Morgunblaðið - 27.01.1994, Blaðsíða 30

iO
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. JANÚAR 1994
85 ára
Haraldur Bjami Bjama-
son frá Stokkseyri
Hinn 24. júlí 1929 stóð rauð-
hærður múrari með þijóskublik í
auga og hamaðist við að múra turn-
inn á Hótel Borg. Skyndilega kom
öflugur jarðskjálfti, götur hnykluð-
ust, hús hristust og vinnupallarnir
gengu til og frá húsinu. Múrarinn
náði með naumindum taki á járn-
teini og hékk þar meðan ósköpin
gengu á.
Þetta var ekki í fyrsta skipti sem
Haraldur Bjarni Bjarnason horfðist
í augu við dauðann. En hann vissi
að Guð er góður og hélt verndar-
hendi yfir honum eins og fyrr.
Haraldur fæddist á Stokkseyri
27. janúar 1909. Faðir hans var
Bjarni Grímsson frá Oseyrarnesi og
móðir Jóhanna Hróbjartsdóttir frá
Grafarbakka. Þetta var kjarnafólk
og vel efnað.
Fjölskyldan bjó í Bjarnahúsi á
Stokkseyri, Bjarni átti hálfa
Stokkseyrina, tveir vinnumenn,
nokkrar vinnukonur, bú, sjósókn í
verið í Þorlákshöfn - mikil vinna
setti svip sinn á lífið. Börnin urðu
sjö: Ástríður, lést barn að áldri úr
heilahimnubólgu, Grímur, pípulagn-
ingamaður, Sigríður, húsfrú, Dag-
bjartur, stýrimaður, Haraldur, múr-
ari, Hróbjartur, heildsali, og Elín,
húsfrú.
Haraldur var 18 mánuðum yngri
en Dagbjartur, fyrstu minningar
hans eru frá því er þeir hentust
blautir og sveittir í kríuvarpinu að
safna eggjum. Fjaran í allri sinni
fegurð, bryggjan þar sem hann
datt í sjóinn fjögurra ára og hefði
drukknað ef Dæi bróðir hefði ekki
séð á lítinn putta og tekist að draga
kauða upp. Líf og ijör, reisn og risna
einkenndi fjölskyldulífið.
Tólf ára gamall er hann kominn
á sjóinn eins og bræður hans á
undan honum á báti föðurins og rær
á móti Friðbirni Björnssyni. Vin-
áttuböndin milli þeirra tveggja hafa
aldrei rofnað. „Ekki hefði ég viljað
missa af þessu, þetta var svo stór-
kostlegt," segir hann ákafur að-
spurður um erfiðið. „Maður tognaði
á árinni."
Óvíst er hvernig líf ijölskyldunn-
ar hefði þróast þegar sá atburður
gerðist sem bryetti lífshlaupi þeirra.
Bjarni hafði gengist undir fjárhags-
skuldbindingar vegna fyrirtækis í
Reykjavík sem varð gjaldþrota og
allar eigur töpuðust. Nú voru góð
ráð dýr. Bjarni vildi vera kyrr á
æskuslóðum þar sem hann átti vini
og ættingja en frú Jóhanna vildi
flytja.
í Reykjavík var ekki um auðugan
garð að gresja í atvinnumálum og
erfitt um húsnæði. Markús ívars-
son, sá frábæri hugsjónamaður,
leigði þeim kjallara á Ljósvallagötu.
Fjölskyldan hafði misst verald-
legar eigur sínar en raunverulegum
auðæfum; samheldni og dugnaði
hélt hún. Nú tóku við snöp á Eyr-
inni. Farið í Verkamannaskýlið upp-
úr sex á morgnana og Stokkseyr-
ingurinn ungi tók eftir því hvað
Eyrarvinnukarlarnir voru afmynd-
aðir af þrældómi og vosbúð og illu
viðurværi. Það höfðu ekki allir alist
upp á kjarngóðum mat frú Jóhönnu
móður hans. Hann komst í saltfisk-
breiðslu í Skeijafirði hjá Sigurði í
Görðum - varð ævilangt vinur þess
fólks. Allir unnu það sem til féll
og enginn dró af sér. Áfallið frá
gnægtum til allsleysis sem hefði
getað brotið niður fólk verkaði þver-
öfugt, styrkti og stælti þesa sam-
heldnu fjölskyldu.
Haraldur talar oft um höpp sín
í lífinu og víst er um það að þau
eru til. Eitt slíkra verka var þegar
honum tókst að fá vinnu á togara
þegar Grímur bróðir hans fékk svo
mikið handarmein að hann varð að
vera þijá mánuði í landi. Hann var
sjóveikur allan tímann, lét á engu
bera, gubbaði í litla krús undan
rakáhöldum Gríms, hellti úr þegar
enginn sá til og stóð sig.
Árið 1927 byijar Haraldur í
múraraiðn og lauk því 1931. Með
honum í námi var Stefán Jakobs-
son, kvæntur fjölskyldumaður frá
Galtafelli. Þeir urðu vinir ævilangt.
Hann tekur alla vinnu sem hægt
var að fá í kreppunni, múrar upp
leiði á sunnudögum, vinnur langan
vinnudág. Hendur hans koma við
sögu í öllum stórbyggingum fjórða
áratugarins: Sundhöllin, Austur-
bæjarbarnaskólinn, Hótel Borg,
nefndu það bara! Strákurinn sem
kom með tvær hendur tómar á er-
indi í þennan bæ!
Dag nokkurn hafa Bjarni og
Dagbjartur fari í göngu upp í Öskju-
hlíð. I bakaleiðinni ganga þeir um
svæðið þar sem nú er Leifsgata og
Barónsstígur, þegar þeir ganga
fram á húsgrunn. Þar hefur maður
byijað af bjartsýni og orðið að gef-
ast upp. Það fæðist hugmynd. Eng-
ir peningar til. Bjarni er einstaklega
vel kynntur maður og fær lán hjá
þekktum hæstaréttardómara gegn
því loforði að enginn fái að vita.
Jón J. Víðis teiknaði þetta yndislega
hús, Haraldur og Stefán múruðu
og aldrei hefur þurft að gera við
ytra byrði þess. Fjögurra hæða hús
- fjölskyldan flutt í eigið húsnæði.
Tímar líða vinna og aftur vinna.
Dugnaðarforkurinn búinn að fá at-
vinnusjúkdóm - vöðvi í upphand-
legg hans að gefa sig vegna of.
mikillar vinnu við að kasta á loft.
Stríðið - atvinnuleysið búið,
íbúatala bæjarins tvöfaldast, allir
þurfa þak yfir höfuðið. Haraldur
stofnar Byggingarfélagið Goða.
Hann reisir Goðablokkirnar við
Hringbraut. Allt er steypt úr land-
efni - engar steypusprungur sem
kosta eigendur ómæld peningaútlát
þeirra sem kaupa steypu af öðrum
byggingameisturum. „Þegar öllu er
á botninn hvolft, verður maður að
standa í eigin lappir sjálfur," segir
hann.
Uppbygging bæjarins sem nú er
farið að nefna borg heldur áfram.
Ráðist á hvert klapparholtið eftir
annað. Erfiðar lóðir, stór hús byggð
um alla borg. Alltaf er Haraldur á
ferðinni, ýmist á Álftanesi í gryfjun-
um eða á byggingarstað. Tækninni
hefur fleygt fram frá því að hann
lærði, en þeir sem kunna verða
samt að líta eftir.
Nýtt hús byggt yfir fjölskylduna
á Högunum, systurnar giftar og
bræðurnir hörkuduglegir við sitt.
Þarf eitthvað meira? Já, þessi
Stokkseyrarstrákur þarf líka að
huga að menningu. Hann fær
Guðna Jónsson prófessor til þess
að taka saman Stokkseyrarsögu -
ófáanlegt rit, Bergsætt og ætt
Gríms í Óseyrarnesi. Öll Ijölskyldan
starfar ötullega í Árnesingafélag-
inu. Hróbjartur gengst fyrir minnis-
varða um Áshildarmýrarsamþykkt
og Haraldur hefur forgöngu um
gjöf Stokkseyringa til Páls ísólfs-
sonar á sextugsafmæli hans - hús
niður við sjóinn þar sem tónskáldið
getur heyrt sjóinn svarra og syngja.
Alltaf er Haraldur veitandi - allt-
af stórhuga - alltaf hittir hann
gott fólk sem hann á auðvelt með
að vinna með. Samt fer hann á sinn
hátt eigin leiðir sem sýna höfðings-
lund hans. Tengsl hans við heima-
byggðina eru alltaf sterk - hann
fær Stokkseyringa til þess að vinna
hjá sér og sú mikla ræktarsemi sem
hann hefur sýnt byggðarlaginu með
því að láta rita menningarsögu þess,
fær hann ríkulega endurgojdna með
ómældri virðingu þeirra.
Tengslin við Hrunamannahrepp
eru ekki minni. Þar hefur hann reist
sumarhús að Grafarbakka og öll
fjölskyldan börn og barnabörn Jó-
hönnu eiga þar dýrðardaga. Hró-
bjartur afi hans var einn þeira
bænda sem styrktu Einar Jónsson
myndhöggvara til náms á sínum
tíma. Hann á ekki langt að sækja
höfðingslundina.
Að Grafarbakka býður hann oft
heilum hópi fólks og veitir vel. Þeg-
ar ég átel hann fyrir of ríflegar
veitingar, vitnar hann í móður sína
og slær mig algerlega út af laginu.
Gestum skal veitt vel og nóg skal
verða eftir.
Nú í dag, fimmtudaginn 27. jan-
úar, þegar höldurinn veituli sem lá
margar vikur í mislingum í sjóbúð-
inni í Þorlákshöfn 1923 með eins
mikinn hita og mælirinn tók var
nærri dauður á skurðborðinu þegar
hann lenti í magaskurðinum, nú
tekur hann á móti gestum sínum
hress eins og venjulega.
Alltaf er góða skapið á sínum
stað, rauða hárið er farið að mestu,
enn er þijóskublikið í augum þegar
eitthvað á að ganga. Alltaf er hann
hrifinn af nýrri tækni og fýlgist vel
með henni.
Maðurinn sem allt sitt líf var
veitandi er í dag hylltur af ættingj-
um og vinum. Þekki ég Harald rétt
verður þar lífsgleði við völd og það
sú farsæla skaphöfn sem líklega
öðru fremur var happ hans í lífinu.
Kæri Haraldur, þú áttir yndislega
foreldra, átt dásamlega góða ijöl-
skyldu og góða vini, það var hið
raunverulega happ þitt í lífinu.
Lifðu heill, þakka þér allt gamalt
og gott.
Erna.
Uppbygging þjónustu fyrir aldraða á
Hjúkrunarheimilinu Eir í Grafarvogi
eftir Birnu Kr.
Svavarsdóttir
Þar sem ár aldraðra, 1993, er á
enda runnið er vel við hæfi að geta
þess uppbyggingarstarfs fyrir aldr-
aða sjúka sem átti sér stað á árinu
og fyrirhugað er á hjúkrunarheimil-
inu Eir á komandi árum. Þann
fyrsta mars síðastliðinn tók starfs-
fólk heimilisins á móti fyrsta heimil-
isfólkinu og í október var opnuð
önnur eining, þannig að nú búa á
heimilinu 54 einstaklingar af þeim
120 sem fyrirhugað er að dveljist
í húsinu þegar það verður fullbúið.
Hjúkrunarþjónustan er þunga-
miðjan í starfsemi heimilisins og
skiptir þar mestu að farsællega
takist að skipuleggja og fram-
kvæma þjónustuna, þannig að þeir
sem þiggja hana og jafnframt þeir
sem fjármagna reksturinn séu
ánægðir með árangurinn en góð
hjúkrunarþjónusta er í eðli sínu
kostnaðarsöm.
Hér er auðveldara um að tala en
★ Pitney Bowes
Frímerkjavélar og stimpilvélar
Vélar til póstpökkunar o. fl.
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33 • 105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
í að komast því eins og flestum er
kunnugt hefur verið skorið niður í
ijárveitingum til málaflokka • sem
tengjast hjúkrunarþjónustu fyrir
aldraða sjúka.
Sem eðlileg framþróun í þjóðfé-
laginu þá aukast kröfur um fleiri
valkosti í þjónustunni þannig að
ljóst er að verkefni stjómenda bein-
ast í auknum mæli að því að leita
nýrra leiða, til að nýta betur það
fjármagn sem þeim er ætlað til
rekstursins án þess að það komi
niður á þjónustunni.
Öldrunarlæknar, borgarfulltrúar
og ýmsir aðrir hafa ítrekað bent á
knýjandi þörf fyrir fleiri hjúkrunar-
pláss, sérstaklega hér í Reykjavík
og jafnframt að yfirvöld þurfi að
taka á þessum vanda strax.
Það er því ánægjulegt að horfa
fram til þess að þriðja hjúkrunarein-
ingin verði tekin í notkun á Eir á
fyrstu mánuðum ársins 1994 og sú
ijórða síðar á sama ári, en áætlað
er að síðasta einingin komist í rekst-
ur fljótlega í byijun ársins 1995.
• ÍjÍiiÍÍ
GfTIP plasthúöun
• Fjölbreytt vandað úrval af efnum
• Fullkomnar plasíhúðunarvélar
• Fyrirtaks verð
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33-105 Reykjavík
Símar624631 ■ 624699
Segja má að ef litið er á þjón-
ustu fyrir aldraða sem veitt er og
fyrirhugað er að verði í tengslum
við Eir í náinni framtíð þá sé hér
um nokkra nýjung að ræða.
Hjúkrunarheimili sem sinnir mik-
ið veikum einstaklingum sem þurfa
hjúkrun allan sólahringinn og geta
ekki dvalið Iengur heima þrátt fyrir
heimilishjálp og heimahjúkrun. Hér
er um að ræða, auk almennrar
hjúknmareiningar, einingu fyrir
heilabilaða einstaklinga, einingu
hannaða með þarfir blindra og sjón-
skertra í huga og einingu til
skammtíma vistunnar, t.d. hvíldar-
innlagna og fl., þar sem einstakling-
arnir fara heim aftur eftir meðferð
eða á einhveija eininguna á hjúkr-
unarheimilinu. Lögð er áhersla á
að nánasta umhverfi fólksins, sem
er einbýli eða tvíbýli, sé sem heimil-
islegast og þjónustan tengd þörfum
og óskum einstaklinganna á hveij-
um tíma.
Það hefur sýpt sig í nágranna-
löndum okkar að óskir einstakling-
anna beinast að öllu jöfnu fremur
' að einbýlisherbergjum heldur en
tvíbýlum og má ætla að svipuð þró-
un sé einnig hérlendis.
Hjúkrunaríbúðir sérstaklega
hannaðar fyrir hreyfihamlaða sem
verið er að hanna og undirbúa að
verði byggðar við hliðina og í
tengslum við Eir. Þar munu hjón
þar sem annað er mikið veikt geta
búið áfram saman við sem eðlileg-
astar heimilisaðstæður.
Hér er reynt að fjölga valkostum.
Þannig að hjón eða fólk í sambúð
hafi tök á að njóta samvista við
ástvini sína, eins lengi og unnt er
þrátt fyrir að annað þeirra þurfi
hjúkrun meira eða minna allan sól-
arhringinn.
Birna Kr. Svavarsdóttir
„Ráðamenn um þjón-
ustu fyrir aldraða sjúka
eru á einu máli um
nauðsyn þess að heild-
ræn stefna í öldrunar-
þjónustu þurfi að koma
til sem fyrst, ef á að sjá
fyrir raunhæfa þörf og
áætlun um hjúkrunar-
pláss á komandi árum.“
Rofin er sú félagslega einangrun
sem bæði sá sjúki og sá heilbrigð-
ari lenda oft í.
Vegna nálægðar og beinni
tengsla við hjúkrunarheimilið verð-
ur hægt að búa vel að öllum þáttum
hjúkrunar og þjónustu.
Betri og hagkvæmari rekstur
vegna sameiginlegrar nýtingar á
faglegri þjónustu starfsfólks við
hjúkrun, læknisþjónustu, sjúkra-
þjálfun, iðjuþjálfun, tannlækna-
þjónustu, mötuneyti, ræstingar,
hárgreiðslu fótaaðgerðarþjónustu
og fl. en allri þessari þjónustu hefur
nú þegar verið ætlað húsnæði í Eir.
Sambýli fyrir heilabilaða ein-
staklinga þar sem reynt er að skapa
heimili þar sem einstaklingarnir
hafa tækifæri til að mynda náin
tengsl í litlum hópi en það hefur
sýnt sig að vera mjög góð leið til
þess að viðhalda og auka sjálfs-
bjargargetu einstaklinga sem eiga
við þennan sjúkdóm að stríða.
Hverfaþjónusta fyrir aldraða í
Grafarvogi verður möguleg, þannig
að einstaklingar í heimahúsi gætu
nýtt sér að einhveiju leyti þá þjón-
ustu sem býðst í Eir.
Ráðamenn um þjónustu fyrir
aldraða sjúka eru á einu máli um
nauðsyn þess að heildræn stefna í
öldrunarþjónustu þurfi að koma til
sem fyrst ef á að sjá fyrir raun-
hæfa þörf og áætlun um hjúkrunar-
pláss á komandi árum. Þrátt fyrir
uppbyggingu á hjúkrunarheimilum
svo sem Skjól og Eir hefur raun-
veruleg fjölgun á hjúkrunarplássum
orðið minni en ella. Skýrist það að
hluta til vegna þess að víða er ver-
ið að bæta aðbúnað heimilismanna
á eldri hjúkrunarheimilunum, þann-
ig að um fækkun á plássum verður
að ræða eftir breytingarnar.
Samkvæmt mannfjöldaskrá
Hagstofunnar Ijölgar öldruðum ein-
staklingum mikið á komandi árum,
það er því nauðsynlegt að yfirfara
stöðuna eins og hún er í dag og
vinna markvisst að stefnumótun í
öldrunarþjónustunni.
Höfundur er hjúkrunarforstjóri á
Hjúkrunarheimilinu Eir.