Morgunblaðið - 28.11.1993, Blaðsíða 24

24
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1993
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1993
25
pitrgmiiMiilíií
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með'vsk. eintakið.
Vandi Vestfjarða
Byggðastofnun hefur sent ríkis-
stjóminni bréf, þar sem farið
er fram á 300 milljóna króna fjár-
veitingu til þess að aðstoða sjávar-
útvegsfyrirtæki á Vestfjörðum.
Hver svo sem skoðun manna kann
að vera á þeirri aðferð að nota pen-
inga úr ríkissjóði til þess að hjálpa
sjávarútvegi í þeim landshluta er
ljóst, að þessi beiðni Byggðastofn-
unar verður til þess að beina athygl-
inni að þeim djúpstæðu vandamál-
um, sem við er að etja í vestfirzkum
sjávarútvegi.
Matthías Bjarnason, alþingis-
maður og stjórnarformaður
Byggðastofnunar, sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær, að Vest-
firðingar sætu ekki við sama borð
og aðrir landsmenn í fyrirgreiðslu
banka til sjávarútvegsfyrirtækja og
bætti við: „Landsbankinn er hlut-
hafi í sjávarútvegsfyrirtækjum eða
rekstraraðili annars staðar á land-
inu en ekki á Vestfjörðum og við
Vestfirðingar höfum fulla ástæðu
til þess að vera argir út í bankakerf-
ið og stjórnvöld. Stjórnvöld hafa
markvisst unnið að því árum saman
að eyðileggja sjávarútveginn á
Vestfjörðum.“
Erfiðleikar í sjávarútvegi á Vest-
fjörðum eru orðnir svo miklir, að
það er ástæða til að hafa áhyggjur
af því, að fólki fækki svo ört í þeim
landshluta að við liggi að Vestfirðir
leggist í eyði. Spyija má, hvers
vegna vandi sjávarútvegsfyrirtækja
á Vestfjörðum sé meiri en annars
staðar. Ein ástæðan er sú, að Vest-
firðingar njóta ekki þeirrar búbót-
ar, sem síld og loðna eru annars
staðar á landinu. Þá er ljóst, að
þorskveiðar hafa verið meiri undir-
staða sjávarútvegs á Vestfjörðum
en víða annars staðar. Skerðing á
þorskveiðum er því hlutfallslega
meira áfall fyrir Vestfirðinga en
aðra. Steinbíturinn hefur lengi hald-
ið lífi í Vestfirðingum en aflabrestur
hefur verið á steinbítsveiðum í
nokkur ár. Þannig mætti lengi telja.
Höfuðástæðan að mati Morg-
unblaðsins er þó kvótakerfíð. Vest-
firðir hafa öldum saman verið ein
helzta verstöð á íslandi. Þegar
matarskortur var annars staðar á
landinu skorti aldrei mat á Vest-
fjörðum, slík var nálægðin við gjöf-
ul fiskimið. Það er engin tilviljun
að þeir landshlutar, s_em áður voru
mestu verstöðvar á íslandi, Vest-
firðir, Vestmannaeyjar og Suður-
nesin, eru nú ekki nema svipur hjá
sjón. Ástæðan er auðvitað sú, að
það forskot, sem þessi svæði höfðu
á aðra vegna nálægðar við fiskimið-
in, er horfið. Það hvarf með kvóta-
kerfinu. Hér er kominn kjarninn í
vandamálum Vestfirðinga. Og ekki
að ástæðulausu, að Morgunblaðið
hefur á undanförnum misserum
furðað sig á því geðleysi Vestfirð-
inga að láta fara svona með sig í
stað þess að skera upp herör gegn
kvótakerfinu.
Aðrir eru hins vegar að taka upp
það merki eins og rakið er í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins í dag og
má vel vera, að það verði Vestfirð-
ingum til bjargar, þegar til lengri
tíma er litið. Hitt er alveg ljóst, að
menn geta ekki setið aðgerðarlaus-
ir eins og nú horfir.
Sl. föstudag var að því vikið í
forystugrein Morgunblaðsins, að
góð afkoma nokkurra stórra fyrir-
tækja í sjávarútvegi gæti verið vís-
bending um í hvaða farveg beina
eigi endurskipulagningu sjávarút-
vegs á Vestfjörðum. Sumir hafa
skilið þau orð á þann veg, að Morg-
unblaðið sjái ekkert nema stórfyrir-
tæki í sjávarútvegi. Það er mikill
misskilningur. Hins vegar er aug-
ljóst, að í byggðunum við Djúp og
í nágrenni þeirra, þ.e. á ísafírði,
Hnífsdal, Súðavík, Bolungarvík,
Flateyri og Suðureyri, er margfallt
meiri vinnslugeta í frystihúsum en
aflamagnið, sem nú berst á land,
gerir kröfu til. Það kostar auðvitað
mikla peninga að halda þessum
frystihúsum öllum í gangi með tak-
markaðri nýtingu. Er hugsanlegt
að bæta verulega afkomu sjávarút-
vegs á norðanverðum Vestijörðum
með því að vinna fiskinn, sem á
land berst á þessu svæði, t.d. í
tveimur frystihúsum í stað sjö?
Peningar úr ríkissjóði eru engin
lausn ef ekki er ráðizt að rót vand-
ans. Það má færa sterk rök fyrir
því að rót vandans á Vestfjörðum
sé annars vegar kvótakerfíð og hins
vegar alltof mikil framleiðslugeta,
sem haldið er í fullum gangi og þar
af leiðandi með miklu tapi.
OG ÞÁ ER EKKI ÚR
VEGI að nefna það
sem Matthías Viðar
Sæmundsson kallar
„klofning" sem ein-
kenni fjöldamargra
módemískra lista-
manna. „í fyrsta lagi hafa jákvæð
tengsl skáldsins og umheimsins
rofnað. Hin tilgangsríka tilvera hef-
ur umbreyst í gildissnautt tóm,
eyðimörk. þar sem merkingarleysið
gerir alla drauma ómerka. I öðru
lagi hefur hin jafnvæga sjálfsvitund
klofnað. Sorg ber þess merki að
„skynjandinn" er ekki í venjubundn-
um eða hversdagslegum tengslum
við fyrirbæri umheimsins. Hugsun
og skynjun virðast hafa leyst í sund-
ur. í kvæðinu er það sértæk hugsun
sem „skynjar“. Upp úr þessum
klofningi náttúrulegrar skynjunar
og hugsunar spretta torræðar súr-
realískar myndir. Fyrirbærin eru
samstillt á órökrænan hátt. Þannig
virðist mér skáldið reyna að tjá
sundurtættan veruleikann sem og
upplausn eigin sálarlífs." Sumt af
þessu gæti átt við Eyðiland Eliots
og önnur þau tímamótaverk sem
standa einsog vörður í auðninni og
vísa skáldunum veg inní nýjan veru-
leika.
EINN helzti og áhrifamesti
• nýskapandi Ijóðlistar,
franska skáldið Charles Baudelaire,
yfirgaf enganveginn hefðbundið
form einsog sonnettustíl en breytti
þó inntaki og ytri búningi ljóðlistar
og vísaði veginn, ekkisízt í prósa-
ljóðum sínum; breytti samsagt
áferðinni. Hann er einskonar tákn-
gervingur nútímaljóðlistar og
skurðgoð margra skálda. Hann orti
borgarþys Evrópu inní ljóð sín.
Borgarlífið heillaði hann með sér-
stökum hætti, það var töfrandi
umhugsunarefni. Óséður virti hann
borgina fyrir sér og“ notaði sem
yrkisefni, ekki sem pólitíkus heldur
skáld sem upplifír annað fólk. Allt
er áhugavert, og það
sem er áhugavert er
einnig fallegt í sjálfu
sér. Hann er skáld
borgarinnar og telur
sig vera það; horfir
útum gluggann, sér
gamla konu sem fer aldrei útúr
herbergiskytru sinni, ímyndar sér
sögu hennar og líf; „og stundum
segi ég sjálfum mér þessa sögu og
græt“. Borgarljóð hans höfðu áhrif
á Hart Crane (The Bridge) og T.S.
Eliot (The Waste Land). Eliot þekk-
ir borgarandrúm Baudelaires, en
segist vilja lýsa því í eigin verkum.
Þannig kallast þeir á yfír Ermar-
sund og enn heyrist bergmálið
greinilega.
ÞAÐ ER AUGLJÓST AÐ
•ljóð Baudelaires höfðu áhrif
á Sorg Jóhanns Siguijónssonar sem
ort var um 70 árum eftir að Baud-
elaire gekk frá fyrstu kvæðunum í
ljóðasafni sínu, Fleurs du mal, sem
kom út 25. júní 1857 en aukið og
endurbætt í febrúar 1861 og loks
að skáldinu látnu 1868, eða ári eft-
ir dauða hans. Til þessarar bókar
og Leaves of Grass eftir Walt Whit-
man sem kom úr 1855 má rekja
áhrif á þann skáldskap svipaðrar
tegundar sem síðan hefur verið ort-
ur. En í ljóðaflokki Whitmans hald-
ast ytri breytingar á ljóðforminu í
hendur við efnistök og innihald.
Uppgjör hans við eldri skáldskapar-
hefð er þannig markvissara og að
sumu leyti nýstárlegra að formi en
ljóðlist Baudelaires sem horfði bæði
fram og aftur í sínum skáldskap.
Víst má þó telja að án þessara
tveggja ljóðabóka austan hafs og
vestan væri nútímaljóðlist með öðr-
um hætti en raun ber vitni og þá
ekkisízt Sorg Jóhanns Siguijóns-
sonar og önnur nútímakvæði ís-
lenzk í ætt við það. En aðferð Jó-
hanns er nær vinnubrögðum Eliots
en Whitmans og Baudelaires sem
styðjast fremur við innblástur og
einlægni hjartans en gallharðar
heimildir þótt ekki sé það einhlítt.
En borg Jóhanns svipar að ýmsu
leyti til borgarlýsinga Baudelaires
þarsem vofur eru á ferli, ekkisíður
en lifandi fólk.
VIÐHORF WHITMANS
•til ljóðlistar og nýsköpunar
virðast þó einnig vera ósköp svipuð
og hugmyndir Eliots því hann tekur
eldri skáldbróður sinn, Emerson, á
orðinu og yrkir þau amerísku kvæði
sem skáldheimspekingurinn sá fyrir
sér og lýst er í ritum Emersons.
Þannig leysti Whitman upp fast
form enskrar ljóðlistar og veitti
bandarískri skáldskaparhefð í nýjan
farveg sem enn er fullgildur, eða
einsog hann segir í Söng af sjálfum
mér, að hann sé staðfesting þess
sem verður og hann umlykur sjálfur
einsog hann kemst að orði. Ljóð
hans eru einskonar viðbrögð eða
svörun við skrifum Emersons um
skáldskaparmál og því ort í sama
anda og þegar Jóhann Siguijónsson
semur Sorg uppúr reynslu sinni og
ógnlegum aðdraganda heimsstyij-
aldar, með Opinberunarbókina að
einskonar vegvísi. Með henni
skyggnir hann líf okkar á vitstola
tímum. Veröldin er „skuggi sálar-
innar, eða annað ég“, einsog Emer-
son hafði sagt í ritum sínum.
WHITMAN YRKIIt EMER-
• son og hugmyndir hans ein-
att ómeðvitað inní ljóð sín, að því
er virðist. Aðferð hans minnir á það
hvernig Jónas Hallgrímsson yrkir
efnið í formála fyrsta heftis Fjölnis
inní ísland, farsælda-frón, og ýmis
önnur kvæði sín en þó öllu fremur
hvernig Einar Benediktsson styðst
við heimsspeki Njólu Björns Gunn-
laugssonar, stundum einsog ómeð-
vitað, að því er virðist, og Kristján
Karlsson hefur sýnt fram á í sann-
færandi athugunum sínum.
M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
Stuðningur við kvótakerfíð
er að bresta. Jörðin er að
gliðna undan fótum for-
svarsmanna þess, þar sem
formaður LÍU og sjávarút-
vegsráðherra eru fremstir
í flokki. Undanfarnar vikur
hefur óánægjan með
kvótakerfíð blossað upp og magnast í öll-
um áttum, ekki sízt innan sjávarútvegsins
sjálfs. Forystumenn sjómanna fara um
landið og skera upp herör gegn kvótakerf-
inu. Samtök trillukarla segjast vera til við-
tals um veiðileyfagjald. Fiskiþing neitaði
að samþykkja stuðning við kvótakerfíð. Á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins kom í ljós
óvæntur stuðningur við gjaldtöku í sjávar-
útvegi. Stjómarformaður SÍF vill seijija
um gjaldtöku. Þing Farmanna- og físki-
mannasambandsins vill henda kvótakerf-
inu norður í Dumbshaf. Vestfirðingar eru
að átta sig á því, að kvótakerfíð er undir-
rótin að stórfelldum vanda í sjávarútvegi
þeirra. Og jafnvel Alþýðubandalagið, sem
hefur fylgt stórútgerðarmönnum kvóta-
kerfísins dyggilega eins og hundar hús-
bændum sínum, er farið að tala um breyt-
ingar á þessu kerfí og einhvers konar
gjaldtöku.
Kvótakerfið tekur á sig ýmsar myndir.
Ein er sú, sem snýr að sjómönnum. I sjáv-
arútvegsblaði Morgunblaðsins, Úr verinu,
birtust sl. miðvikudag athyglisverð samtöl
við sjómenn, þar sem þeir lýsa eigin reynslu
af kvótakerfmu. Oddgeir Gestsson, sem
var háseti á Albert Ólafssyni KE, sagði í
samtali við Verið: „Ég neitaði að taka þátt
í kvótakaupum og var þess vegna vísað í
land. Ég á nú í máli við útgerðina út af
þessu en veit ekki hvenær fæst botn í
það.“ Síðan segir í Verinu: „Oddgeir missti
skipsrúm sitt á Albert um miðjan ágúst
og hefur haft stopula vinnu síðan. Hann
sagði, að ef hann hefði tekið þátt í kvóta-
kaupunum hefði hann tapað um 16 þúsund
krónum eftir átta daga túr, sem hann
hefur ekki enn fengið greitt fyrir. Oddgeir
sagðist vera alfarið á móti þátttöku sjó-
manna í kvótakaupum, því þar væri um
hreina kjaraskerðingu að ræða. Hann
sagði, að útgerðarmenn gengju greinilega
á lagið vegna atvinnuleysisins og yrðu sjó-
menn að sýna samstöðu í þessu máli.“
í sömu frétt segir: „Jón Óskarsson, sem
er búsettur á Höfn í Hornafirði, neitaði
að taka þátt í kvótakaupum er hann var
á Hrísey SF í júlí í sumar. í samtali við
Morgunblaðið sagði Jón, að honum hefði
verið sagt að fara í frí til 1. september
og ekki verið boðið skipsrúm á ný. Hann
sagði að sér hefði ekki verið sagt upp
starfi og hann hefði ekki verið fastráðinn
á bátnum. Jón er nú skipveiji á öðrum
bát. Jón sagði það hreina kjaraskerðingu,
þegar sjómenn væru þvingaðir til að taka
þátt í kvótakaupum. Hann sagði að koma
þyrfti í veg fyrir þessa þróun en kvaðst
ekki vita hvaða ráð mundu duga bezt.
Sýnt væri, að samstaða sjómanna væri
ekki nógu mikil í þessu máli og þyrftu
sjómannafélögin því að taka til sinna ráða
til að koma í veg fyrir, að sjómenn væru
þvingaðir til að taka á sig kjaraskerðingu
með þessum hætti.“
í annarri frétt í Úr verinu sl. miðviku-
dag er ijallað um fyrsta kvótakaupamálið,
sem er dómtekið í héraðsdómi. Þar segir
m.a.: „Sjómannasambandinu hafa á und-.
anförnum vikum borizt ýmsar upplýsingar
um hvernig útgerðarmenn láta sjómenn
taka þátt í kvótakaupum sínum. Hólmgeir
(Jónsson, framkvæmdastjóri Sjómanna-
sambandsins) segir, að þar á meðal megi
fínna dæmi þar sem sjómenn voru látnir
borga með kaupum á kvóta þrátt fyrir að
nægur kvóti væri til staðar á viðkomandi
skipi. Einnig eru til dæmi um, að seldur
hafí verið meiri kvóti af skipi en keyptur
var í staðinn og sjómenn iátnir taka þátt
í þeim kaupum. Ef þeir mótmæltu voru
þeir reknir. Og í þriðja lagi má nefna
dæmi um, að hálfur kvóti skips var seldur
til fískverkunar en skipið svo látið veiða
hann fyrir verkunina í tonn á móti tonni
viðskiptum. Þar var um að ræða hreina
30% skerðingu á tekjum viðkomandi
áhafnar.
í minnisatriðum, sem Hólmgeir hefur
tekið saman um fyrsta málið sem dómtek-
ið hefur verið, kemur m.a. fram, að áætluð
kvótakaup útgerðar þess skips námu á
tímabilinu febrúar til maí í fyrra rúmlega
5 milljónum króna. Um er að ræða Guð-
fínn KE-19, en sá sem kærir er Guðmund-
ur Siguijónsson, háseti, sem ráðinn var á
skipið 1. febrúar 1992. Er Guðmundur var
ráðinn átti eftir að veiða 103 tonna þorskk-
vóta og 29,7 tonna ýsukvóta af þeim heim-
ildum, sem skipið hafði þetta fiskveiðiár.
í marz og apríl var keyptur viðbótarkvóti
á skipið, enda eigin kvóti þá búinn. Um
var að ræða kaup á 75 tonnum af þorski
og 36 tonnum af ýsu. í maí var aftur
keyptur kvóti, 35 tonn af þorski og 22
tonn af ýsu. Sjómannasambandið hefur
reiknað út aflahlut Guðmundar eins og
hann átti að vera, ef Guðmundur hefði
ekki verið látinn taka þátt í þessum kvóta-
kaupum útgerðarinnar. í ljós kemur, að
tæplega 300.000 kr. vantar þar upp á og
nemur sú upphæð hlut Guðmundar í kvóta-
kaupunum. Áð jafnaði voru 5 menn í áhöfn
skipsins og nemur hlutur þeirra í kvóta-
kaupunum því samtals um 1,5 milljónum
króna á fyrrgreindu tímabili."
í minnisatriðunum segir: „Eins og fram
kemur ... var dregið af mönnum vegna
kvótakaupa útgerðarinnar í febrúar þrátt
fyrir að skipið væri eingöngu að veiða úr
eigin afla á því tímabili. Jafnframt má
benda á, að samkomulagið, sem mennirnir
voru neyddir til að skrifa undir varðandi
þátttöku í kvótakaupum útgerðarinnar, er
undirritað þann 17. marz eða eftir að byij-
að er að draga af þeim...“
Þegar Sjómannasambandið gerði kröfu
um endurgreiðslu á hlut sjómannsins í
kvótakaupunum sagði m.a. í svari LÍÚ:
„Sérstakt samkomulag var gert um þetta
... sem allir skipveijar skrifuðu undir,
þ.m.t. Guðmundur Siguijónsson, þar sem
það skapaði þeim mun meiri tekjur heldur
en að vinna í tímavinnu við skipið kvóta-
laust við bryggju."
í frásögn Versins af fundi sjómannafé-
laga í Keflavík, sem haldinn var fyrir viku,
segir m.a.: „Oddur Sæmundsson, skip-
stjóri í Keflavík, og Grétar Mar, skipstjóri
í Sandgerði, sögðu að nú væri svo komið
að flestir sjómenn á Suðurnesjum væru í
hlutverki leiguliða og segja mætti, að þeir
greiddu um 35-40 kr. af hveiju kílói
þorsks til þeirra, sem ættu aflaheimildirn-
ar.“
Það hneyksli, sem hér hefur verið lýst
með tilvitnunum í sjómenn sjálfa er komið
á það stig, að jafnvel Þorsteinn Pálsson,
sjávarútvegsráðherra, einn helzti talsmað-
ur kvótakerfísins hin síðari ár, sagði á
þingi Farmanna- og fískimannasambands-
ins sl. miðvikudag, að hann væri til við-
ræðu um leiðir til að stöðva þátttöku sjó-
manna í kvótakaupum. í frétt Morgun-
blaðsins sl. fímmtudag um þetta efni seg-
ir m.a.: „Þorsteinn Pálsson segir í samtali
við Morgunblaðið, að hann hafí oft áður
greint frá þeirri skoðun sinni, að sjómenn
eigi ekki að vera þátttakendur í kvótakaup-
um útgerða og hann sé tilbúinn til við-
ræðna við sjómannasamtökin um það
efni.“
Norður í
Dumbshaf
I MORGUNBLAÐ-
inu í dag, laugar-
dag, er skýrt frá
niðurstöðum þings
Farmanna- og
fískimannasambandsins, sem staðið hefur
síðustu daga. Þar er eftirfarandi haft eftir
forseta samtakanna, Guðjóni A. Kristjáns-
syni, sem jafnframt er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Vestfjarðakjördæmi.
Guðjón segir um niðurstöður þingsins:
„Fyrst er að snúa sér að þeim stórkostlegu
brotalömum, sem á kvótakerfínu eru og
reyna að lagfæra þær. Það er ljóst eftir
þessa samþykkt þingsins, að menn eru
tilbúnir til að henda þessu kerfi norður í
Dumbshaf náist ekki einhveijar lagfæring-
ar á því. Það er algjört frumskilyrði að
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 27. nóvember
kvótabraskið verði stöðvað og aðrir van-
kantar sniðnir af kerfínu áður en við segj-
um nokkuð um það, hvort við getum hugs-
að okkur að búa við þetta kerfi einhvern
tíma, en við höfnum kerfínu eins og fram
kemur í ályktun þingsins.“
í ályktun þings Farmanna- og fiski-
mannasambandsins um kvótamálið segir:
„36. þing FFSÍ ítrekar fyrri andstöðu sína
við núverandi kvótakerfi og minnir á, að
allir þeir vankantar og brotalamir, sem
FFSÍ benti á í ályktun sinni í upphafi árs
1990, þegar núverandi lög voru til með-
ferðar á Alþingi í frumvarpsformi, eru nú
fram komin.
Það er ákveðin afstaða 36. þings FFSÍ
að núverandi framkvæmd stjórnkerfís í
fískveiðum muni ekki leggja grunninn að
sátt um skiptingu á aðgangi að auðlind-
inni. Þar til verulegar endurbætur hafa
náðst fram, sem fela í sér afnám á sölu
kvóta innan hvers árs og sanngjaman
aðgang þeirra, sem raunverulega geta
veitt þann afla, sem nú er á leigumark-
aði, ásamt frelsi til þess að veiða fískteg-
undir, sem ekki eru fullnýttar, mun FFSÍ
vinna að afnámi núverandi útfærslu stjóm-
kerfís fískveiða.
36. þing FFSÍ lýsir yfir fullum stuðn-
ingi við baráttu sjómannasamtakanna
gegn núverandi kvótabraski og krefst þess,
að hvergi verði gefið eftir í því, að kjara-
samningar sjómanna séu grundvöllur
hlutaskipta sjómanna úr því heildarverði,
sem fæst fyrir aflann. Lögfesta þarf nú
þegar, að allur afli hérlendis verði seldur
á löggiltum fískmarkaði."
Það eru fleiri aðilar innan sjávarútvegs-
ins en sjómenn og Farmanna- og físki-
mannasambandið, sem tala á þennan veg.
Aðalfundur Landssambands smábátaeig-
enda, sem haldinn var fyrir skömmu, sam-
þykkti ályktun þar sem segir m.a. að
Landssambandið vilji að Alþingi taki nú
þegar til umfjöllunar og úrlausnar þau
gríðarlegu vandamál, sem kvótakerfið hafí
valdið útgerðarmönnum smábáta, einkum
þeirra, sem eru á aflamarki. í ályktuninni
segir m.a.: „Eina bjargarvon fjölmargra
bátseigenda á aflamarki er að gangast á
hönd leiguliðafyrirkomulaginu og greiða
með því ómældar upphæðir til stórfyrir-
tækjanna í sjávarútveginum. Þetta fyrir-
komulag þýðir í raun, að bátseigendur eru
að greiða niður útgerð þessara fyrirtækja
með þvinguðu fiskverði. Gengur þessi þró-
un þvert á yfirlýst stefnumarkmið stjórn-
valda um eðlilega og fijálsa verðmyndun
á fiski. Ásættanlegra væri að eðlilegur
aðgangur bátseigenda að veiðiheimildum
væri tryggður og greiðslur fyrir þær rynnu
í sameiginlegan sjóð þjóðarinnar, sem sam-
kvæmt laganna bókstaf á fiskveiðiauðlind-
ina.“
Það eru ekki bara smáútgerðarmenn,
sem tala á þennan veg. Þessar raddir hey-
rast nú líka meðal stórútgerðarmanna.
Sighvatur Bjarnason, forstjóri Vinnslu-
stöðvarinnar í Vestmannaeyjum og nýkjör-
inn stjórnarformaður SÍF hf., er einn í
hópi ungra og upprennandi forystumanna
í sjávarútvegi, sem eru nú að komast til
stóraukinna áhrifa innan samtaka sjávar-
útvegsins. í ræðu á Fiskiþingi fyrir
skömmu sagði hann m.a.: „Með vaxandi
erfíðleikum í þjóðfélaginu mun þessi um-
ræða vaxa og ef við sofnum á verðinum
gæti svo orðið, að við vöknuðum upp við
það einn morguninn að búið væri að setja
á veiðileyfagjald án nokkurs samráðs við
okkur. Því tel ég að við eigum að taka
frumkvæði í þessu máli og samþykkja
þetta gjald með þeim fyrirvara, að upp-
hæðin verði bundin við verðlag á botnfisk-
afurðum til dæmis í SDR.“
Jafnvel Fiskiþing lýsti andúð sinni á
kvótabraskinu. Þar var samþykkt ályktun,
þar sem núverandi framkvæmd kvótakerf-
isins var mótmælt og greiddu 16 fulltrúar
tillögunni atkvæði en 10 voru á móti. í
greinargerð með þeirri tillögu sagði m.a.:
„Ljóst er að mikil óánægja er meðal sjó-
manna með kaup og sölu á aflaheimildum
og þá sérstaklega hvernig sjómenn eru
látnir taka þátt í slíkum kaupum. Þá er
Morgunblaði/Ámi Sæbcrg
einnig talið óeðlilegt, að einstakar útgerð-
ir geti hagnazt verulega á sölu aflaheim-
ilda. í núverandi framkvæmd ríkir nánast
frumskógarlögmálið eitt í þessum viðskipt-
um.“
EIN ATHYGLIS-
verðasta og skarp-
asta grein, sem
birzt hefur um
þetta mál hér í
Morgunblaðinu fyrr
og síðar, var birt
hér í blaðinu í gær,
föstudag. Höfundur hennar er Erlendur
Magnússon, ungur bankamaður, sem
starfað hefur um nokkurra ára skeið á
hinum alþjóðlega bankamarkaði í London.
í grein sinni fjallar hann um ræðu, sem
Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra,
flutti á landsfundi Sjálfstæðisflokksins
fyrir skömmu og segir: „Morgunblaðið
greinir frá því þriðjudaginn 26. október
að sjávarútvegsráðherra hafí, í umræðum
um sjávarútvegsstefnu á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins, spurt hvort leggja eigi
skatt á skort? Það er eins og ráðherrann
viti ekki, að allar auðlindir jarðarinnar eru
takmarkaðar — aðeins misjafnlega mikið
— og að verð þeirra ræðst af framboði og
eftirspurn. Það er því heimsins eðlilegasti
hlutur að greiða fyrir skort (að því mun
koma að greiða verður eigendum fossanna
fyrir orku þeirra).
Gull væri lítils virði, ef framboð þess
væri nær ótakmarkað. Svo væri einnig um
jarðolíu. En framboð gulls og framboð
jarðolíu er takmarkað. Það er meðal ann-
ars þess vegna, sem olíufélögin greiða
brezka og norska ríkinu fyrir námuréttinn
til að vinna olíu í Norðursjó.
Takmörkuðum auðlindum verður aðeins
skipt milli manna með tvenns konar hætti:
með skömmtun (sovézka aðferðin) eða
verðlagningu (markaðsaðferðin). Skömmt-
un getur farið fram á margan hátt. Menn
geta fengið skammtinn sinn vegna fíöl-
skyldutengsla, búsetu, flokkstengsla eða
með því að vera fremstir í röðinni, svo
dæmi séu nefnd. En það er sama hvernig
skammtað er, skömmtunin leiðir til forrétt-
inda og er því ætíð óréttlát og þjóðhags-
lega óhagkvæm.
Fiskistofnarnir í efnahagslögsögu ís-
lands eru takmörkuð auðlind og því verður
að takmarka heildarveiðar — um það er
ekki deilt. Auðlindin er í eigu íslenzku þjóð-
arinnar — sumir viðurkenna það að vísu
aðeins í orði. Réttlátasta leiðin til þess að
skipta afnotum af eigninni er að þeir, sem
njóta greiði fyrir afnotin. Slíkt er ekki
aðeins réttlætismál, heldur bezta aðferðin
til þess, að útgerð færist úr höndum ónytj-
unga til hinna dugmeiri í hópi útgerðar-
Sovézka að-
ferðin eða
markaðsað-
ferðin
manna. Þannig verður afraksturinn mestur
og beztur fyrir þjóðina."
Svo mörg voru þau orð. Morgunblaðið
hefur á undanförnum árum verið helzti
talsmaður þess, að markaðsaðferðinni
verði beitt í sjávarútvegsmálum. Því miður
hafa nokkrir forystumenn úr röðum sjálf-
stæðismanna fallið í þá gryfju að gerast
talsmenn sovézku aðferðarinnar, sem Er-
lendur Magnússon lýsir svo skilmerkilega.
Er nú ekki kominn tími til að þeir hinir
sömu hugsi sinn gang? Sovézka kerfið er
fallið fyrir austan og reyndist ekki vel.
ÍSLENZKA RÍKIÐ
Hprtocrinn á eða hefur talið sig
nenognm eiga dýra húseign j
af Westm-^ hjarta Lundúna,
inster (LÍÚ) Westminsterhverfi,
' ’ þar sem sendi-
herrabústaður er. Fyrir þessa húseign
greiddi ríkið á sínum tíma verulegar fjár-
hæðir. Eftir nokkur ár þarf ríkið að kaupa
húseignina aftur og reiða fram í því skyni
stórfé, tugi milljóna eða jafnvel hundrað
milljónir króna. Hvers vegna? Vegna þess,
að íslenzka ríkið er leiguliði hjá hertogan-
um af Westminster. Hann á flestar lóðir í
Westminsterhverfí í London og allar hús-
eignir, sem á þessum lóðum standa, eru
með þeirri kvöð, að þegar leigutíminn renn-
ur út gengur húseignin til hertogans af
Westminster, nema leiguliðinn leggi fram
stórfé á nýjan leik til þess að halda hús-
eigninni.
Þetta kerfi er að verða til í íslenzkum
sjávarútvegi. Minni útgerðarmenn og sjó-
menn eru að verða leiguliðar hjá kvótahöf-
unum. Þeir borga þeim peninga fyrir að
mega veiða fisk og þegar leiguliðakvótinn
er uppurinn verða þeir að hætta eða borga
meira.
Fyrr á þessu ári ákváðu núverandi for-
ystumenn brezka Ihaldsflokksins að af-
nema þennan ósóma og tilkynntu, að þeir
mundu beita sér fyrir lagabreytingu, sem
tryggja mundi rétt eigenda húseigna í
þessu hverfi. Hertoginn af Westminster
hefur að sjálfsögðu verið meðlimur í brezka
íhaldsflokknum og vafalaust hafa menn
talið, að svo væri af hugsjónaástæðum.
En nú brá svo við eftir þessa stefnubreyt-
ingu brezka íhaldsflokksins, að hann til-
kynnti úrsögn sína úr flokknum og taldi,
að flokkurinn væri að snúast gegn eignar-
réttinum.
Hér á íslandi eru að verða til ígildi her-
togans af Westminster, eins konar hertog-
ar af LÍÚ. Þeir standa nú frammi fyrir
því, að þjóðaruppreisn er í aðsigi vegna
kvótakerfisins og hún nær langt inn í Sjálf-
stæðisflokkinn. Hvernig bregðast þeir við?
Ráða hugsjónimar eða þröngir sérhags-
munir?
„Stuðningur við
kvótakerfið er að
bresta. Jörðin er
að gliðna undan
fótum forsvars-
manna þess, þar
sem formaður
LÍÚ og sjávarút-
vegsráðherra eru
fremstir í flokki.
Undanfarnar vik-
ur hefur óánægj-
an með kvóta-
kerfið blossað
upp og magriast í
öllum áttum, ekki
sízt innan sjávar-
útvegsins sjálfs.“
+