Morgunblaðið - 19.12.1993, Blaðsíða 41

41
MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
Arndís Þorkels-
dóttir — Minning
Fædd 3. janúar 1903
Dáin 13. mars 1993
Nú þegar jólafastan er gengin í
garð og jólaundirbúningur hafinn á
heimilum og í skólum leita fast á
mig minningar frá löngu liðnum
jólaönnum og undirbúningi í Mið-
bæjarskólanum í Reykjavík. Þá
voru æfð og sýnd leikrit eins og
gerist í flestum skólum, en á þeim
árum var enginn samkomusalur í
skólanum og þurfti fyrir hver jól
að búa til leiksvið með þeim hætti
að bera palla, sem kennaraborðin
stóðu á, niður í leikfimisal skólans
og hlaða þeim saman uns komið
var leiksvið. Síðustu dagana fyrir
jóla var oft unnið fram eftir á kvöld-
in við skreytingar og æfingar, en
að verki loknu var til siðs að safn-
ast niður í kaffistofu og spjalla sam-
an yfir kaffibolla og kertaljós. Þessi
kvöld eru mér í fersku minni og
vekja mér hugljúfar minningar og
ætla ég að svo sé um fleiri. En
þessi aðventukvöld og sú jóla-
stemmning sem þau vöktu í huga
mér voru ekki síst og kannski fyrst
og fremst að þakka konunni sem
réð ríkjum á kaffistofunni, henni
Arndísi Þorkelsdóttur. Þótt nú séu
liðnir nokkrir mánuðir síðan Arndís
hvarf úr heimi langar mig að minn-
ast hennar nokkrum orðum og
þakka liðna tíð.
Arndís Þorkelsdóttir fæddist 3.
janúar 1903 á Þúfum í Reykjafjarð-
arhreppi við ísafjarðardjúp, dóttir
þeirra Petrínu Bjarnadóttur og Þor-
kels Guðmundssonar. Þau hjón
eignuðust 11 börn og komust átta
þeirra til fullorðinsára. Arndís var
komin hátt á þrítugsaldur þegar
hún fluttist til Reykjavíkur og gerð-
ist starfskona við Miðbæjarskólann
í Reykjavík.
Ég kynntist Arndísi fyrst haustið
1947, þegar ég hóf störf í Miðbæj-
arskólanum, og kom hún mér strax
fyrir sjónir sem sterkur persónu-
leiki, sem myndi vera vinur vina
sinna og betra væri að eiga hana
að vini. Þetta fyrsta álit mitt reynd-
ist rétt, hún var ekki allra, en þeirra
takmarkalaus hjálparhella, sem hún
batt vináttu við. Hún var ósérhlífin
og vildi öllum gott gera, oft umfram
efni og getu án þess að þurfa þakk-
læti eða umbun.
Arndís bjó alla tíð í skólanum
eftir að hún hóf þar störf sem
„kaffikona“, þ.e. hún sá um kaffi-
stofu kennara. Betri kaffikonu hafa
aðrir skólar varla haft. Hún bar
óskir og þarfir kennaranna fyrir
brjósti eins og þeir væru börn henn-
ar. Flesta daga voru heitar pönnu-
kökur eða nýbökuð jólakaka á borð-
um auk þess kaffibrauðs er hún
sótti í bakarí, til þess að allir fengju
það sem þeim þótti best. Hún ann-
aðist öll innkaup, borgaði út í hönd
og bar allt saman í báðum höndum
heim í skóla. Voru þar oft æmar
byrðar. Þótt störf Arndísar væru
fyrst og fremst rekstur kaffistof-
unnar hafði hún einnig með höndum
að sjá um lýsisgjafir barna. Á hveij-
um morgni bar Arndís könnur með
lýsi í allar stofur skólans. Kennarar
sáu um að gefa börnunum lýsið í
nestistímunum. í hádeginu bar Arn-
dís könnurnar niður í kjallara, þvoði
þær og fyllti á ný, bar síðan í stof-
urnar aftur til þess að þau börn,
er sóttu skóla eftir hádegi, gætu
fengið sinn skammt. Þessum lýsis-
gjöfum i fljótandi forml lauk þegar
lýsistöflurnar komu til sögunnar.
Þótti sú breyting mjög til batnaðar
fyrir alla, það gat verið erfitt að
gefa lýsi með því að hella því úr
könnu upp í börnin sem stundum
seldu því jafnharðan upp og út á
gólf og fyrir Arndísi, sem börnin
kölluðu „lýsiskonuna“, var þessi
breyting mikill léttir.
Mér eru minnisstæðar margar
góðar stundir frá starfsárum mín-
um í Miðbæjarskólanum. Margar
tengjast þessar minningar spjalli
yfir kaffibolla í kaffistofunni, en
þangað sóttu kennara og stöldruðu
við stundarkorn á degi hveijum og
þar var Arndís húsmóðir á sínu
heimili. Ég minnist líka fyrstu ára
minna í Miðbæjarskólanum, en þá
kom ég oft nokkuð snemma á
morgnana áður en kennsla hófst.
Byijaði dagurinn þó ávallt í eldhúsi
og kaffistofu. Þá sat þar oft Unnur
Thoroddsen, en hún var ljósakona
skólans, þetta var á þeim árum
þegar böm fengu ljósböð (ef skóla-
lækni þótti þess þörf). Þær Unnur
og Arndís sátu gjarna og ræddu
bókmenntir og rithöfunda og skáld.
Þar var Unnur Th. á heimavelli,
margfróð og víðlesin, enda alin upp
á miklu menningarheimili, en Am-
dís var greind og fróð og fann ég
að Unnur mat hana mikils. Arndís
las mikið ef hún hafði tíma til og
átti gott bókasafn, m.a. átti hún
allt ritsafn Halldórs Laxness og
hélt mjög upp á bækur hans. Hún
var líka ljóðelsk og kunni mörg af
kvæðum Daviðs Stefánssonar, eink-
um úr fyrstu bókum hans. Þegar
Arndís var að alast upp vestur við
ísafjarðardjúp vora þar á næstu
grösum skáldkonan Halla á Laugar-
bóli og læknirinn og tónskáldið Sig-
valdi Kaldalóns. Þessi ár voru eins
og ævintýri í minningum hennar
og voru ljóð Höllu og lög Kaldalóns
henni ávallt mjög hugstæð. Var
gaman að heyra Arndísi riíja upp
minningar sínar frá þessum árum
við Djúp.
Hún lék á orgel og söng í ýmsum
kórum. Þegar Miðbæjarskólinn var
lagður niður hætti Arndís störfum
og flutti þá allt sitt í litla herberg-
ið, sem hún hafði alltaf haft í kjall-
ara í norðurálmu skólans á sama
gangi og eldhús og kaffistofa, en
þá var ekki lengur pláss fyrir orgel-
ið hennar. Varð hún að láta það frá
sér, en fékk sér í staðinn hljómflutn-
ingstæki og eignaðist smám saman
safn af góðri tónlist.
Þótt þröngt væri í herberginu
hennar tók hún gestum sínum ávallt
af sama rausnarskap og áður. Allt
það besta var borið fram og ekkert
var nógu gott handa öðrum. Sjálf
þurfti hún nánast einskis við og
sannarlega var það lítið sem hún
naut af nútímaþægindum.
Eitt af áhugamálum Arndísar var
blómarækt og blómin hennar voru
græn og gróskumikil. Á vorin þegar
kennslu lauk bar hún blómin sín
upp í skólastofur þar sem þau nutu
birtu og yls yfir sumarið. Á haustin
bar hún þau aftur niður í þrengslin
og gluggaleysið. En hún hélt áfram
að sinna þeim og tala við þau og
þau uxu og döfnuðu. Arndís hafði
ríka samúð með þeim, sem minna
máttu sín og henni fannst, ef til
vill, órétti beittir.
Skömmu fyrir andlát Arndísar
dreymdi mig að ég var stödd í Mið-
bæjarskólanum og fór niður í kaffi-
stofu. Ég opnaði eldhúsdyrnar, en
varð undrandi á þeirri breytingu er
hér hafði orðið. Þar stóð Arndís á
miðju gólfi í stóru og björtu eld-
húsi. Ég óskaði henni til hamingju
og spurði hvort henni brygði ekki
við að fá svona stórt og bjart eld-
hús og alla þessa skápa. Ekki man
ég hveiju Árndís svaraði. Ég leit
inn í kaffistofuna, hún hafði líka
stækkað og var máluð í sömu björtu
litunum og eldhúsið. Draumurinn
var ekki lengri og ég vaknaði. Ég
sá engan nema Arndísi. Ég vona
að þessi draumur sé nú fram kom-
inn og Amdís hafi fengið hýbýli
rýmri og bjartari en þau er hér
voru athvarf hennar. Hún bjó alla
tíð í litla herberginu sínu og á seinni
árum fækkaði ferðum hennar út
fyrir veggi skólans. Hún var ein-
fari, en ég held hún hafi ekki verið
einmana, hún var sjálfri sér nóg
uns kraftana þraut og þá fékk hún
að sofna síðasta blundinn í rúminu
sínu eins og hún hafði óskað sér. •
Ég á Arndísi margt að þakka, hún
var góð mér og mínum. Hafi hún
þökk fyrir allt og blessuð sé minn-
ing hennar.
Á jólaföstu 1993.
Ingibjörg Erlendsdóttir.
Jónas Bjamason
— Minningarorð
Fæddur 5. október 1894
Dáinn 9. desemer 1993
Borinn verður til moldar mánu-
daginn 20. desember afí minn Jónas
Bjarnason, Báragötu 10, Reykjavík,
en hann lést í Borgarspítalanum
9. desember sl. eftir skamma sjúk-
dómslegu á hundraðasta aldursári.
Fram undir það síðasta var hann
andlega skýr og fylgdist vel með
öllu, líkamlega hress og sjálfbjarga.
Ég bjó í sama húsi og afi frá fæð-
ingu og við áttum margar góðar
stundir saman.
Jónas afi minn var fæddur 5.
október 1894 að Litla-Vatnsnesi við
Keflavík. Foreldrar hans voru þau
Bjami Jónsson sjómaður og Jó-
hanna Jónasdóttir kona hans.
Bjami var lengi formaður á opnu
skipunum og þótti duglegur og
fengsæll. Síðar var Bjarni leiðsögu-
maður á enskum togurum, en hann
hafði dvalist í Vesturheimi um
nokkurra ára skeið og var vel fær
í ensku. Jóhanna þótti afar hreinleg
og dugleg kona. Hún ræktaði stóra
matjurtagarða og hirti þá af mikilli
natni.
Þau eignuðust fimm börn: Guð-
rúnu Maríu, Unu Ágústu, Jónas,
Ingibjörgu og Kristin Ottó. JónaS
byijaði að stunda sjómennsku með
föður sínum 15 ára gamall og reri
síðar mörg sumur á opnum bátum
á Austijörðum, en fluttist til Vest-
mannaeyja 1919. Þar hóf hann sjó-
róðra á mb. Ófeigi og reri síðar fleiri
bátum. En 1924 keypti hann mb.
Stakkarfoss frá Færeyjum ásamt
öðram og var formaður á honum í
fimm vertíðir. Þá hætti hann sjó-
mennsku en hélt áfram útgerð til
1930 og átti meðal annars í Svöl-
unni ásamt öðram, sem einnig var
keypt frá Færeyjum. Árið 1926
gerðist hann fiskmatsmaður og
starfaði við það til ársins 1946. Þá
varð hann að láta af störfum vegna
bakveiki og fluttist til Reykjavikur.
Um 15 ára skeið var hann haldinn
þeirri vanheilsu, sem gerði hann
óvinnufæran, en fékk síðan nokk-
urn bata, og vann lengi sem inn-
heimtumaður hjá Almennum trygg-
ingum í Pósthússtræti.
Jónas kvæntist Ragnheiði
Guðnýju Þorvaldsdóttur frá Sveins-
eyri við Dýraijörð hinn 9. júlí 1938.
Ragnheiður var með afbrigðum
myndarleg í höndunum. Hún kom
alítaf mjög vel fram og var mjög
ábyggileg og barngóð. Þau eignuð-
ust eina dóttur, Jóhönnu Jónasdótt-
ur, sem var fædd 4. mars 1940 í
Vestmannaeyjum. Jóhanna vann
um árabil í íslenska sendiráðinu í
London og einnig starfaði hún í
nokkur ár hjá Verslunarráði ís-
lands. Nú starfar hún í fjarskiptum
hjá Landsbanka íslands.
Hann afi var mjög vel greindur
og hafði góða kímnigáfu. Hann var
sérvitur og fastur á sínu og þó að
hann hafi verið hæglátur hvers-
dagslega hafði hann mikið skap.
Hann var mjög hár og myndarlegur
ungur maður og á sínum eldri áram
leit hann út fyrir að vera mörgum
árum yngri en hann var. Hann hafði
mjög gaman af spilamennsku og
sat einmitt við spilaborðið þegar
hann veiktist. Þá var hjá honum
Siguijón Sigurbjörnsson, vinur og
spilafélagi í tæp 70 ár.
Undanfarin 20 ár bjó afi á Báru-
götu 10. Allan þann tíma bjó leigj-
andi í kjallara hússins að nafni
Kristinn Ólafsson húsgagnasamið-
ur og urðu afi og Kristinn miklir
mátar þrátt fyrir 20 ára aldursmun.
Þeir voru mér báðir sem afar og
þótti mér afar vænt um þá báða.
Kristinn lést fyrir tveimur árum.
Mér þótti mjög leitt að þurfa að
horfa á eftir afa svo nærri jólum.
Við voram samrýndir og spiluðum
oft brids saman. Hann stóð alltaf
við orð sín og kom vel fram, en var
mjög þijóskur og lagði mikla
áherslu á að sjá um sig sjálfur.
Hann var snyrtilegur og góður í
matargerð og hugsaði vel um eld-
húsið sitt. Síðustu árin hefur hann
verið mjög kirkjurækinn og sleppti
aldrei sunnudagsmessu heima eða
í kirkju.
Vertu sæll, afi minn, ég veit þú
hefur það gott á þínum nýja stað.
Jónas Guðmundsson.
+
Maöurinn minn,
GUÐLAUGUR KETILSSON
húsasmiður,
Reynimei 49,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni 21. desember kl. 13.30.
Sigríður Hinriksdóttir.
t
Maðurinn minn, faðir og tengdafaðir,
KARL INGÓLFSSON,
sem andaðist í Hafnarbúðum 12. desember, verður jarðsunginn
frá Fossvogskapellu mánudaginn 20. desember kl. 15.00.
Áslaug Þorsteinsdóttir,
Halldór Karlsson, Ingibjörg Pétursdóttir.
t
KRISTJÁN G. GÍSLASON
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni miðvikudaginn 22. desember
kl. 10.30.
Blóm eru afþökkuð, en þeim sem vildu minnast hans er bent á
Styrktarsjóð St. Jósefsspítala, Landakoti.
Ingunn Jónsdóttir Gfslason,
börn, tengdabörn
og barnabörn.
+
Eiginmaður minn,
MAGNÚS HALLDÓRSSON
frá Búðardal
á Skarðsströnd,
Barónsstíg 24,
verður jarðsettur frá Hallgrímskirkju þann 22. desember kl. 15.00.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðbjörg Karlsdóttir.
+
Elskulegur sonur minn,
HÖRÐUR BERG HLÖÐVERSSON,
Framnesvegi 13,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju þriðjudaginn 21. desember
kl. 15.00.
Ragnheiður Þorsteinsdóttir.
+
Elskulegur sonur okkar og bróðir, /
GUÐMUNDUR ORRI SIGURÐARSON,
verður jarðsunginn frá Fossvogskapellu þriðjudaginn 21. desem-
ber kl. 15.00.
Stella Þórðardóttir, Sigurður Ólason,
Helgi Tómas Sigurðarson.
+
Faðir minn, tengdafaðir og afi,
ÞORGEIR GÍSLASON,
Sólvallagötu 20,
Keflavík,
sem lést hinn 15. desember á hjúkrunarheimilinu Víðihlíð, Grinda-
vík, verður jarðsunginn frá Útskálakirkju þriðjudaginn 21. desem-
ber kl. 11.00.
Helga Þ. Þorgeirsdóttir, Björn H. Jóhannesson,
Bjarki Björnsson, Kristín Björnsdóttir,
Ánna Björnsdóttir.