Morgunblaðið - 29.10.1993, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. OKTÓBER 1993
Minning
Einar Bjamason
fv. aðalvarðsijóri
Fæddur 16. maí 1934
Dáinn 18. október 1993
Við ræddum innreið vorsins. Trén
á spítalalóðinni voru í endurnýjun
lífsins. Laufin vor ný á greinum gam-
alla stofna. Þetta var tími fugla og
flugu.
Gat lífið verið endasleppt eða er
dauðinn áfangi á leið manneskjunnar
til þroska og nýrra hlutverka?
Dætur hans hvöttu gestinn til að
ráðast á tertuna — voru búnar að
staldra um stund og ákveða að kíkja
inn seinna.
Erindið lá í loftinu — undirbúning-
ur að greinarstúf í blaði ef gesturinn
tæki úpp á því að lifa gestgjafann.
Þetta var afmælisdagur Einars.
Tilvera vor og vistaskipti fléttuð-
ust inn í frásögn af lífshlaupi hans.
Þetta komst fyrir á blaðsíðu, því að
skýrsla hans var knöpp. Fráfall Ein-
ars Bjamasonar bar að eftir lang-
vinnt stríð. Hveijum degi fagnaði
hann því að fólkið hans varð nær
og nánara. Viðhorfm breyttust úr
amstri og þessum hversdagslegu
áhyggjum okkar allra. Nýtt verð-
mætamat skapaðist. Sjúkdómurinn
vann á líkamanum, en sálin styrkt-
ist. Því var það bætandi að líta inn
stöku sinnum og átta sig á þvi hver
hinn raunverulegi styrkur er.
Laufín sem breiddu sig sólu mót
í vor eru fallin og verða undir fótum
okkar þessa haustdaga. Eftirsjá,
tregi og sorg eru vegna þess að Ein-
ar var sleginn til jarðar er sjúkdómur
bjó um sig í líkama hans.
„Hinn væni vinnumaður var kall-
aður af velli heim um miðjan dag.“
Dauðinn hefír nú lagt líkn með þraut.
Einar Bjamason var fullar þijár
álnir á hæð. Hárið glóbjart og svip-
urinn hreinn. Andlitsfallið og reisnin
skám hann úr í hópi flestra. Fram-
koman einörð en þó undarlega hóg-
vær. Svo fjarri fór að hann vildi fram-
fyrir aðra stíga að nálgaðist hlé-
drægnf. Kappsmaður til verka og
fylginn sér hið besta. Líkamskraftar
miklir, en beitti sér ekki við aðra
menn nema í nauðsyn.
Fáum mönnum hefí ég kynnst er
vom svo gjörsamlega lausir við þörf-
ina fyrir að sanna sig fyrir öðmm
mönnum sem Einar var.
Einar Bjamason var ellefu mánaða
bam þegar hann kom að Hlíð í Lóni.
Frú Sigurlaug Ámadóttir í Hraun-
koti hafði hlutast til um að drengur-
inn fengi að vera. Hann fékk að
vera til fullorðinsára og hlaut þar
fóstur sitt. Þar bjuggu hjónin Stefán
Jónsson oddviti og síðar hreppstjóri
og Kristín Jó.nsdóttir. Böm þeirra
vom mörg, en á öðram aldri en Ein-
ar. Því ólst hann upp með fullorðnu
fólki, en ekki drengir á hans reki í
grennd. Nokkuð lýsir það manninum
að ekki gaf Einar sér tíma til langdv-
alar í skólum fjarri heimabyggð. Því
las hann undir landspróf með gegn-
ingarstörfum heima. Ókunnugur öllu
skólahaldi kom hann að Laugarvatni
og þreytti prófíð. Hann reyndist vera
dúxinn þegar árangur var kannaður.
Þetta framtak þakkaði hann frú Sig-
urlaugu, en hann brá sér stundum
að Hraunkoti og naut tilsagnar henn-
ar við tungumálanámið.
Einar sá ljós heimsins við erfíð
kjör móður sinnar. Hún ung að ámm,
en faðirinn laut hinum hvíta dauða
innan tveggja ára frá fæðingu
drengsins.
Móðir hans var Sigurlaug Knudsen
Ámadóttir, skrifstofumanns í
Reykjavík, Lúðvíkssonar prests á
Breiðabólstað í Vesturhópi og víðar.
Sigurlaug giftist síðar Sigurði
Hjaltested, bónda á Vatnsenda. Börn
þeirra em þijú. Móðir Sigurlaugar
lifír í hárri elli.
Bjami faðir Einars var Einarsson.
Lítið mun hann hafa kynnst því fólki.
Að landsprófínu loknu hefír Einari'
líklega þótt hann vera „full-gamall“
að setjast á langskólabekk. Hann var
þá 24 ára. En eitthvað þurfti að reyna
og hann hóf flugnám og lauk hæstu
gráðu einkaflugs. Þá var framhaldið
og til Bandaríkjanna fór hann. Auð-
vitað reyndist dýrt nám og óstyrktur
af opinbemm sjóðum honum ofviða.
Vestra dvaldist hann tæp tvö ár og
vann lengst af þeim tíma sem undir-
verktaki í byggingariðnaði. Þetta var
í New Jersey og þar kynntist hann
skoskri stúlku, Mary Lochlin. Þau
áttust og eru börn þeirra þijú, Rann-
veig, Kristinn og Skafti, en hann fór
barn að aldri með móður sinni til
ættlands hennar þegar samvistir for-
eldranna rofnuðu.
Seinna kona Einars er Sigrún
Karin Holdahl, börn þeirra eru Klara
Kristín og Sigurður Holdahl. Dætur
Sigrúnar em Sunneva og Steinunn
Pétursdætur.
Árið 1962 gerðist Einar liðsmaður
í lögregluliði Reykjavíkur. Það starf
varð vettvangur hans til loka. Stjórn-
endur fólu honum varðstjórn og síðar
varð hann aðalvarðstjóri vaktar
sinnar. Vaktinni stýrði hann eins og
samábyrgðarfélagi. Hann kunni þá
list flestum betur að vera fremstur
meðal jafningja og gera fyrst kröfur
til sjálfs sín. Vinnufélagamir Iöðuð-
ust að honum og vömðust að gera
honum nokkuð mótdrægt. Einar var
lengi í stjóm stéttarfélags síns, for-
maður þess og síðar formaður Lands-
sambands lögreglumanna. Ekkert
gat haggað trúnni á manninn.
Þessi húmanismi var honum svo
eðlislægur að hann gekk til kjara-
samninga og viðræðna við Arnar-
hválsmenn í fullvissu þess að orðin
hefðu sama gildi og heima í Hlíð.
Tafir á efndum þó ekki væm ann-
að en ádráttur gengu honum nærri.
Einar hafði aldrei gaman af hrá-
skinnsleik samninga. Hann var kom-
inn til þess að bæta kjör stéttar
sinnar. Ekki að baða sig í einhveiju
ímynduðu ljósi foringjans.
Þegar veikindin höfðu heltekið lík-
amann fékk Einar heimfararleyfi.
Honum lánaðist að dvelja seinustu
vikumar hjá konu og börnum. Sigrún
fagnaði gestum og horfði á mann
sinn þessum hlýju augum er sýndu
þakklæti fyrir að hafa hann enn um
stund. Stundum vom komumenn
tveir eða fleiri. Það var skrafað um
líðandi stund.
Á þessum vegamótum bið ég fjöl-
skyldu Einars Bjamasonar friðar,
huggunar og að sorgin megi hörfa
fyrir birtu hins liðna.
Blessuð verði þeim minningin.
Björn Sigurðsson.
I dag fer fram frá Háteigskirkju
útför Einars Bjamasonar fyrrverandi
aðalvarðstjóra hjá lögreglunni í
Reykjavík. Hann lést aðfaranótt 18.
októbers sl. eftir langa baráttu við
erfíðan sjúkdóm.
Einar Bjamason hóf störf í lög-
reglunni í Reykjavík 1. júní 1962.
Hann var skipaður aðalvarðstjóri
1986, eftir að hafa verið settur í
starfíð til eins árs. Því starfí gegndi
hann þangað til hann lét af störfum
1. október 1992. Einar var mikill
mannkostamaður, kurteis og hóg-
vær, málefnalegur og réttsýnn og
bar jafnan hag þeirra sem minna
máttu sín mjög fyrir bijósti. Þannig
var hann ávallt hjálpsamur og gerði
miklar kröfur til sjálfs sín, en því
minni kröfur til annarra. Hann tók
samstarfsfólki sínu jafnan vel og
reyndist því mörgu bæði heilráður
og hjálpfús. Sú virðing sem fólk bar
fyrir honum var einlæg.
Einar tók samhliða lögreglustarf-
inu virkan þátt í félagsstarfí Lög-
reglufélags Reykjavíkur, fyrst sem
meðstjórnandi og síðan sem formað-
ur félagsins. Eftir að hann lét af
formennsku þar, varð hann formaður
Landsambands lögreglumanna.
Þessum erfíðu og oft vanþakklátu
störfum gegndi hann af atorku og
dugnaði fram til ársins 1988.
Einar bar hag löggæslunnar og
velferð lögreglumanna mjög fyrir
bijósti og sýnir hug hans vel til þeirra
mála er hann ritaði í Lögreglublaðið
á hálfrar aldar afmæli Lögreglufé-
lags Reykjavíkur 1985. Þar fjallar
hann m.a. um skipulag löggæslunnar
og segir að starfssvið lögreglumanna
hafí á seinustu áratugum að mörgu
leyti þokast til manneskju- og mildi-
legri áttar en áður var. „Við erum
orðin sambland af lögreglu og hjálp-
arsveit. Þetta fínnst mér ekki aðeins
ánægjulegt heldur líka nauðsynlegt
og þótt hóf sé best á hveijum hlut
vil ég ekki að þeirri þróun verði snú-
ið við.“ — „En blikur em á lofti sem
gætu boðað breytta stefnu og þá
væri iila farið. Góður samhugur og
félagsandi er æskilegur hjá öllum
starfsstéttum. Á erfíðum stundum í
starfí lögreglumanna er hann nauð-
synlegur. — Eg er þakklátur fyrir
að hafa átt samleið með félögum í
Lögreglufélaginu í rúma tvo áratugi.
Af þeirri löngu viðkynningu get ég
fullyrt að lögreglulið Reykjavíkur er
skipað mönnum sem borgaramir
geta borið fyllsta traust til.“
Einar var lítið gefinn fyrir hrós í
eigin garð þótt hann ætti það jafnan
skilið. Hann baðst undan góðum orð-
um annarra um hans eigið ágæti,
en það fór ekki fram hjá neinum
hvaða mann hann hafði að geyma.
Líklega má telja að þessi orð væm
honum lítt að skapi, en þau eru samt
sem áður sjálfsögð og sönn. Minning
Einars Bjamasonar mun lifa meðal
eftirlifandi félaga hans og víst er að
þeir minnast góðs drengs þar sem
hann var.
Hafi hann þökk fyrir allt og allt.
Lögreglufélag Reykjavíkur vottar
eftirlifandi eiginkonu og bömum Ein-
ars innilega samúð í sorg þeirra.
Blessuð sé minning okkar góða fé-
laga.
F.h. Lögreglufélags Reykjavíkur,
Jón Pétursson.
Tilvera okkar er undarlegt ferðalag.
Við erum gestir og hótel okkar er jörðin.
Einir fara og aðrir koma í dag
því alltaf bætast nýir hópar í skörðin.
En þó eru sumir sem láta sér lynda það
að lifa úti í horni, óáreittir og spakir,
því það er svo miq'afnt sem mennimir leita að
og misjafn tilgangurinn sem fyrir þeim vakir.
Þá verður oss ljóst að framar ei frestur gefst
né færi á að ráðstafa nokkru betur.
Því alis, sem lífið lánaði, dauðinn krefst
í líku hlutfalli og Metúsalem og Pétur.
(Tómas Guðmundsson)
Þessar ljóðlínur Tómasar Guð-
mundssonar komu upp í hugann þeg-
ar ég frétti andlát starfsbróður og
vinar, Einars Bjamasonar fyrrver-
andi aðalvarðstjóra og formanns
Landssambands Iögreglumanna. Þó
að fréttin sem slík kæmi ekki á óvart
eftir langvinn veikindi brestur mann
alltaf skilning á hve jarðvist okkar
er mislöng og hve snemma sumir em
burt kallaðir.
Ekki verða hér rakin æsku- eða
uppvaxtarár Einars, en hann hóf
störf hjá lögreglunni í Reykjavík í
júnímánuði 1962. Hann gegndi starfí
aðstoðarvarðstjóra frá árinu 1972,
varðstjóra frá 1. október 1977 og
loks aðalvarðstjóra frá 1. október
1985. Á starfsferli sínum sótti hann
fjölda námskeiða sem tengdust starf-
inu auk kynnisferða á erlendum vett-
vangi. Honum var veitt lausn frá
störfum síðla árs 1992 af heilsufarsá-
stæðum. Veikindum sínum tók hann
af æðmleysi, kvartaði ekki, en sagð-
ist latur.
Fundum okkar bar fyrst saman
um jólaleytið 1981 þegar ég hóf störf
á A-vaktinni hjá lögreglunni í
Reykjavík. Einar var þá varðstjóri á
vaktinni og það kom í hans hlut að
taka á móti nýliðanum og leiða hann
í sannleikann um alvöru lífsins. Þeg-
ar við fyrstu kynni fékk maður sér-
stakt traust á þessum hávaxna og
yfirvegaða manni. Sérstakt tungutak
hans, ívafíð fomu máli jók enn á
virðingu mína fyrir honum. Hann var
gæddur þeirri einstöku gáfu að geta
bæði í senn verið yfírmaður sem
naut óskiptrar virðingar undirmanna
sinna og sannur vinur og félagi í
leik sem í starfí. Aldrei heyrði ég
hann hækka róminn eða ávíta menn
í höstugum tón. Með góðlátlegu háði
náði hann að kalla það fram hjá fólki,
að hver tók það til sín sem hann
átti. Líklegt þykir mér að þeir séu
fleiri sem upplifðu Einar með þessum
hætti hvort svo sem þeir störfuðu
innan lögreglunnar eða vom fyrir
hann leiddir í þágu rannsóknar brota-
mála.
Eiginkonur nokkurra lögreglu-
manna á A-vaktinni stofnuðu með
sér félagsskap fyrir nokkmm árum
og hefur hann haldið hópinn síðan
þrátt fyrir að starfsvettvangur eig-
inmannanna hafí flust til innan lög-
reglunnar. Innan þess hóps mynd-
aðist sérstakur vinskapur og vom
þau hjónin Einar og Sigrún hrókar
alls fagnaðar í þessum hópi. Það var
ótvírætt vináttumerki þegar Einar
tók að kalla menn „skepnurnar" sín-
ar og margar konurnar hváðu við
þegar hann kallaði þær „geiturnar"
sínar fyrsta sinni. „Geit" var gælu-
nafn vináttunnar og mesta hrósyrði
sem sagt yrði um nokkra konu. Með
þessum sérstaka hætti braut hann
sér leið að hjörtum félaga sinna sem
tengdust honum um leið vináttu-
böndum sem ekki verða rofin.
Einar tók virkan þátt í stéttarfé-
lagsmálum lögreglumanna og sat
fyrst í stjóm Lögreglufélags Reykja-
víkur árið 1970. Hann hvarf frá
stjórnarstörfum 1972, en kom að
þeim aftur er hann var kjörinn for-
maður félagsins árið 1982 og gegndi
því starfí í fjögur ár eða fram til
ársins 1986. Jafnhliða stjórnarstörf-
um hjá Lögreglufélagi Reykjavíkur
sat Einar í stjórn Landssambands
lögreglumanna frá árinu 1984, fyrst
sem varaformaður og formaður þess
frá 1986 til ársins 1988 er hann
baðst undan endurkjöri. Þessi ár voru
annasöm hjá formanninum, verkföll
og umbrotatímar hjá stéttarfélögum.
Það kom í hans hlut að leiða samn-
ingagerð þar sem lögreglumenn af-
söluðu sér verkfallsrétti og komu sér
upp viðmiðunarkerfi sem ekki átti
sér hliðstæðu. Fyrsti sýnilegi vopna-
burður lögreglumanna kom einnig
upp á þessum ámm og þurfti þá að
hyggja að nýjum fleti á lögreglu-
starfínu og semja um réttindi og
skyldur. Þá gegndi hann fjölda trún-
aðarstarfa fyrir samtök lögreglu-
manna, m.a. innan Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja. Allra þessara
verka og margra annarra var gengið
til af óþijótandi eldmóði og fyrir-
hyggju.
Einar tók jafnframt virkan þátt í
erlendu samstarfí lögreglumanna og
sat í stjórnum Norræna lögreglusam-
bandsins og Alþjóðasambands lög-
reglumanna. Hvarvetna naut hann
óskiptrar virðingar sem forystumað-
ur og ekki síður sem góður félagi.
Sérstakur ritstíll hans með tilvitnun-
um í ritverk ýmissa snillinga gera
greinar, bréf og greinargerðir að
hreinum listaverkum sem unun er
að lesa.
Það er komið að ferðalokum, Ein-
ar Bjarnason hefur lagt upp í hinstu
ferð. Sem samferðamenn minnumst
við vinar og starfsbróður með virð-
ingu og þakklæti.
Sigrún mín, fyrir hönd Landssam-
bands lögreglumanna og Norræna
lögreglusambandsins flyt ég þér og
fjölskyldu þinni okkar dýpstu samúð-
arkveðjur.
Jónas Magnússon.
Elskulegur frændi minn og vinur
er farinn.
Ég á alltaf bágt með að lesa minn-
ingargreinar vegna þess að mér
fínnst að þær einkennast svo oft af
oflofí og yfirþyrmandi væmni. Nú
þegar ég ætla mér að skrifa um Ein-
ar, sé ég að auðvitað hafa þessar
greinar ekki verið hlaðnar oflofi og
væmni, því að án efa hafa fyrirfund-
ist fleiri af svipaðri gerð og frændi
minn án þess að ég hafi þekkt þá.
Það er nánast ógerlegt að komast
hjá því að greinin virðist hlaðin oflofí
þótt fátt eitt sé tínt til, ef segja á
sannleikann.
Hver hefur gaman af því að láta
stöðugt kalla sig einhveijum ónefn-
um og uppnefna sig. Jú, ég mun
sakna þess að enginn á sjálfsagt
eftir framar að kalla mig Stelputuðr-
una sína, Skepnuna sína, Krækluna
eða segja við mig hve mikið skass
ég sé eða hvað ég sé orðin mikið
hlass og svo framvegis. Aldrei var
neitt sagt í þeirri meiningu að særa
eða meiða. Þetta voru gælunöfn sem
ég hef verið kölluð frá því að ég man
eftir mér og fram á síðustu dagana
sem við töluðum saman.
Þrátt fyrir að ávarpið til Einars
sé hér eins og ætíð frændi, vomm
við með öllu óskyld. Hann var lagður
í fang ömmu minnar og nöfnu þegar
hann var ellefu mánaða og ég hef
aldrei litið á hann öðmvísi en sem
móðurbróður minn. Fyrsta minning
mín um þennan háa og fallega mann
er frá því er ég fyrst var send, þá
fjögurra ára, í sveit til ömmu austur
á Hornafjörð að Hlíð í Lóni. í minn-
ingunni var alltaf sól og þegar hann
stikaði með mig sér við hlið niður á
engjar luktist þessi stóra hönd um
mína sem hvarf upp að oinboga. Mér
fínnst, sem auðvitað er vitleysa, að
ég hafí ekki náð honum nema upp
að hné og þegar ég leit upp til þess
að tala við hann var hann með geisla-
baug um höfuðið. Ég gerði mér ekki
grein fyrir því fyrr en mörgum ámm
seinna hvernig þessi geislabaugur
kom til. Sólin hefur verið á bak við
hann og lýst upp ljósan kollinn. En
mér hefur alltaf þótt vænt um þenn-
an frænda minn með geislabauginn.
Þær eru óteljandi minningarnar
sem era fjársjóður og sem eru hugg-
un, vegna þess að það eru góðar
minningar, minningar um góðan
mann. Þó að ég nefni af þessu til-
efni aðeins eina þeirra og hún sé ein
þeirra fyrstu er það vegna þess að
eftir því sem árin liðu og framganga
Einars í lífinu bætti sifellt í minn-
ingasjóðinn á ég erfitt með að velja
úr honum án þess að gera einni minn-
ingu hærra undir höfði en annarri.
Og það var einmitt þetta sem hvað
mest einkenndi Einar frænda minn.
Bömin hans áttu til dæmis öll hvert
sinn stað í hjarta hans og svo var
einnig um tengda- og barnabörnin
en engum var gert hærra undir höfði
en öðmm. Það sama var að segja
um systkini hans og þegar hann
sagði mér frá starfssystkinum sínum
þá var það sama upp á teningnum.
Hann mat menn og umhverfi sitt svo
mikils að hver fékk sinn skerf eftir
því sem við átti. Mér fínnst reyndar
að ég hljóti að hafa fengið svo miklu
meira en mér bar, en eftir á að
hyggja held ég að það hljóti einnig
svo mörgum öðrum að finnast.
Frændi minn fékk stóran skammt
af einu og öðra í lífinu. Stóran
skammt af gleði, sorg, erfiðleikum
og veikindum, hamingju og um-
hyggju svo eitthvað sé nefnt. Það
þarf sterk bein og mikla mannkosti
til þess að taka á móti hveiju sem
er, þegar það er rétt að manni í stór-
um skömmtum. En þetta hafði hann
hvort tveggja til að bera í ríkum
mæli. Ég tel fullvíst að aðrir muni
rekja starfs- og æviferil Einars og
telja upp þau trúnaðarstörf sem hon-
um voru falin á lífsleiðinni. Allt slíkt
fórst honum vel úr hendi enda var
grannurinn vel byggður sem lagður
var á bams- og unglingsárum, sem
sjá má af því hvernig honum tókst
að taka landspróf án þess að hafa
nokkum tíma gengið í skóla og taka
hæsta prófíð það árið á Laugarvatni.
Þegar hann lá legur sínar á spít-
alanum í kringum aðgerðir þær sem
nauðsynlegar vom var honum það
mikið kappsmál að láta hafa svo lítið
fyrir sér sem mögulegt væri. Þetta
fór ekki framhjá neinum sem heim-
sótti hann á sjúkrahúsið. Með hve
miklu lítillæti var beðið um aðstoð
og hún þökkuð heilshugar. Þrátt fyr-
ir að það væri voðalegt að horfa upp
á þennan stóra og vel gerða mann
veslast upp hafði ég mikla ánægju
af því að heimsækja hann því að
innihaldið hélst ávallt heilt þrátt fyr-
ir að umbúðirnar létu á sjá. Um tíma
lágum við bæði á sömu deildinni, 13D
á Landspítalanum, og var því hægt
um heimatökin og þegar hann fór