Morgunblaðið - 26.11.1993, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1993
33
foreldrana að standa á því að ungl-
ingarnir eigi ekki að vera úti svo
og svo lengi. Ég vil benda á að ég
veit ekki hvað oft ég hef heyrt alkó-
hólista tala um að „ég vildi að ein-
hver hefði stoppað mig af þegar
ég var unglingur" og að öllum þyk-
( ir visst öryggi að lúta vissum aga,
hvort sem þeir eru smábörn eða
fullorðnir.
Til ykkar unglinganna
Sjálfsímyndin verður yfírleitt
I mjög léleg af mikilli áfengisneyslu.
Það er mjög ánægjulegt að ræða
við ungling sem hefur farið í áfeng-
ismeðferð hvað hann er miklu ör-
uggari með sig og sæll, þrátt fyrir
þessa annmarka sem nefndir er að
framan. Prófið einhvern tímann að
skemmta ykkur án áfengis, það er
líka gaman að heyra í unglingunum
sem að prófa slíkt og komast að
því að það sé hægt. Þið megið líka
reyna að hafa áhrif á áfengis-
neyslu foreldra ykkar, benda þeim
á að þeir hafi líka sínu hlutverki
að gegna. Reynið líka að hafa
áhyggjur af þeim félögum ykkar
sem þið sjáið að eru komnir i
| ógöngur, þ.e.a.s. farnir að drekka
um hveija helgi og lenda í slags-
málum, „black out“, þ.e. muna
( ekki neitt hvað gerðist eða gerandi
eitthvað af sér. Það eru oft sterk
hættumerki. Ef þið finnið sjálf fyr-
( ir þessu hikið þá ekki við að leita
aðstoðar, þið getið farið margar
leiðir, það má byija hjá sálfræð-
ingi, presti, lækni, félagsráðgjafa,
hjúkrunarfræðingi eða að fara
beint í það áfengisbatterí sem að
allir landsmenn þekkja. Ég vil líka
benda á að áfengisneysla hefur
slæm áhrif á afreksgetu í íþróttum.
Sjálfur er ég þjálfari og hef kynnst
því af eigin raun. Áfengi er böl.
Að lokum:
Ég er ekki dæmigerður fanatík-
us, ég nota áfengi sjálfur, ég vildi
bara óska að ég gæti gefíð fallegri
mynd en ég hef gefið hér að fram-
) an en það væri ekki sanngjamt eða
raunhæft.
Höfundur er sérfræðingur í
heimilislækningum ogyfirlæknir
á Heilsugæslustöð
( Vestmannaeyju.
<
I
<
ætla að kenna börnum sínum
drykkjumenningu en uppsker
stundum allt annað. Menn vakna
einfaldlega upp við vondan draum
og sjá að sá sem átti að læra hóf-
sama drykkju er allt í einu orðinn
alki og þarf jafnvel að fara í afvötn-
un. Máltækið segir: „Sjaldan fellur
eplið langt frá eikinni." Það má til
sanns vegar færa þegar um er að
ræða áfengismálin. Við vitum ekki
hveijir verða ofdrykkjumenn en oft
er það svo að ef einn út ættinni
ofnotar áfengi þá má finna fleiri.
( Talið er að einkennin geti gengið í
ættir þó það sé ekki fullsannað
ennþá. Aðstandendur alkohólista
( ættu því að láta áfengi vera öðrum
fremur.
Algengi er að áfengisnotkun sé
( frá ellefu til átján ár að því er að-
spurðir segja. Þá er ekki óeðlilegt
þó spurt sé um aðgengi.
Er aðgengi ekki of auðvelt þrátt
fyrir það að aldurstakmark sé 20
ár til kaupa á áfengum drykkium
Áfengismeðferðin er í hættu
eftirÞórarin
Tyrfingsson
í „Frumvarpi til fjárlaga 1994“
koma fram þau áform að draga enn
saman framlög til áfengismeðferð-
ar, þriðja árið í röð. í frumvarpinu
stendur orðrétt: —Áformað er að
draga saman útgjöld til áfengis-
meðferðarstofnana og fækka vist-
rýmum auk þess sem innheimta á
gjald fyrir áfengismeðferð.“
Meðferð vímuefnasjúklinga
skorin niður
Eftir að Alþýðuflokkurinn tók við
heilbrigðisráðuneytinu hafa fjár-
framlög ráðuneytisins til áfengis-
og vímuefnameðferðar lækkað úr
rúmlega 520 milljónum króna árið
1991 í 370 milljónir króna árið
1994 eða um 30%. Framlögin til
vímuefnameðferðar hafa þannig
verið lækkuð miklu meira en önnur
útgjöld ríkisins. Alþýðuflokkurinn
hefur því mótað nýja stefnu í áfeng-
is- og vímuefnameðferð. Samdrátt-
arstefnu. Fagleg rök fyrir Jiessari
stefnubreytingu eru engin. I grein-
argerð stjórnnefndar Ríkisspítal-
anna til fjárlaganefndar Alþingis
er skýrt frá því að á fundi með
heilbrigðisráðherra þann 29. okt.
1992 hafí komið fram að ekkert
faglegt mat hafi legið til grundvall-
ar fyrirhuguðum breytingum á
þjónustu við vímuefnasjúklinga sem
gengið hefur eftir. Vandséð er einn-
ig hvernig hægt er að leggja fagleg-
an grunn að slíkri stefnubreytingu
án þess að ræða við þá sérfræðinga
sem vinna að þessum málum í land-
inu. Það var ekki gert eða mark
tekið á athugasemdum þeirra.
Grundvöllur nýju stefnunnar er
einfaldlega sá að Alþýðuflokks-
menn telja að almenningur hafi litla
samúð með vímuefnasjúklingum og
niðurskurðurinn sé því auðveldur.
Trúir þessari hugmynd sinni ætla
þeir til viðbótar niðurskurðinum
einnig að láta vímuefnasjúklinga
eina sjúklinga greiða fyrir sjúkra-
húsvist á árinu 1994 sem nemur
25 milljónum króna.
úr áfengisverslunum ríkisins.
Þá vaknar önnur spurning, er
ekki eðlilegra að fækka útsölustöð-
um áfengis fremur en að fjölga
þeim eða gefa alla sölu fijálsa eins
og sumir vilja. Áfengisnotkun ungl-
inga getur haft skaðleg áhrif á
heilastarfsemi þeirra. Þau ná ekki
eðlilegum þroska og hætta er á að
þau verði illa þroskuð og ístöðulaus-
ir einstaklingar á fullorðinsárunum.
Einnig hefur notkun áfengis skað-
leg áhrif á fóstur í móðurkviði.
Allir ætla að stjórna sinni
drykkju, unglingarnir líka.
Drykkjumynstrið er kannski svolítið
öðruvísi. Þeir ætla að vera svalir
og vekja á sér athygli en fara stund-
um yfir markið. Þeir þola minna
magn, sturta í sig víni, missa jafn-
vel minnið og deyja áfengisdauða
stundum. Þegar þeir missa minnið
hefst ógæfan.
Kannanir sem gerðar hafa verið
á innbrotum og ofbeldi hafa leitt
það í ljós að alloftast hefur afbrota-
maðurinn verið undir áhrifum vímu-
efna. Auk þess sem ótal fleiri óhöpp
eiga sér stað þegar fólk er undir
áhrifum en annars.
Áfengisneysla leiðir alloft af sér
neyslu sterkari og alvarlegri vímu-
efna. Þegar neysla er orðin stjórn-
laus dregur úr þreki mannsins,
námsgeta minnkar og oft gætir
þunglyndis og leiða hjá viðkomandi.
Allt bendir til þess að okkur líði
betur án áfengis, hugsun skýr og
óskert þrek. Munum það að unga
fólkið er þess virði að hinir full-
orðnu sýni þeim fyriimynd sem
ekki er til heilsufarslegs skaða.
Stöndum fast saman í baráttunni
gegn áfengisbölinu, þannig getum
við átt heilbrigða sál í heilbrigðum
líkama, styrka, heilbrigða þjóð í
heilbrigðu samfélagi.
Borgar sig að skera niður?
Vegna þessarar stefnubreytingar
og áforma hefur aldrei verið jafn
mikilvægt og nú að stjórnmálamenn
geri sér grein fyrir hversu kostnað-
arsöm vímuefnamisnotkun er fyrir
sveitarfélög og ríkissjóð. Fjármun-
irnir sem notaðir eru til reksturs
áfengis- og vímuefnameðferðar eru
einungis brot af því sem borga þarf.
Þessir ijármunir draga úr kostnaði
annars staðar í heilbrigðis- og fé-
lagsþjónustunni. Skammtímasparn-
aður í áfengismeðferð getur orðið
þjóðinni dýrkeyptur þegar til lengd-
ar lætur. Það er líka varasamt að
fara óvarlega í þessum málum því
að það hefur tekið langan tíma að
byggja upp meðferðarstarfið og ná
árangri. Á sama hátt mun það taka
langan tíma að ná aftur utan um
vandann ef við missum tökin að
nýju.
Olíkt höfumst við að
Það er hægt að tína til mikið af
tölulegum upplýsingum og rann-
sóknum sem allar mæla gegn því
að draga úr meðferð fyrir vímuefna-
sjúklinga og sýna þvert á móti fram
á hversu þjóðhagslega hagkvæmt
væri að auka hana. Það segir þó
meira en flest annað að bera saman
framvindu mála í Bandaríkjunum
og hér. Á meðan Guðmundur Árni
Stefánsson heilbrigðisráðherra boð-
ar niðurskurð hér, ávarpar Clinton
Bandaríkjaforseti þingið og þjóð
sína og leggur áherslu á að allir
eigi rétt á vímuefnameðferð sem
þurfi og eykur framlög til slíkra
mála. Tölurnar sem hann leggur til
grundvallar eru að 18 milljónir
Bandaríkjamanna þurfí á áfengis-
meðferð að halda og aðrar 5 milljón-
ir þurfi meðferð vegna ólöglegra
vímuefna. Ef þessar tölur væru
heimfærðar á ísland þyrfti að koma
23 þúsund einstaklingum í áfengis-
eða vímuefnameðferð hið snarasta.
Kostnaðurinn sem bandaríska heil-
brigðiskerfið er talið bera vegna
vímuefnamisnotkunar er 100 millj-
arðar dollara og gróflega heimfært
væri það 7 milljarðar króna á ís-
landi.
Vandinn er hins vegar ekki eins
stór eða kostnaðarsamur hjá okkur
og Bandaríkjamönnum, vegna þess
að við höfum stundað áfengismeð-
ferð af krafti í ein 16 ár og það
Þórarinn Tyrfingsson
„Á meðan Guðmundur
Árni Stefánsson heil-
brigðisráðherra boðar
niðurskurð hér, ávarp-
ar Clinton Bandaríkja-
forseti þingið og þjóð
sína og leggur áherslu
á að allir eigi rétt á
vímuefnameðferð sem
þurfi og eykur framlög
til slíkra mála.“
■1 i •
hefur skilað árangri. Heilbrigðis-
ráðherrann undrast samt að 5%
þjóðarinnar skuli hafa farið í áfeng-
is- eða vímuefnameðferð og botnar
ekki neitt í neinu. Hann vill staldra
við eins og hann segir, sem þýðir
á Alþýðuflokksmáli þessa dagana
að skera hressilega niður.
Eru svona margir
vímuefnasjúklingar?
Ráðgjafar heilbrigðisráðherra
virðast ekki hafa séð þær tölulegu
upplýsingar sem liggja fyrir um
tíðni þessa vandamáls hér á ís-
landi. Þeir virðast ekki vita
— að 2% pilta og 1% stúlkna sem
fædd eru á árunum 1970 til 1973
komu í meðferð á Vogi áður en þau
urðu 20 ára.
— að á árinu 1983 skall á ísland
alda ólöglegrar vímuefnaneyslu
sem ekki sér fyrir endann á.
— að frá árinu 1983 hafa komið
1.200 einstaklingar sem eru að lejta
sér meðferðar í fyrsta sinni hjá SÁÁ
og eru fyrst og fremst háðir ólög-
legum vímuefnum, eða 0,5 % þjóð-
arinnar.
— að annar eins fjöldi nýliða
hefur komið á þessu árabili sem
fyrst og fremst er háður róandi lyfj-
um.
— að 7% karla á aldrinum 20 til
30 ára hefur komið til áfengis- og
vímuefnameðferðar síðustu 10 árin.
— að þá eru ótaldir þessir venju-
legu alkóhólistar.
Aðrar þjóðir greiða meira
Aðrar þjóðir þurfa að greiða hlut-
fallslega meira vegna vímuefna-
sjúklinga en við. Það er vegna þess
að þar eru vímuefnasjúklingar á
almennum sjúkrahúsum og sjúkra-
stofnunum. Við íslendingar höfum
haft vit á því að bjóða vímuefna-
sjúklingum upp á ódýra meðferð
sem hæfir þeim. Við höfum sem
sagt ekki verið að bagsa við að
lækna afleiðingar af neyslunni á
dýrum sjúkrastofnunum sem þarf
að nota til annars. Við höfum ekki
eins og margar nágrannaþjóðir okk-
ar verið að moka í botnlausa tunnu.
Við höfum snúið okkur beint að
vandanum og stöðvað neysluna með
viðeigandi meðferð. Þetta hafa
margir Norðurlandabúar séð og
undrast árangur okkar. Þeir hafa
dáðst að meðferðinni og árangri
hennar. En við höfum líka séð hina,
sem undrast, líkt og ráðgjafar ráð-
herrans, hversu margir Islendingar
hafa farið í áfengismeðferð en þeir
eru þá líka oftast að jafna sig eftir
næturlíf Reykjavíkurborgar. Það er
alvörumál þegar ráðamenn komast
upp með að fara offari í viðkvæmum
málaflokkum án samráðs við fag-
fólkið sem að þeim málum vinnur.
Þeir stefna með því velferðinni í
voða jafnvel þó að hún hafi staðið
á varanlegum grunni. Það er
groddaleg pólitík sem drepur af sér
allt fylgið og ber því dauðann með
sér. Slíka pólitík reka nú þeir sem
ráða ferðinni í heilbrigðisráðuneyt-
inu.
Höfundur er formaður SÁÁ og
yfirlæknir á sjúkrahúsinu Vogi.
Canoti T
i SERTILBOÐ
FAXTÆKI FYRIR VENJULEGAIVÍ PAPPÍR
OG HRAOVIRK LJOSRITUniARVEL
Á J\GEIl\JS "798. 700 stgr- m/i/sk
Canon Jk.
PC-11 LJOSRITUIXIARVEL
•Fyrirferðarlítil
•Hraðvirk -10 Ijpsrit á mínútu
•Stækkar oq minnkár
•Ekkert reqrubundiö viöhald
•Mjög hljóolát í vinnslu
B 200 FAXTÆKI
• Notar yenjulegan pappír
•Tenqinq fyrir sírhsvara
•20 bls. skjalaminni.
•37 skammvalsminni
•Innbyggður faxdeilir
JWL...
SKRIFVELIN HF
SUÐURLANDSBRAUT 6, SlMI 685277, FAX 689791
▲
Höfundur er hiúkrunarfræðingur.