Morgunblaðið - 06.02.1994, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1994_ ___________ERLEINIT
Fullyrðing rannsóknarmanna um bandaríska fiskmarkaði
INNLENT
Markús
efstur
MARKÚS Örn Antonsson varð
efstur í prófkjöri sjálfstæðis-
manna í Reykjavík, en tíu efstu
í prófkjörinu hlutu bindandi
kosningu. í 2. sæti varð Ámi
Sigfússon, í 3. sæti Vilhjálmur
Þ. Vilhjálmsson, í 4. sæti Inga
Jóna Þórðardóttir, í 5. sæti Hilm-
ar Guðlaugsson, í 6. sæti Gunnar
Jóhann Birgisson, í 7. sæti Guð-
rún Zoéga, í 8. sæti Jóna Gróa
Sigurðardóttir, í 9. sæti Þorberg-
ur Aðalsteinsson og í 10. sæti
Ólafur F. Magnússon. Fjórir
borgarfulltrúar ilokksins, Anna
K. Jónsdóttir, Júlíus Hafstein,
Páll Gíslason og Sveinn Andri
Sveinsson, féllu niðut fyrir tíu
efstu sætin.
14,6 milljarðar í
ríkisskuldabréfum
Skuldabréf ríkissjóðs fyrir 200
milljónir Bandaríkjadala eða
14,6 milljarða króna voru seld á
bandarískum fjármagnsmarkaði
og fengu færri bréf en vildu.
Bréfin voru seld með 0,57% álagi
á vexti af tíu ára ríkisskuldabréf-
um Bandaríkjanna þannig að
ávöxtun þeirra er um 6,2%.
Kristni boðið á Scala
Kristinn Sigmundsson óperu-
söngvari hefur fengið tilboð frá
Scala-óperuhúsinu um að syngja
ERLENT
Hernaðar-
leg áhrif
Rússa aukin
í Georgíu
BORÍS Jeltsín, forseti Rúss-
lands, og Edúard She-
vardnadze, leiðtogi Georgíu,
undirrituðu á fímmtudag vin-
áttu- og samstarfssamning sem
eykur hemaðarleg áhrif Rússa í
Georgíu til muna. Rússar skuld-
binda sig m.a. til að byggja upp
nýjan her í Georgíu og fá í stað-
inn þijár mikilvægar herstöðvar
í landinu. Leiðtogar allra þing-
flokkanna á rússneska þinginu
höfðu sent Jeltsín skriflega
áskorun um að undirrita ekki
samninginn þar sem þeir óttast
að Rússar kunni að dragast
nauðugir í átökin í georgísku
héruðunum Abkhazíu og Suður-
Ossetíu. Samningurinn hefur
einnig verið gagnrýndur harð-
lega í Georgíu, enda ríkir þar
mikil andúð á Rússum.
Úkraínuþing hyggst
staðfesta
afvopnunarsamninginn
ÚKRAÍNSKA þingið hyggst
staðfesta samning sem forsetar
Bandaríkjanna, Rússlands og
Úkraínu gerðu um upprætingu
kjamavopna á úkraínsku land-
svæði á fundi sínum í janúar.
Formaður utanríkismálanefndar
þingsins sagði að andstaða við
samninginn hefði minnkað hratt
—
hlutverk Sarastrós í ópemnni
Töfraflautunni síðla á næsta ári.
Ekki er víst að Kristinn geti tek-
ið tilboðinu vegna annarra til-
boða um að syngja sem ber upp
á sama tíma.
Eftirspum eftir frystri loðnu
Mikil eftirspurn er nú eftir
stórri heilfrystri loðnu á Japans-
markað og gæti verðmæti loðnu
og hrogna numið tveimur millj-
örðum króna, en á síðasta ári*
nam útflutningsverðmætið um
600 milljónum króna.
Óvissa notuð til að breyta
launum
Formenn verkalýðsfélaga og
samtaka þeirra telja sumir að
mikið sé um það um þessar
mundir, að vinnuveitendur lækki
yfírgreiðslur á launataxta og
felli niður fasta yfírvinnutíma
starfsfólks með beinum samn-
ingum við starfsfólkið eða með
uppsögn þessara kjara. Benedikt
Davíðsson, forseti Alþýðusam-
bands íslands, segir að atvinnu-
rekendur séu að nota sér slæmt
atvinnuástand til að breyta áður
umsömdum kjörum fólks.
1.050 eru atvinnulausir
hjá VR
Rúmlega 90 manns hafa bæst
við á atvinnuleysisskrá síðustu
tvær vikur hjá VR og hefur þá
atvinnulausum hjá félaginu
fjölgað um tæplega 400 frá jan-
úar í fyrra. Samtals eru nú 1.050
atvinnulausir og þar af eru 150
sem hafa verið atvinnulausir í
meira en heilt ár og eru án bóta.
að undanfömu eftir að menn
gerðu sér grein fyrir því að í
honum væri ákvæði um að landa-
mærum Úkraínu yrði ekki
breytt, en rússneskir þjóðemi-
söfgamenn hafa gert landakröf-
ur á hendur Úkraínu.
Bosníu-Serbar undirbúa
allsheijarherútboð
YFIRSTJÓRN hers Serba í
Bosníu tilkynnti á mánudag að
fyrirhugað væri allsheijarherút-
boð til að leiða stríðið í landinu
til lykta. Allir vopnfærir karl-
menn yrði kvaddir í herinn og
sérsveitir stofnaðar fyrir konur.
Tilkynningin er svar herstjómar-
innar við umræðum á Vestur-
löndum um hugsanlegar loftá-
rásir Atlantshafsbandalagsins á
serbneskar stórskotasveitir við
tvær borgir í Bosníu. Rússneski
þjóðernisöfgamaðurinn Vladím-
ír Zhírínovskíj sagði að Rússar
myndu refsa NATO fyrir slíkar
árásir.
Andstaða við kvótakerfi í
Færeyjum
MIKIL andstaða er í Færeyjum,
jafnt á lögþinginu sem meðal
almennings, við kröfu dönsku
ríkisstjómarinnar um að tekið
verði upp kvótakerfi til að vernda
fískstofnana við eyjamar. Danir
setja kvótakerfið sem skilyrði
fyrir því að Færeyingum verði
hjálpað við að greiða af erlendum
skuldum. Margir Færeyingar
óttast að byggðamynstrið tæki
miklum breytingum ef kvóta-
kerfí með framseljanlegum kvót-
um yrði tekið upp, einkum
myndu þær byggðir sem ein-
göngu lifa á afla smábáta verða
hart úti.
Álverð hækkar
ÁLVERÐ hækkaði um 15 dollara
í 1.305 dollara tonnið á fímmtu-
dag og hefur ekki verið hærra í
16 mánuði. Álframleiðendur ger-
ast nú æ bjartsýnni á að þeim
takist að minnka gífurlegar
birgðir sínar í kjölfar samkomu-
lags helstu álframleiðsluríkjanna
um að draga úr framleiðslunni.
Helmingur ferska
fisksins mengaður
Flórída. Frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
RÚMUR helmingur alls fisks, sem seldur er ferskur í Bandaríkjunum,
er meira eða minna mengaður, að því er fram kom í sjónvarpsþætti
ABC-sjónvarpsins á fimmtudagskvöld.
Sjónvarpsmennirnir fóru á helstu
fiskmarkaði landsins og rannsókn-
arfólk á vegum sjónvarpsins réð sig
til afgreiðslustarfa í fískdeildum stór-
markaða og öðrum fískbúðum. Rann-
sóknin tók sex mánuði og kom í ljós
að reglur um meðferð físks eru víða
brotnar.
í þættinum kom fram að Banda-
ríkjamenn vildu gjaman borða físk
vegna þess að hann er ríkur af nær-
ingu en með fáar hitaeiningar. Fiskur
hefur hins vegar hvað eftir annað
reynst mengaður, bæði af völdum
úrgangsefna sem varpað hefur verið
í sjóinn og af gerlum sem myndast
hafa við lélega meðferð hans. Ótrú-
lega margir hafa látist af völdum eitr-
unar í físki og um 60.000 Bandaríkja-
manna veikjast árlega af einhvers
konar eitrun í físki.
Rannsóknarmenn sjónvarpsins
ræddu við innkaupastjóra hótelkeðju,
sem telur að 40% af þeim ferskfiski
sem er á boðstólum í Bandaríkjunum
sé óætur. Á stærstu fiskmörkuðum
landsins, Fulton-markaðinum í New
York og markaðinum í Chicago, tóku
þeir myndir af óvörðum físki í sumar-
hita bæði á borðum og gangstéttum.
Þar voru skelfískur og ostrur í opnum
bökkum úti við. Fiskur lá á óhreinum
gólfum, en var samt ætlaður til sölu
í fiskbúðum.
Ástandið reyndist misjafnt í físk-
búðum, þar sem sjónvarpsfólkið réð
Bandaríkin
Seðlabanki
hækkar vexti
Washington. Reuter.
SEÐLABANKI Bandaríkjanna
hækkaði skammtímavexti sína í
fyrsta sinn í fimm ár á föstudag.
Vextimir voru hækkaðir um fj'órð-
ung úr prósentustigi, í 3,25%. Ákvörð-
unin var óvænt og olli miklu uppnámi
á fjármálamörkuðum. Hlutabréf
lækkuðu um 96 stig. samkvæmt Dow
Jones-vísitölunni, sem er mesta lækk-
un á einum degi í tvö ár.
sig til afgreiðslustarfa, sums staðar
viðunandi, en annars staðar fyrir
neðan allar hellur.
Sérfræðingar og opinberir eftir-
litsmenn, sem fengu að sjá myndim-
ar, voru sammála um að þetta ástand
væri óviðunandi því allar meðferðar-
reglurnar væru brotnar.
I um 25% sýna sem sjónvarpsmenn
tóku og létu rannsaka á löggiltum
stofnunum fannst óhófleg blýmeng-
un og önnur alvarleg mengon í 60%
sýnanna. Eiturefnin geta valdið van-
sköpun ófæddra barna og síðar
flogaveiki og andlegum vanþroska.
Ekki er vitað hve mikið þarf að inn-
byrða af þessum eiturefnum til að
skaði hljótist af.
Aldrei var þó vikið að framleiðslu
fískréttastöðva eins og þeirra sem
íslendingar eiga í Bandaríkjunum.
Forsetinn kvaddur
FELIX Houphouet-Boigny, forseti Fílabeinsstrandarinnar, verður borinn til
grafar á mánudag. Forsetinn andaðist snemma í desember en síðan hefur
lík hans verið geymt í fiystiklefa í höfuðborginni. Allir helstu stjómmála-
menn Frakklands verða viðstaddir útförina, þeirra á meðal Francois Mitterr-
and forseti, Valery Giscard d’Estaing, Edouard Balladur forsætisráðherra
og fleiri ráðherrar. Jacques Chirac fer til Fílabeinsstrandarinnar, svo og
forsetar beggja þingdeildanna, sjö fyrrverandi forsætisráðherrar, sonur de
Gaulle og Jacques Delors, forseti framkvæmdastjómar Evrópubandalagsins.
Á myndinni heldur kona á mynd af Houphouet-Boigny þegar hundmð manna
vottuðu minningu hans virðingu sína með dansi fyrir framan forsetahöllina
í Abidjan á föstudagskvöld.
Dýrt og stirðnað kerfi
elur á atvinnuleysinu
London. The Daily Telegraph.
ÞAÐ er eitthvað verulega mikið að í Evrópu. atvinnuleysið, sem
hefur aldrei verið meira, er til vitnis um það. í Evrópubandalags-
ríkjunum eru 18 milljónir manna án atvinnu, rúmlega 10% verk-
færra manna, og ef Bretland er undanskilið fer það vaxandi og
gæti komist í 20 miHjónir fyrir árslok. OECD, Efnahags- og fram-
farastofnunin, telur, að þar með sé ekki öll sagan sögð og áætlar,
að atvinnuleysingjar séu í raun vantaldir um tvær milljónir.
Ekki er talið óeðlilegt þótt nokk-
urs atvinnuleysis gæti á breytinga-
tímum og í Bandaríkjunum em
fléstir þeirra, sem em á atvinnu-
leysisskrá, ýmist á milli starfa, í
starfsþjálfun eða að bíða eftir hent-
ugu starfi. Þar hafa aðeins 6,5%
atvinnulausra verið án vinnu í meira
en ár en heil 40% í Evrópu. Ein-
hveijir gætu reynt að hugga sig
við, að atvinnuleysið í Evrópu staf-
aði af tímabundnum efnahagserfið-
leikum og hyrfí strax og þeim létti,
en því miður en nú em horfur á
efnahagsbata í Evrópu án þess að
atvinnuleysingjum fækki.
Aukin ríkisútgjöld eru
blekking
Atvinnuleysisvofan í Evrópu
kemur raunar ekki til okkar eins
og þjófur á nóttu, heldur hefur
henni verið leyft að fitna eins og
púkanum á fjósbitanum í meira en
30 ár. í hvert sinn sem kulað hefur-
á móti hefur dulið atvinnuleysið
skotið upp kollinum en samt hefur
það tekið evrópska fræðimenn og
stjómmálamenn allan þennan tíma
að átta sig á, að gömlu ríkisútgjald-
aðferðimar, sem kenndar em við
breska hagfræðinginn John Mayn-
ard Keynes, duga ekki lengur.
Allt of lengi hafa þeir trúað því,
að dálítið húllumhæ af hálfu sljóm-
valda í mynd aukinna ríkisútgjalda
gæti læknað vandann en það er
vegna þessara sjúskuðu hugmynda,
sem Evrópa er í kreppu. Hin dæmi-
gerða, evrópska ríkisstjóm stundar
búskapinn með halla, sem svarar til
6% af vergri þjóðarframleiðslu og til
dæmis á Ítalíu fer hver einasta líra
af þessari umframeyðslu aðeins til
að greiða vexti af gömlum skuldum.
Ánægðir Bandaríkjamenn
Öllum er ljóst, að svona getur
það ekki gengið lengur og því hlýt-
ur sú spuming að vakna hvemig
eigi að ráða bót á atvinnuleysinu.
Menn em aðeins sammála um það
eitt, að það verði ekki auðvelt. í
Bandaríkjunum brosa menn hins
vegar í kampinn. Þar er efnahagslíf-
ið ekki reyrt í viðjar hafta og reglu-
gerða með sama hætti og í Evrópu
og hagvöxtur á síðasta fjórðungi
liðins árs svaraði til 5,9% á heilu
ári. Þar hafa orðið til 30 milljónir
nýrra starfa á síðustu 20 ámm, að
mestu i.einkageiranum, en aðeins
fímm milljónir í Evrópu og aðallega
hjá hinu opinbera.
í Evrópu er samt ýmislegt í deigl-
unni og margir stjómmálamenn þar
.era famir að hallast að þeirri
„bresku" skoðun, að ríkisafskipti og
tilhneigingin til að vera örlátur á
annarra manna fé sé að gera álfuna
að aumkunarverðri homkerlingu.