Morgunblaðið - 19.12.1993, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
MOTMÆLENDASAMFELAG I EINSTÆÐRI HELLABORG
TVÖ l>Í St \l» ÁR
i\i»ik jöRDmnn
í MIÐJU Tyrklandi, milli borganna Kayseri og Aksaray, er merkilegt lands-
lag. Regn og vindar hafa meitlað ævintýralegar myndir í mjúkan sandstein-
inn: sykurtoppafjöll, súlnaskóga, fellingalöguð þrengsli rósrauð og skjall-
hvít og allt þar á milli. Fjöllin og þrengslin eru sundurgrafin af hellum sem
hafa ekki aðeins að geyma mannabústaði, heldur um leið klaustur og kirkjur.
okkar dögum hafa hellarnir
verið yfirgefnir og kirkjumar
era lokaðar. Undir stóru hella-
fjöliunum eru tyrknesk þorp
og smáborgir. Suma hellana
nota þorpsbúar til geymslu eða
þá sem asnahús, aðrir eru
mannabústaðir með venjulegum
framhliðum húsa.
Fyrir einum áratug fundu nokkr-
ir smádrengir enn óþekktan helli.
Við nánari rannsókn kom í ljós, að
hann var heil byggð í fímastærð.
Hann er í sextán íbúða hæð — loft-
göngin teygja sig 120 metra niður
i jörðina.
Einu sinni var þama heil neðan-
jarðarborg með rými fyrir sextán
þúsund íbúa. Fjórar neðanjarðar-
borgir hafa fundist síðan, en þó er
ekki enn búið að grafa þær upp að
fullu. Saga hellaríkisins greinir frá
harmsögulegum öldum, stríði og
hörmungum, en einnig ótrúlegum
hetjudáðum.
Þegar menn ganga um þennan
kynlega bæ, komast þeir ekki hjá
því að hugsa um þá sem forðum
bjuggu hér. Sjá fyrir sér það líf er
þar var lifað: manneskjur sem
þramma áfram eftir öngstrætunum,
svefnhella fulla af hjalandi bömum,
öldunga og gamlar konur við vín-
þrúgur. Þefur af mat og súru víni.
Presturinn, sem messar í kirkjuhell-
inum og syngjandi söfnuð. Fólk sem
ber sandpoka úr nýhöggnum hellun-
um upp að útgöngudyrum. Borg þar
sem halda varð strangar umferðar-
reglur í þröngum göngum.
— Nú emm við komnir á enda,
segir leiðsögumaðurinn.
Við stöndum frammi fyrir snar-
bröttum hamravegg. Leiðsögumað-
ur leiðir okkur meðfram smákjarri
og áfram inn í jarðgöng. Til að byija
með heldur hann á byssu í annarri
hendinni og vasaljósi í hinni, á eftir
honum fer klyíjaður múlasni hans,
þá Fuat túlkurinn okkar, og loks
Gösta með myndavélina sína og ég.
Dauft ljósið frá munnanum hverf-
ur fljótt, göngin liggja lengra og
lengra inn í fjallið. Þau þrengjast
og lækka. Að lokum verður jafnvel
múlasninn að lúta niður.
SESAM, OPNISTÞÚ!
Allt í einu taka göngin enda. Við
stöndum í keng mörg hundmð
metra inni i fjallinu, í blindgötu.
Leiðsögumaðurinn muldrar
óánægður. — Bíðið hér, segir hann,
og hverfur með vasaljósið aftur að
útganginum.
Við bíðum heila eilífð í köldu
myrkrinu. Múlasninn er rólegur —
hann hefur beðið hér áður — svo
að okkur tekst að halda óróanum í
skefjum. Að lokum heyram við hljóð.
Það bergmálar. Veggurinn fer að
hreyfast, hann er þá hurð sem renna
má til hliðar. Hinum megin stendur
öldungur í upplýstum helli. — Þið
eruð sjálfsagt þreyttir, segir hann.
Þið getið sofíð þama. Hann bendir
á op í hellisveggnum, áður en hann
hverfur í annað skipti.
Olíulampi lýsir upp hellinn.
— Þama er svefnherbergið, segir
Fuat og bendir á op, sem minnir á
glugga, á hellisveggnum. Þar fyrir
innan er hlýlegt, lítið herbergi með
þykkar mottur á gólfi, kodda og
dýnur. Á veggjum og í lofti era teppi
með fallegu mynstri. Á hvers konar
merkisstað hefur Fuat leitt okkur?
Fuat er leigubílstjóri í Stokk-
hólmi. Dálítið kynlegur kvistur. Ef
þið komið til Tyrklands í sumar;
skal ég sýna ykkur fallegan stað. I
raun og vera furðulegan. Það er
allt og sumt sem hann hefur sagt.
Og nú sitjum við inni í fjalli í Litlu-
Asíu, í mottuklæddum helli. Fuat
hlær.
— Bíðið þangað til á morgun. Þá
getið þið sjálfir séð.
TVEGGJA DAGA FERÐ
Ferðin hefur verið þreytandi. í tvo
daga höfum við farið um grýtt
landslagið. Fyrst fóram við eftir
öðram bakka Kizil Irmak, um Sog-
amidalinn, og óðum yfir fljótið og
klifruðum brattann. Við héldum
áfram í áttina til Topuz Daghs, tind-
ar hans era snævi þaktir, upp og
niður um þrengslin. Fætumir eru
þungir sem blý.
Gösta hrýtur hátt í einu hominu.
Fuat er grútsyfjaður og býður góða
nótt. Sjálfur er ég dauðþreyttur, en
glaðvakandi. Ymsar hugsanir
ásækja mig. Það býr þá hérna fólk,
ég heyrði mannamál. Hvað hefst
það að hér? Hvað er þessi hellir stór?
Er hann amerískt eldflaugahreiður?
Þá hefðum við ekki fengið að koma
hingað ... Ef til vill falinn skæra-
liðabústaður?
FALLEGAR LITLAR ÍBÚÐIR
Morguninn eftir fáum við morg-
unverð í rúmið. Stúlka með langar
svartar fléttur ber fram brauð, olíf-
ur og ost. Hún sest hjá okkur og
hellir í teglösin okkar.
Leiðsögumaðurinn sækir okkur
og fer með okkur inn í hellisgöngin,
sem minna á völundarhús. Frá
kringlótta hellinum, sem við eram
staddir í, liggja gangar í allar áttir.
Við förum eftir löngum þröngum
gangi sem liggur niður á við, hann
er í mesta lagi metershár. Eftir
ganginum liggja op inn til margra
hella.
Niðri á næstu hæð skoðum við
okkur vel um. í einum hellinum af
öðram gefur að líta smáíbúðir með
stærri og minni herbergjum, bama-
herbergi, svefnherbergi, eldhúsi og
búri. Allir veggir og brúnir era ával-
ar, allt mjög skipuiagslaust. Gang-
arnir eru krókóttir og hallandi, smá-
stigar upp og niður. Gluggar era
milli herbergjanna í hellunum.
Það er furðulegt, að þessir
höggnu hellar i sandsteinsíjallinu
skuli ekki falla saman undan sínum
eigin þunga. Veggir og gólf eru
ofurþunn og fjallið grafíð í sundur
til hins ýtrasta.
BURÐARVEGGUR UNDIR
HVERJU GÓLFI
Nánari rannsókn sýnir, að það
sem virðist skipulagslaust með öllu
er í raun og vera vandlega hugsað.
Undir hveiju gólfi er burðarveggur.
Það er fátt um húsgögn. Hillur
Teikning: Garðar Sigvaldason
■HS
■
—