Morgunblaðið - 07.01.1994, Blaðsíða 22

22 B
MORGUNBLAÐIÐ FASTEIGNIR F’ÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 1994
Lagnafréttir
Plasl er goll lagnaefnl
en hefur sín talonörk
PLASTRÖR eru svo sjálfsagður
hlutur í dag að mörgum mun
koma á óvart hve stutt er síðan
notkun þeirra hófst hérlendis.
Frumheijinn hér á landi er tví-
mælalaust Reykjalundur. Þar
hófst framleiðsla plaströra á
sjötta áratugnum, enda var það
ekki fyrr en eftir seinni heims-
styrjöld (sem lauk 1945) að notk-
un plaströra varð almenn.
Ekki má gleyma því að plastefni
eru mörg og margvisleg. Rifj-
um upp í stuttu máli hver eru helstu
plastefni, sem notuð eru í rör hér-
lendis.
m—mm—mmm Fyrst skai nefna
POLYETEN. Úr
því efni byrjaði
Reykjalundur að
framleiða kalda-
vatnsrör. Höfuð-
kosturinn við
POLYETEN er
hversu „seigt“ það
er. Þess vegna þol-
eftir Sígurð Grétar
Guðmundsson
ir það vel högg og hægt er að vinna
með það í hörkufrosti þegar mörg
önnur plastefni hreinlega brotna.
POLYPROPEN hefur meira hita-
og þrýstiþol; PVC er notað í raf-
magnsrör og frárennslislagnir í
grunnum; POLYBUDEN í hitaveitu-
lagnir.
Þetta eru helstu tegundimar.
PEX-rör, sem margir þekkja, er
ekki sérstök efnistegund heldur
POLYETEN sem hefur verið sér-
staklega meðhöndlað. Það er því
framleiðslumátinn sem gerir þau
sérstök.
Á myndinni sjást bylgjuð plaströr sem PEXrör hafa verið dregi
eins og rafnagnsvír í rafmagnsrör.
Plaströr til húsalagna
Snjóbræðslulagnir eru þar tví-
• mælalaust efstar á blaði, en umQöll-
un um þær þarf heilan pistii. Innan-
húss aukast gólfhitalagnir talsvert,
þó miklu minna en á meginlandi
Evrópu. Gólfhitakerfi eiga við tals-
verða fordóma að stríða hérlendis,
en það veitir ekki af sérstökum pistli
um gólfhita eins og snjóbræðslu.
Fram að þessu hafa menn verið
mjög tregir að fara inn á nýjar braut-
ir í lögnum hérlendis og ekki síður
að taka upp ný lagnaefni og lagna-
kerfi. Plaströr eru þó orðin ráðandi
í frárennslislögnum, bæði í grunnum
og innanhúss.
Það er athyglisvert að skoða svo-
lítið hvar og hvernig þróun lagnaefna
fer fram hérlendis. Þar er það lands-
byggðin sem er leiðandi en höfuð-
borgin er þung í taumi. Þar hefur
löngum ríkt sérstök íhaldssemi, sem
sumir telja frekar vera varkárni. En
ef landsbyggðin hefði ekki sýnt
frumkvæði og áræði má telja líklegt
að plaströr væru lítt þekkt í lagna-
kerfum bygginga.
Mikið framfaraspor var stigið þeg-
ar lagnadeild var stofnuð hjá Rann-
sóknastofnun byggingariðnaðarins.
Þar er loksins kominn aðili sem get-
ur sagt af eða á um hvað má nota
og hvað ekki.
Hvað um hita- og vatnslagnir?
Á því sviði hefur nákvæmlega það
sama verið að gerast og áður með
frárennslisrör úr plasti. Höfuðborgin
hefur bannað á meðan hröð þróun
hefur átt sér stað á landsbyggðinni
Á hverskonar plaströrum er völ?
Nefnum fyrst PEX-plaströr. Hvað
Á myndinni sést hvernig POLYPROBENrör eru soðin saman með
litlu handhægu áhaldi.
þýðir tegundarheitið PEX? PE þýðir
að rörin eru búin til úr POLYETEN
og eru því samstofna svörtu plaströr-
unum sem Reykjalundur hóf fram-
leiðslu á fyrir 40 árum. En hvað
þýðir X? Það þýðir að með sérstakri
framleiðsluaðferð er efniseindunum
raðað saman á þann hátt sem kross-
binding kallast. Þetta er gert annað-
hvort með geislun eða efnafræðileg-
um aðferðum.
Þannig verða til plaströr sem hafa
meiri hita- og þrýstiþol en POLYET-
EN-rör áður höfðu, plaströr sem
hægt er að nota fyrir hita- og neyslu-
vatnslagnir. Rannsóknastdfnun
byggingariðnaðarins hefur gefið út
upplýsingabækling um PEX-rör, auk
þess sem innflytjendur þeirra hafa
margskonar upplýsingar.
Athyglisverðast við lagnamáta
PEX-röra er að draga þau í hlífðar-
FJARFESTING
FASTEIGNASALA ?
Borgartúni 31. Lögfr.: Pétur Þ. Sigurðsson hdl.
Hólar. Mjög falleg Ib. á 3. hæð I
lyftuhúsi. 3 svefnherb., góð sameign.
Vestursv. Góður bílskúr.
Dalsel. Sérlega góð ca 110 fm
endaíb. á 2. hæð. 3-4 svefnh. Staeði
í nýrri bflageymstu. Laus fjótl.
Þverholt. Stórglæell. 3ja herb.
ib. á 2. hseð í fallegu húai. 2 saml.
stofur. Húsið er allt ný endurbyggt I
upprunalegri gerð. Stórar svalir.
Mögul. é sólstofu. Elgn I sérfl.
Grensásvegur.
Góð staðsetn.
Rúmg. íb. á 1. hæð.
62 42 50
Opið mánud.-föstud. 9-18
Opið laugardag kl. 11-14
Hilmar Óskarsson,
Steinþór Ólafsson.
Einbýlís- og raðhús
Gilsárstekkur — einbýl-
ishús. Glæsll. elnbýllshús. á 2
hæðum. Á neðri hæð er einstkl.íb.,
húsbóndaherb., tómatundaherb., ca
50 fm bilskúr og geymslur. Á efri hæð
eru 3 barnaherb., hjónaherb. mað sér
beðherb. og búningsherb., sjón-
varpsstofa, borðstofa, arlnstofa og
setustofa. Fallegt útsýni, góð stað-
setn. Hóflegt verð. Skiptl mögul. á
minní eign.
5 herb. og sérhædir
Dalsel. Vorum aö fá einstakl. fallega íb.
á 1. hæö auk sjónvstofu á jarðh. Allar innr.
og gólfefni ný. Sérþvhús, sér suðurgarður
og stæði í bílgeymslu. Eign í sérfl.
Hólsvegur. Góð ca 92 fm neðri sér-
hæð. 2 svefnherb., stór stofa, 2 wc. Bíl-
skúr. Áhv. 3,3 millj. Verð 7,5 millj.
Hagamelur. Vorum að fá glæsil. 112
fm sérh. Tvær saml. stofur. Suðursv. 3
svefnherb. Stórt eldh. Verð 9,5 millj.
Garöhús — sérh. Sérstakl.
gfæsíf. efri hæð ásamt tvöf. bílsk.
Allar Innr. og frág. er í sórft. Góð stað-
setn. Fallegt útsýni. Skipti ó minni íb.
Laus fljótl.
Ljósheimar. Vorum að fá góöa enda-
íb. á 6. hæð í lyftuh. Ca 96 fm ásamt bílsk.
3 svefnh. og suðursv.
Seilugrandi. Gullfalleg endaíb. á 3.
hæð, ca 100 fm. 3 svefnh. Parket. Vest-
ursv. Áhv. 3,2 millj. byggsj.
Seljabraut. 4ra herb. ca. 96 fm íb. á
3. hæð ásamt stæði í bílag. Vel skipul íb.
m. suðursv.
Þinghólsbraut. Mjög góð og björt
íb. 2-3 svefnherb. og aukaherb. í kj. m. sér-
inng. Parket. Einstakt útsýni. Áhv. 3,9 millj.
Verð 7,5 millj. Skipti mögul. á 2ja herb.
2ja herb.
Austurbrún. Góð ca 50 fm íb. á 2.
hæð í lyftuhúsi. Vestursvalir. Fallegt útsýni.
Verð 4,5 millj.
Frostafold. Góð 2ja herb. íb. m. stæöi
í bílgeymslu. Parket, flísar. Þvhús í íb. Áhv.
byggsj. 3,5 millj. hagst. lán.
Grettisgata. Vorum að fá samþ. ein-
stakl.íb. á jarðh. Nýtt rafm. og lagnir. Verð
2,8 millj.
Skúlagata — eldri borgarar.
64 fm íb. á 2. hæð. Suðursv. Búr, geymsla
og bílsk. í bílageymsluhúsi.
3ja herb.
Bergstaðastrseti. Vorum að fá
góöa mikið endurn. 60 fm íb. á 1. hæð.
Nýtt eldhús. Áhv. 3,5 millj. byggsj.
Tjarnarmýri - Seltj. Ný2ja
herb. $tór íb. á 1. hæð ásamt stæöi
í bílageymslu. Til afh. nú þegar.
Jökulgrunn — eldri borgarar.
Vorum að fá einstakl. fallegt endaraöhús
fyrir eldri borgara á DAS-svæðinu. Marbau-
parket og mahoní-innr.
Vesturbær — einb. Nýl. fallegt
einb., kj., hæð og ris. 4-5 svefnherb. Stór
bílsk. Áhv. 2,5 millj.
Flúðasel — raðh. Vorum aö fá fal-
legt 227 fm raðh. á pöllum. 1. hæð stofa
og eldh. 2. hæð 4 svefnherb. 2ja herb. íb .
í kj. Stæði í bílgeymslu.
Kringlusvæðið. Vorum aö fá í sölu
nýl. parh. á þremur hæðum ca 336 fm.
Mögul. á sérib. á jarðh. Stór, innb. bílsk.
Fallelgur garður. Áhv. 5,0 millj. byggsj.
Markholt — Mos. Vorum aö fá
gott ca 130 fm einb. á einni hæð, auk 32
fm bílsk. 4 svefnherb. Arinn. Flísar, sólstofa
og stór garður. Verð 11,5 millj.
Prestbakki. Vorum að fá gott ca 212
fm raðh. á pöllum. 3 stór svefnherb., sjón-
varpsherb., stór stofa og boröst. Bflsk.
Kjartansgata. Loksins er komin á
sölu mjög góð ca 105 fm á 1. hæð á einum
besta stað borgarinnar. 2 saml. stofur,
forstherb, hjónaherb., stórt eldh. Herb. í kj.
Bílskúr.
Krummahólar „penthouse".
Vorum að fá fallega þakíb. á 2. hæðum,
með svölum í norður og suöur. 4 svefnh.,
stórar stofur. 2 baðherb., fallegt eldhús,
stórkostlegt útsýni. Áhv. 2,4 millj. bygging-
arsj.
Ránargata. Vorum að fá mikiö end-
urn. efri hæö og ris í tvíbýlish. Tvær saml.
stofur. 3 svefnherb. og svalir. Fallegt útsýni
yfir höfnina.
Sigtún. Mjög góð ca 130 fm efri sérhæð
í góöu húsi. 4 stór svefnherb., 2 saml. stof-
ur. Suöursv. Stórt eldh. Bílskúr.
Miðtún. Vorum að fá mikið endurn.
Sórh. m. bílsk. 2 svefnh. 2 saml. stofur.
Sólverönd. Ágætur garður. Áhv. 3,5 millj.
bvaainaarsi.
4ra herb.
Berjarimi. Sérstakl. vöndúð,
björt og lalleg ný 3já horb. (b. á 2.
hœð 92 fm auk stœðis I bflgeymslu.
Merbau-parkot. Fliaal. bað. Fallegt
útsýnl. Laus nú þegar.
Víkurás. Falleg ca 60 fm fb. á 2. hæð.
Gott svefnherb. Súðaustursv. Áhv. 2,5 millj.
Byggsj.
Vallarás. Vorum að fá fallega og góða
58 fm íb. á 5. hæð. Stórt svefnh. Vandaðar
innr. Góð sameign. Suðursv. Fallegt útsýni.
Brekkustígur. Vorum að fá góða og
fallega risíb. 2-3 svefnherb. Góð stofa, vin-
sæll staður. Áhv. 1,5 millj. Verð 5,6 millj.
Keilugrandi. Vorum aö fá mjög góða
85 fm íb. 2 svefnherb. Nýtt parket. Áhv.
3,7 millj. Byggsj. Verð 7,9 millj.
Urðarstígur. Vorum að fá ein-
stakl. fallega neðri sérh. i 2ja íb. húsí.
Allt ný 3tandsett. Parket, flfsar, nýtt
bað og eldh. Nýklætt utan. Áhv. 2,5
millj.
Hrismóar - Gbæ. Mjöggóð
og falleg ib. á 9. hæð. Tvö stór svefn-
herb. Þvottaherb. I ib. Búrgeymsla
ínnaf eldh. Flisar é góifum. Húsvörð-
ur. Gervlhnattasjónv. og elnstakt út-
sýní. Laus nú þegar.
I smíðum
Sveighús — einb.
Vorum að fá ca 220 fm einbhús á fallegum
útsýnisst. Afh. fokh. að innan, frág. að ut-
an. Verð 9,9 millj. Áhv. 6,1 millj. húsbréf.
Lyngrimi — parh.
Naustahlein — eldri
borgarar. Einstakl. gott og
vandað raðbús m. bflsk. við Hrafnistu
í Hafnarf. Stór stofa, beykilnnr. öll
þjónusta fyrír eldri borgara t.d. lækn-
Isþjónusta, bókasafn, sundlaug, maf-
ur o.fl. Verðlaunagata.
Álfatún — Kóp. Vorum að fá
96 fm ib. á efstu hseð i litlu fjölb. 3
góð svefnherb. Þvottah. á hæðinni.
Ca. 30 fm innb. bílsk. Áhv. 2,5 millj,
bygglngarsj.
Háteigsvegur. Vorum að fá 61 fm
ib. í kj. ( góðu standi. 2 barnaherb. Áhv. 3
millj. Verð 5,2 millj.
Grafarv. Mjög falleg og fullfrág.
ný ib. á 3. hæð ca 82 fm. Vandaðar
innr. Tll afh. fljótlega.
Ásgarður. Fallegt 123 fm raðh. á
tveimur hæðum auk 26 fm bílsk. 3-4 svofn-
herb. Suðursv. Fallegt útsýni. Áhv. 2,0 millj.
Óðinsgata — einb. Mikið endurn.
105 fm hús á tveimur hæðum. Saml. stof-
ur, 2-3 svefnherb. Verslunarrými á 1. hæö.
Nýtt rafmagn, nýir ofnar, nýl. eldh. Verð 7,6
millj.
Flúðasel. Vorum að fá fallega og bjarta
íb. m. miklu útsýni. 3 svefnherb. Gott bað-
herb. Þvottah. í íb. Flísar. Stæði i bílag.
Goðheimar. Góö ca 100 fm ib. á efstu
hæð. 3 svefnherb., stór stofa og parket.
Mögul. á laufskála. Áhv. 4,2 mlllj. Verð 7,5
millj.
Hraunbær. Vorum að fá mjög góða
105 fm endaib. á 3. haeð. 3 svefnhorb. Mjög
stórar stofur. Suðursv. Ný standsett sam-
eign. Verð 7,9 millj.
Hjarðarhagi. Vorum að fá ca 85 fm
íb. á 3. hæð. 2 saml. stofur. 2 svefnh. Park-
et. Áhv. 900 þús. byggsj.
Klapparstígur. Mjög góð 105 fm íb.
á 2. hæö í nýl. húsi. 2 svefnherb. Parket.
Stæði í bílgeymslu. Laus. Áhv. 4,9 millj.
Skipti á minni eign.
Krummahólar. Vorum að fá rúmg.
íb. á 2. hæö. 2 góð svefnh. Suöursv. m.
nýjum sólskála. Parket. Mjög góður bílsk.
Laugavegur. Vorum aö fá góöa íb. á
efstu hæö. Tvær saml. stofur. Suöursvalir.
Fallegt útsýni. Skipti á stærri eign.
Sólheimar. Vorum að fá fallega 85 fm
íb. á 7. hæð. 2 svefnherb. Parket. Suöursv.
Fráb. útsýni.
Þverbrekka. Vorum að fá stórglæsil.
ca 92 fm íb. á 1. hæð. 2 stór svefnherb.
Parket. Sérinng.
Einstakl. fallegt ca 200 fm parh. á tveimur
hæðum. 4 svefnh. Góður bílsk. Afh. fullb.
utan. Fokh. innan.
Hrísrimi. Sérstaklega skemmtil. 2ja
herb. ca 70 fm íb. á 3. hæö. Hátt til lofts.
Afh. tilb. u. trév. nú þegar.
Búagrund - Kjal. - ódýrt
Tvö parhús á einni hæð. Annað 87
fm, 2 svefnherb. Verð tllb. u. trév.
6,0 millj. og fullb. 7,3 millj. Hitt 107
fm, 3 svefnherb. Verð tllb. u. trév.
6,9 mlllj. og fullb. 8,3 millj.
Berjarimi - sérhæö. Óvenju
glæsil. 218 fm efri sérhæð í tvíb. 4 svefnh.
Ca 25 fm bílsk. Ib. afh. fokh. en húsið fullb.
aö utan. Afh. nú þegar.
rör frá einum tengistað til annars.
Til að þetta skiljist betur þá er ágætt
að hugsa um raflögn. Fyrst eru lögð
rör og síðan eru raflagnirnar dregnar
í. Á sama máta eru hlífðarrörin
(bylgjuð plaströr) lögð fyrst, síðan
eru PEX-rörin dregin í. Þetta auð-
veldar alla endurnýjun.
PEX-rör er ekki hægt að sjóða
(bræða) saman. Þau verður að tengja
með málmtengjum og er það Iíklega
það neikvæðasta við þessi annars
ágætu plaströr.
PEX-rör eru ekki framleidd hér-
lendis.
Suðuhæf plaströr
Er hægt að fá plaströr og tengi
úr plasti til að leggja hita- og vatns-
lagnir innanhúss? Já, mikil ósköp.
Slík kerfi hafa verið framleidd, t.d.
í Þýskalandi, árum saman. En þau
hafa ekki sést hérlendis. Þau eru
ekki alveg eins hita- og þrýstiþolin
og PEX-rörin en eiga þó að þola
þann hita sem er á hitaveituvatninu
á höfuðborgarsvæðinu.
Þessi rör eru úr POLYPROPEN,
plastefni sem er vel þekkt hérlendis.
Hitaveitur hafa verið lagðar úr slík-
um rörum á landsbyggðinni og þau
hafa verið notuð sem snjóbræðslu-
rör. POLYPROPEN-lagnakerfi til
innanhússnota eru tengd með svo-
kallaðri múffusuðu. Með litlu áhaldi,
sem er ekki fyrirferðarmeira en lítil
borvél, er rörendinn hitaður að utan-
verðu og tengið (hné, té, múffa) að
innanverðu. Þegar ákveðnu hitastigi
er náð, sem tekur skamman tíma,
er rörendanum skotið inn í tengið;
við kólnun verður þetta sem heilt.
Svolítið sérstakt
Það má aldrei gleyma því að plast
er allt annað efni en málmur. Það
má raunar segja að plast sé alltaf
fljótandi, aðeins mismunandi mikið.
Fljótandi ástand er hægt að fram-
kalla með hita- og/eða þrýstingi. Það
má einnig segja að plaströr séu ekki
100% þétt. Það á fyrst og fremst við
um loft. Ef alltaf er sania vatnið í
plaströrakerfi getur súrefni í and-
rúmslofti blandast við vatnið. Það
getur aftur á möti valdið skaða á
málmum, t.d. ofnum. Þessu mega
lagnamenn ekki gleyma en þetta
þarf engan veginn að koma í veg
fyrir notkun plaströra, aðeins að
nota þau rétt við hveijar aðstæður.
Önnur lagnaefni hafa einnig sína
veiku punkta, sem ekki má gleyma.
Nautin í Hrísey
Stundum geta þessir eiginleikar
piaströra tekið á sig broslegar mynd-
ir.
I Hrísey er fleira en menn, rjúpur
og steinlagðar götur. Þar er líka jarð-
hiti og holdanautabú. Nú þurftu
menn að leggja heitt vatn nokkurn
spöi í skurði til búsins og auðvitað
völdu þeir til þess hitaþolin plaströr.
Til þess að tapa sem minnstum hita
á leiðinni voru plaströrin einangruð.
Nóg var af úrvalseinangrun á staðn-
um; mykjan úr holdanautunum.
Þetta tókst með ágætum, mykjan
þornaði með tímanum og varð prýðis
einangrun.
En það er sama hvenær skrúfað
er frá heitu vatni á búinu hvort sem
er í eldhúsi eða baði.
Það gýs upp þessi iíka indælis
mykjuilmur!