánasjóð til
þessara verka, til að fullþróa nyts-
amar hugmyndir. Það mun sannast
að það á eftir að skila sér til baka
fyrir þjóðarbúið með háum rentum.
Eins og ástand þessara mála er
í dag, séð frá sjónarhóli hugvits-
manna sem um árabil hafa glímt
við ýmsar hugmyndir sem hefðu
getað aukið við hin fábreytilegu
atvinnutækifæri fyrir land og lýð,
má líkja því við að við séum stödd
á árabát úti á hafí. í fyrirrúmi öðm
megin em fulltrúar atvinnulífsins,
sjóðakerfísins og þeir pólitíkusar
sem hæst tala um nauðsyn nýsköp-
unar. Hinum megin sitja spreng-
lærðir sérfræðingar Iðntæknistofn-
unar sem vantar verkefni. Hugvits-
menn sitja aftast í bátnum reiðubún-
ir að sýna hvað í þeim býr, fái þeir
tækifæri til að koma sínum hug-
myndum í höfn.
Það er ekkert snjallræði að róa
bara við annað borð hring eftir
hring. Við ætlum í land og hefja
þar nýtt landnám í nýsköpun at-
vinnutækifæra.
Tökum nú hraustlega til áranna
allir sem einn, því hér á svo sannar-
lega við:
„Sé vel róið í fyrirrúmi mun skut-
urinn ekki eftir liggja.“
Höfundur er heiðursfélagi íFélagi
íslenskra hugvitsmanna.
„Það kom auðvitað í ljós
við úthlutunina af
hveiju reglunum hafði
verið breytt. Öðruvísi
var ekki hægt að verð-
launa myndband Syk-
urmolanna.“
Það er í sjálfu sér ekkert athuga-
vert að Sykurmolamir leiti til er-
lendra kvikmyndagerðarmanna um
gerð myndbanda fyrir hljómsveitina,
það er þeirra mál. En mikið þykir
mér óréttlátt að þessu myndbandi
sem kostaði nokkrar milljónir skuli
hampað á kostnað þeirra mynd-
banda sem framleidd em hér á landi
við lítil efni. Það má nærri geta að
þetta myndband Sykurmolanna sem
er unnið erlendis af erlendu aðilum
fyrir erlent fjármagn hafí kostað
tífalt meira en þau íslensku. Varla
þætti Ríkissjónvarpinu stætt á að
velja Santa Barbara bestu íslensku
þættina fyrir það eitt að í hlutverki
þýsku au-pair stúlkunnar er íslensk
leikkona?
Fjómm sinnum hafa verðlaun
verið veitt fyrir besta íslenska
Innilegar þakkir til allra, sem glöddu mig með
heimsóknum, gjöfum og skeytum á 90 ára
afmcelinu.
Guð blessi ykkur öll.
Þórhildur Þorsteinsdóttir.
VEM
GÍRMÓTORAR / RAFMÓTORAR
Seljum af lager flestar gerðir
af þessum þekktu þýsku
gírmótorum og rafmótorum.
Hagstætt verð
Sérpantanir afgreiddar
með stuttum fyrirvara.
Sala, þjónusta og viðgerðir
á sama stað.
Mlésúdfq
HÖFÐABAKKA 9 112 REYKJAVÍK SÍMI: 91-634000 / 91-634040
Osanngimi Rík-
issjónvarpsins