Morgunblaðið - 31.10.1993, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1993
11
ÞORSTEINN GYLFASON, FORMAOUR SIÐANEFNDAR BLAÐAMANNAFELAGS ISLANDS I
Úll meghiatriðln eiga
sét Míðstæðat hét
„EG hef eiginlega ekkert út á þessa ályktun að setja,“ sagði Þor-
steinn Gylfason, prófessor í heimspeki og formaður siðanefndar Blaða-
mannafélags íslands, eftir að hafa kynnt sér efni hennar. „Fyrsti
munurinn á henni og íslensku siðareglunum sem maður tekur eftir
er að hún er margfalt lengri."
Siðanefnd Blaðamannafélagsins á fundi í húsnæði félagsins. Frá
vinsti'i eru Mörður Árnason, Hreinn Pálsson, Þorsteinn Gylfason,
Ólafur Eyjólfsson og Hjörtur Gíslason.
Mér hefur alltaf fundist höfuð-
kosturinn við siðareglur
blaðamannafélagsins hvað
þær eru stuttar og þess vegna
m.a. er auðvelt fyrir siðanefndina
á hverjum tíma að beita þeim,“
heldur Þorsteinn áfram. „Það þýð-
ir auðvitað að það er meira selt á
vald nefndarinnar heldur en ef
reglurnar væru miklu lengri og
farið út í smáatriði. En þær eru
stuttar og skýrar og það er öllum
mönnum vorkunnarlaust að lesa
þær, skilja þær og reyna að fara
eftir þeim. Merkilegt er að öll
meginatriðin í þessu langa plaggi
frá Evrópuráðinu eiga sér hlið-
stæður í þessum örfáu siðareglum
blaðamannafélagsins. Þar er
klausa til dæmis um rétt almenn-
ings til upplýsinga. Svo er ekkert
meira um það sagt. Um þennan
rétt almennings til upplýsinga er
langur kafli í ályktun Evrópuráðs-
ins. Ég man ekki til þess að það
hafi nokkurn tíma verið kært yfir
því að sú regla hafi verið brotin
eða nefndin þurft að grípa til henn-
ar.“
Munur skoðana og frétta
Blaðamaður ber upp þá spurn-
ingu hvort siðareglur blaðamanna-
félagsins skorti ekki ákvæði um
að greint sé á milli skoðana og
frétta með skýrum hætti. „Þetta
er eitt af höfuðatriðunum í siða-
reglum blaðamannafélagsins,"
svarár Þorsteinn. Hann segir að
lesa megi það m.a. út úr þessum
orðum í siðareglunum: „Blaða-
maður vandar upplýsingaöflun
sína, úrvinnslu og framsetningu
svo sem kostur er...“ Þorsteinn
segir að upp hafi komið skoðanir
um að það þyrfti að laga reglurn-
ar að breyttum aðstæðum, færa
þær til nútímalegra horfs, en
nefndin hafí verið treg til að láta
breyta reglunum mikið. Nefndin
hafí tekið þau ákvæði sem fyrir
eru og túlkað þau. Til dæmis hafi
greinin sem hér var nefnd verið
látin ná yfír það er blaðamaður
þykist vera að veita upplýsingar
en skrifar þrællitaða grein. „Það
er samt ekkert verið að teygja
ákvæðið,“ segir Þorsteinn. „Það
er augljóst að það má lesa það
svona.“
Þorsteinn segir að reynt hafí á
rnuninn á fréttum og skoðunum
með margvíslegum hætti í störfum
nefndarinnar. „Hann kemur meðal
annars fram í því ákvæði regln-
anna sem segir að þær nái ekki
til blaðamanna sem skrifa undir
nafni til dæmis afmarkaða dálka
eða gagnrýni þar sem persónuleg-
ar skoðanir eru í fyrirrúmi. Þetta
er ákvæði sem við höfum oft þurft
að grípa til þegar við sýknum
blaðamenn af ásökunum um það
sem þeir segja í svona dálkum."
Fréttaskýringar og
forystugreinar
Þorsteinn er spurður hvað megi
ganga langt í svokölluðum frétta-
skýringum sem skrifaðar eða
sagðar eru undir nafni. „Um svona
efni eru ítarlegir úrskurðir til frá
ýmsum tímum. Þá er aðferð nefnd-
arinnar sú að hún sétur sig í spor
blaðamannsins og vinnur part af
verkinu upp á nýtt. Talar við heim-
ildarmenn hans að svo miklu leyti
sem trúnaður kemur ekki í veg
fyrir það, rengir ályktanir hans
og rengir það hvernig hann setur
hlutina í samhengi og tekur eftir
því hvort honum hefur yfírsést
eitthvert annað samhengi hlut-
anna en fram kemur. Allt þetta
gerum við í krafti þeirrar greinar
sem krefst vandaðrar upplýsinga-
öflunar, þannig að hann hafi til
dæmis talað við alla aðila máls en
ekki bara nána vini annars aðil-
ans. Þeir úrskurðir sem nefndin
hefur hvað mest fyrir eru oft úr-
skurðir um svona fréttaskýringar.
Eitt frægt mál er svokallað Tang-
enmál þar sem fréttastofa Ríkisút-
varpsins átti í hlut.“
Vart er hægt að skilja ályktun
Evrópuráðsins öðru vísi en svo að
forystugreinar dagblaða myndu
Friðhelgi einkalífs er
frægt hugtak úr lögum
og er á hvurs manns
vörum en þau orð
koma hvergi fyrir í
siðareglunum. En í
reglunum segir að
blaðamaður forðist allt,
sem valdið getur sak-
lausu fólki, eða fólki
sem á um sárt að
binda, óþarfa sársauka
eða vanvirðu.
þurfa að lúta kröfunni um heiðar-
legar skoðanir. Þorsteinn Gylfason
segir að slíkt efni sé sjálfkrafa
undanþegið afskiptum nefndar-
innar vegna ákvæðis í siðareglun-
um. Heiðarleikakröfunni megi þó
finna stað í siðareglunum þar sem
segir að blaðamaður hafi í skrifum
sínum sannfæringu sína að leiðar-
ljósi. „Þessu ákvæði mundi verða
beitt til dæmis ef blaðamaður
væri kærður fyrir það að hafa
selt sig, þ.e.a.s. skrifað grein um
einhveija vörutegund til dæmis og
tekið greiðslu fyrir.“
Myndir teknar á almannafæri
Þorsteinn segir að jafnt og þétt
hafi hjá nefndinni reynt á álitamál
er varða einkalíf fólks andspænis
fjölmiðlum. „Friðhelgi einkalífs er
frægt hugtak úr lögum og er á
hvurs manns vörum en þau orð
koma hvergi fyrir í siðareglunum.
En í reglunum segir að blaðamað-
ur forðist allt, sem valdið getur
saklausu fólki, eða fólki sem á um
sárt að binda, óþarfa sársauka eða
vanvirðu. Þetta nær bersýnilega
til flestra eða allra brota sem
snerta friðhelgi einkalífsins.
Nefndin hefur til dæmis tekið á
því hvort fólk megi ekki vera á
almannafæri án þess að af því
birtist myndi í blaði og þess utan
með blaðaskrifum í kring sem voru
heldur niðrandi. En auðvitað tekur
nefndin tillit til þess m.a. að fólk
í þjóðfélaginu má eiga von á því
að teknar séu af því myndir á al-
mannafæri.“ Nefnin hefur einnig
gert greinarmun í þessu sambandi
á venjulegu fólki og fólki sem er
áberandi og er jafnvel í því að
láta taka af sér myndir eða hafa
við sig viðtöl. „Það er til gamall
úrskurður fyrir því að stjórnmála-
menn eigi að vita að blaðamenn
nota segulbönd þegar þeir tala í
síma og hafi þess vegna ekki fullt
leyfi til að kvarta yfir því að blaða-
maður hafi tekið samtal upp án
þess að láta vita. En óbreyttur
borgari stendur auðvitað allt öðru
vísi að vígi. Hann þarf ekki að
hafa hugboð um það að það séu
segulbönd við símana á íjölmiðlun-
um,“ segir Þorsteinn.
Að gefnu tilefni skal
eftirfarandi tekið fram:
1. Væntanleg alþjóðleg ráðstefna um geimverur sem haldin verður í Háskólabíói
dagana 4. og 6. nóv. nk., er EKKI á okkar vegum.
2. Hugmyndir um væntanlega lendingu geimvera við Snæfellsjökul 5. nóv. nk.
eru EKKI frá okkur komnar.
3. Skipulagðar ferðir 5. nóv. nk. á Snæfellsnes vegna þessa verða
EKKI á okkar vegum.
4» Skipulögð dagskrá vegna þessa á Brekkubæ, Hellnum (þar sem
Snæfellsásmótin hafa verið haldin) verða EKK3 á okkar vegum eða annarra
Stjórn Snæfellsáss hf,
Stjórn Nýaldarsamtakanna.