Morgunblaðið - 31.10.1993, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. OKTOBER 1993
43
eftir Eltnu Pálmadóttur
Syngjandi sjó-
menn á sviði
Menningin er komin á fullt
skrið, eins og jafnan á
haustmánuðum. Nýjar bækur að
bytja að koma út og fleiri boðað-
ar. Þar sýnist vera ýmislegt
gimilegt að hlakka til. Ætlar
kannski að verða minna um sjálf-
skrifaðar minningabækur en oft
áður? Þó hlýtur að vera örugg-
ast að ljúka
þessu sjálfur
fyrirfram. Það
kemur í ljós.
Vel fara af
stað myndlist-
arsýningarnar.
Sjaldan hefur
rekið á okkar
fjömr betri
feng en sýning-
in- á verkum
Augusts Rod-
ins á Kjarvals-
stöðum.
Ósjaldan hefur
maður stungið
sér þreyttur á
göngu í París
inn í garðinn
við Rodinsafnið
og brýnt and-
ann við gróður
og fagrar stytt-
ur. Það var vel
tímasett hjá sjónvarpinu að sýna
einmitt nú á föstudagskvöldið
kvikmyndina um Camille Claudel
og ástir þeirra Rodins með frá-
bærustu leikumm Frakka í aðal-
hlutverkum. Þau höfðu áhrif á
verk hvors annars. Hans verk
gefst okkur nú kostur á að sjá.
En hennar verk lágu lengi í
geymslum, allt þar til Orsey-
safnið var opnað og þau voru
dregin fram til sýnis. Þangað til
hafði ekkert rúmast í söfnum frá
þessum tíma af höggmyndum í
Frakklandi utan verk Rodins. í
hennar verkum má sjá þau átök
sem fóm vaxandi í sál hennar
eftir því sem á leið.
Tónleikar vetrarins em komnir
í gang og fjölgar þegar nær
dregur jólum, ef að líkum lætur.
Og í vor er von á fyrstu Wagn-
eróperunni á listahátíð. Við fær-
umst í aukana hér á Islandi. Vel
á minnst, ætli íslendingum hafi
aldrei dottið í hug að setja upp
annað verk Wagners, Hollend-
inginn fljúgandi? Efnislega er
hann eins og sniðinn að þjóð-
arsálinni. Persónumar eru sjó-
menn - syngjandi sjómenn - kon-
urnar koma að skipshlið og vinna
fiskinn. Og þarna eru draugar,
sem eru ómissandi í okkar þjóð-
arsál. Varla nokkur íslensk kvik-
mynd án drauga.
Hollendingurinn fljúgandi er
maður í álögum, sem gert er að
sigla um eilífð um höfín og má
ekki frelsast nema fyrir trygga
ást konu. Þetta kom fram í hug-
ann við að sitja í nýju Parísaró-
perunni við Bastilluna og horfa
á þessa heimalegu sviðsmynd:
skip í ís og sjómenn í stökkum.
Ætli okkur finnist það ekkert
nær okkur en glæsidansleikir
með aðalsfólki og daðurdrósum
í heimsborgunum á síðustu öld,
sem er svo tíð umgerð í óperun-
um sem við höfum valið að setja
upp? Kannski er betra að láta
sig dreyma um glæsidansleiki.
Samt fannst mér þegar borgarí-
sjakinn reis ógnandi hærra og
hærra upp úr sviðinu og þegar
í honum brá fyrir flöktandi sjó-
drukknuðum mönnum, sá veru-
leiki af einhveijum ástæðum
nær. Þegar sjómennirnir við
skipshlið uppi á sviðinu sungust
á við draugana, komu raddir
þeirra síðarnefndu úr hljómveit-
argryfjunni. Við sem sátum á
fyrsta bekk gátum séð hvemig
hluti af kórnum hafði læðst þar
inn og raðað sér á bak við þessa
fjölmennu hljómsveit. Kannski
finnst okkur eitthvað óraunveru-
legt við svo stóra hópa af syngj-
andi sjómönnum. Og þó, því ekki
syngjandi sjó-
menn rétt eins
og syngjandi
skagfírskir
bændur? A
móti kemur að
þarna voru
þeir ekki á sí-
felldum
hlaupum fram
og aftur um
sviðið eins og
við eigum að
venjast í
óperusýning-
um. Þeir
hreyfðu sig
hægt og yfír-
vegað, eins og
norðlægum
sjómönnum
ber. Stóðu
mikið á svið-
inu, svo mað-
ur gat hlustað
ótmflaður af því að snúa höfðinu
í sífellu eftir því sem er að ger-
ast í þessu homi þess eða hinu.
Sýnilega var lagt upp úr því að
halda athyglinni ótruflaðri, þó
þetta þriggja þátta verk væri
flutt í einu lagi, ekkert hlé. Satt
að segja tók ég varla eftir því
þegar það var búið og liðnir 2
tímar og 15 mínútur.
Ég hafði aldrei komið í þetta
nýja glæsilega ópemhús, sem er
í nútímastíl og gersamlega ólíkt
gömlu ópemnum, þar sem stúk-
unum var snúið þannig að höfð-
ingjarnir í þeim gætu sýnt sig,
þótt illa sæju þeir á sviðið. Sum-
ir segja nýju Ópemna dálítið
kuldalega. Én þessi gríðarstóri
salur er allur í gráum, svörtum
og hvítum litatónum. Óg þannig
hafði Hollendingurinn fljúgandi
einmitt verið settur upp á sviðið
líka, í hvítum og gráum tónum,
svo sviðsmyndin varð eins og
hluti af salnum. Enda er ekki
mikið um heita, sterka liti hér
norður á úfnu hafí. Þessar hug-
renningar og spumingar lædd-
ust að á heimleiðinni. Hollend-
ingurinn flúgandi hafði gárað
sinnið. Og eitt enn, þegar litið
var betur í prógrammið með al-
þjóðlegum nöfnum stjórnanda
og söngvara, sem sungu á þýsku,
þá kom nafn í þessari 100 manna
hljómsveit kunnuglega fyrir: H.
Guðmundsd. Hlýtur hún ekki að
vera íslensk? Makalaust hve ís-
lenskir söngvarar og tónlistar-
menn starfa orðið víða í óperu-
húsum Evrópu.
Kannski er ekkert skrýtið þótt
þetta efni hafí ekki höfðað sér-
staklega til íslensks ópemfólks.
1 raun enn kynlegra hve lítið af
okkar skapandi verkum fjalla um
sjóinn og sjómennina, sem em
þó undirstaða lífs okkar hér
norður á þessari eyju. Hvort sem
litið er til tónverka, skáldverka
eða kvikmynda. Helst að mynd-
listarmennimir hafi túlkað þenn-
an efnivið. Eitt skáld skapaði þó
sígilda setningu, sem lifír: Lífíð
er saltfiskur! Énda óhætt að
segja að Halldór Laxness hafði
fingurinn á púlsi íslendinga og
skynjaði þjóð sína betur en nokk-
ur eftirkomendanna í listum -
ennþá.
t i I b o d
bókabúdu m
f s I á t t u r
MANAÐARINS
SnilJdaNeg
skaldsaga eftir Guðberg
Bergsson
fæst i næstu
bókabud
í kjallaraherbergi úti í bæ kúrir miðaldra maður og bíður þess
aö ástin berji aö dyrum. Þar leitar hann nautnar sem er ósýni-
leg heiminum, rammflæktur í íslenskum hnút innst í völundar-
húsi ástarinnar.
Hvert nýtt skáldverk frá hendi Guðbergs Bergssonar sætir
tíðindum í íslenskum bókmenntaheimi. í þessari meistaralegu
skáldsögu leiðir hann okkur um völundarhús ástríðnanna, og
þar fáum við að gægjast í hugskot mannsins sem ráfar einn í
rökkrinu og leitar að Ijósinu.
En rökkrið er eldfimt og kveikir sterkar tilfinningar hjá
lesandanum.
F O R L A G I Ð
IVI A
O G M E N N I N G