Morgunblaðið - 18.02.1994, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1994
Guðrún Brands-
dóttír - Minning
Fædd 16. október 1902
Dáin 10. febrúar 1994
Guðrún Brandsdóttir, móðursyst-
ir mín, lést í Landspítalanum 10.
febrúar sl. Hún var fædd á Fróða-
stöðum í Hvítársíðu 16. október
1902 og þar ólst hún upp hjá foreldr-
um sínum. Hún var fjórða barn
Brands Daníelssonar og Þuríðar
Sveinbjarnardóttur, sem þar
bjuggu. Þegar hún var komin nokk-
uð yfir tvítugt var ráðgert að hún
færi í vist hjá prestinum, en það var
þá talinn góður skóli fyrir ungar
stúlkur að komast í slíka vist, því
þar gátu þær lært margt nýtilegt,
en Guðrúnu þótti slíkt ekki fýsilegur
kostur. Hún hafði löngun til að
verða hjúkrunarkona og var raunar
ákveðin í því, þegar þessi vist stóð
henni til boða. Það varð því hennar
ráð að fara til Reykjavíkur og þar
komst hún í hjúkrunamám, en til
að ljúka því námi þurfti hún að fara
til Danmerkur og síðan jók hún við
nám sitt í Englandi. Eftir að hún
lauk námi starfaði hún í Vest-
mannaeyjum, Kópavogi og Reykja-
vík. Eftir að Læknavarðstofan var
stofnuð í Reykjavík starfaði hún þar
og síðan í Slysavarðstofunni, en þar
var hún yfirhjúkrunarkona, þar til
starfsemin var flutt í þann stað þar
sem hún er nú. Þá sagði hún af sér
yfírhjúkrunarkonustöðunni, en
starfaði þar áfram til ársins 1982.
Guðrún giftist ekki og eignaðist
ekki afkomendur, en hún var systk-
inabörnum sínum sem besta móðir
og afkomendur þeirra nutu einnig
umhyggju hennar. Hjá henni dvaldi
margt af þessu fólki um lengri eða
skemmri tíma og til hennar var
hægt að leita ef einhveijir erfiðleik-
ar steðjuðu að. Hún reyndi að bæta
úr því hvort sem um einhveijar
raunir eða fjárhagsvanda var að
ræða. Umhyggja hennar náði reynd-
ar langt út fyrir þennan hóp. Fyrir
utan skyldustörf sín var hún boðin
og búin að hjúkra fólki, ef hún sá
þörf á. Ég vissi til þess að vinkona
hennar, sem fengið hafði krabba-
mein og varð að fara í mikinn upp-
skurð, var í fjárnagsvanda og sár-
vantaði peninga fyrir ákveðnum
hlutum. Þá hafði Guðrúnu tekist að
vinna fyrir upphæð sem dugði og
gaf vinkonu sinni. Þetta var þegar
fólk þurfti sjálft að borga alla lækn-
ishjálp.
Guðrún átti mörg áhugamál. Hún
hafði yndi af ferðalögum og hún
ferðaðist mikið um ísland og einnig
fór hún til annarra landa. Þegar hún
var ung ferðaðist hún nokkuð um
landið, gangandi og á hestum.
Hún var mjög listfeng og hög í
höndum. Hún fékkst nokkuð við
ljóðagerð og henni féll sjaldan verk
úr hendi, fékkst við pijónaskap og
fleira. Þegar hún hætti sem yfir-
hjúkrunarkona á slysadeildinni fór
hún að læra margskonar listmuna-
gerð. Hún málaði myndir, hélt sýn-
ingar á þeim og gerði ýmsa skraut-
muni. Frændi hennar, sem hún hafði
aðstoðað mikið, arfleiddi hana að
kistli og eftir að hann dó fékk hún
kistilinn, en þegar hann var opnaður
kom í ljós að veruleg peningaupp-
hæð var í honum. Frændinn hafði
ekki nefnt peningana, þegar hann
ánafnaði henni kistilinn. Allir nema
hún töldu víst, að hann hefði ætlað
henni peningana en viljað koma
henni á óvárt. Hún taldi sig þó ekki
eiga þessa peninga, svo hún fór með
ERFIDRYKKJUR )

IðTGL ESJA
sími 689509
V J
þá til góðgerðarstofnunar, sem mað-
ur þessi hafði gefið peninga.
A seinni árum var það venja
skyldfólks hennar að helmsækja
hana á afmæli hennar. Þetta fannst
fóikinu hátíðisdagur. Þá mátti eng-
inn koma með gjafir, en allir voru
leystir út með einhverri gjöf. Hún
lét fólk velja sér einhvern listmun
sem hún hafði gert.
Guðrún lét sér mjög annt um að
skyldfólkið kæmist til mennta og
marga studdi hún til þess m_eð
hvatningum og peningagjöfum. Ég
vil að lokum láta í Ijós þakklæti frá
mér og fjölskyldu minni fyrir allt
það sem hún var okkur.
Ef breytni fólk í jarðlífinu hefur
áhrif á hvort sálin lendir á góðum
eða vondum stað, þegar því lýkur,
þá óska ég, að því enduðu að fara
þangað sem Guðrún frænka mín
tekur á móti mér, því hún hlýtur
að hafa lent þar sem best er.
Brandur Fróði Einarsson.
Sumir eru þiggjendur í þessú lífí
en aðrir eru gefendur. Hún Guðrún
frænka mín var gefandi. Alla sína
ævi var hún að gefa öðrum sem
nálægt henni voru, hvort heldur það
væru þeir sem nutu hennar líkn-
andi handa sem hjúkrunarkonu til
tuga ára, vinir hennar eða fjöl-
skylda, og þar er ég að tala um
fjórar kynslóðir, sem alltaf gátu
leitað til hennar og fengið þar lausn
sinna mála. Eitt var víst að ef leit-
að var til Guðrúnar þá var aldrei
hneykslast á nokkru sem upp kom,
heldur málin rædd, því hún tók til-
lit til mannlegs breiskleika. Ef hægt
er að kalla einhvern hetju þá var
það hún Guðrún frænka, því hún
hefur áorkað svo miklu til hjálpar
öðrum á sinni löngu lífsleið.
Svo var það hin hliðin á þessari
fínlegu og fallegu konu, en það var
fagurkerinn, málarinn, ferðalang-
urinn, dulspekingurinn og næmi
vinurinn sem ég var svo heppin að
fá að kynnast. Hún mundi allt svo
vel og þó að hún væri orðin 91 árs
þá fylgdist hún svo vel með öllu sem
gerðist að við sem yngri vorum
hálf skömmuðumst okkar fyrir van-
þekkinguna.
Þegar komið er að kveðjustund
langar mig að þakka fyrir þau for-
réttindi að hafa fengið að eiga hana
Guðrúnu fyrir frænku en þó sér-
staklega fyrir vináttu hennar,
stuðning og styrk. Guð blessi minn-
ingu stórbrotinnar og yndislegrar
konu. sigrún Ámundadóttir.
Móðursystir mín, Guðrún Brands-
dóttir hjúkrunarkona, er látin 91
árs að aldri. Hún fæddist á Fróða-
stöðum í Hvítársíðu 16. október
1902. Foreldrar henanr voru hjónin
Þuríður Sveinbjarnardóttir og
Brandur Daníelsson bóndi. Hún var
fjórða í röðinni af níu systkinum,
en sjö þeirra komust til fullorðins-
ára. Þau sem lifa systur sína eru:
Sveinbjörg, húsfreyja í Runnum í
Reykholtsdal, Guðveig kennari, bú-
sett í Reykjavík, og Daníel bóndi á
Fróðastöðum. Látin eru: Daníel
(eldri), dó átta ára, Soffía verkstjóri
á saumastofu Kleppspítala, Sigríður
kennari og húsfreyja á Sámsstöðum,
Salvör húsfreyja í Grafardal og
Árni, sem dó tveggja daga gamall.
Einnig ólst upp á Fróðastöðum
Magnús Sörensen lögregluþjónn í
Reykjavík, sem nú er látinn.
Guðrún lauk hjúkrunarnámi við
Frederiksberg Hospital í Danmörku
árið 1929. Eftir það stundaði hún
hjúkrunarstörf á ýmsum stöðum,
svo sem á sjúkrahúsi í Danmörku,
á Kleppsspítala og fimm ár vann
hún í Vestmannaeyjum. Einnig
starfaði hún í eitt og hálft ár á
sjúkrahúsum í Engiandi. Er hún
kom þaðan vann hún á Kópavogs-
hæli í eitt ár og síðan í fímm ár hjá
Bamaverndarnefnd Reykjavíkur.
En árið 1943 hóf hún störf á
Læknavarðstofu Reykjavíkur og þar
vann hún til ársins 1955 og síðan
sem yfirhjúkrunarkona á Slysavarð-
stofu Reykjavíkur í Heilsuverndar-
stöðinni til ársloka 1965. Eftir það
var hún tvö ár í hálfu starfí á slysa-
stofu Borgarspítalans og í afleysing-
um til haustsins 1982 og var hún
þá orðin áttræð.
Guðrún hafði yndi af ferðalögum
og á yngri árum ferðaðist hún mik-
ið um landið á hestum, t.d. með
Maríu Maack og síðan með Ferðafé-
lagi íslands.
Aldrei var Guðrún eins létt í lund
og þegar hún var komin inn á öræf-
in og þá átti hún það til að kasta
fram stöku, en henni var létt um
að yrkja og ljóð eru eftir hana í
kvæðasafni borgfirskra kvenna.
Eftir að Guðrún hætti í föstu
starfí sótti hún námskeið í mynd-
list, en fyrr hafði hún ekki haft
tækifæri til að sinna þessu áhuga-
máli sínu. Hún tók eitt herbergi í
íbúð sinni undir vinnustofu og fór
að mála myndir. Hún hélt þrjár
málverkasýningar, eina á Mokka,
aðra á Borgarspítalanum og þriðju
í Kleppjárnsreykjaskóia. Guðrún var
tíður gestur á málverkasýningum
og fylgdist vel með því sem var að
gerast í myndlistarheiminum.
Á seinni árum varð það fastur
siður að ættingjarnir komu til henn-
ar á afmælisdaginn og var þetta
orðinn nokkur vísir að ættarmóti.
Ungur frændi minn sagði í haust
að hann væri feginn að ná að kom-
ast í afmælið hennar Guðrúnar
Brands áður en hann færi af landi
brott til náms. í þessum afmælum
lét hún gestina velja sér gjafir, allt
muni sem hún hafði sjálf unnið.
Guðrún var ógift og eignaðist
ekki börn. Þó er eins og hún hafí
átt fjölda barna, sem kveðja hana
nú með söknuði, virðingu og inni-
legu þakklæti. Hún fylgdist náið
með systkinabörnum sínum og böm-
um þeirra og var sífellt að hvetja
þau og styrkja bæði andlega og fjár-
hagslega. Þetta gerði hún á afar
hljóðlátan hátt, það var henni fjarri
að auglýsa góðverk sín. Ef hún vissi
einhvern eiga í erfiðleikum reyndi
hún að hjálpa. Umvandanir voru
henni fjarri skapi, hún kenndi með
breytni sinni og reyndi að færa allt
til betri vegar.
Á skólaárum mínum hér í Reykja-
vík bjó ég hjá' henni endurgjalds-
laust og síðar reyndist hún bjarg-
vættur í lífí mínu þegar mest á
reyndi.
Guðrún var trúuð kona, kannski
ein trúaðasta manneskja sem ég hef
kynnst vegna þess hvemig hún
sýndi trú sína í verki. Umburðar-
lyndi og náungakærleikur voru ríkir
þættir í fari hennar. Þótt Guðrún
gæti virst alvörugefín við fyrstu
kynni eða haft dálítið „stífan front“,
eins og ein frænka hennar orðaði
það, þá fann unga fólkið brátt að
til þessarar konu gat það leitað með
vandamál sín og átt hana að trúnað-
arvini.
Ég fann oft þessa sérstöku vellíð-
an sem fylgdi návist Guðrúnar um
leið og ég kom inn úr dyrunum hjá
henni, þegar hún bar fram veiting-
arnar, kaffí, rúgbrauðssneið með
kæfu og annað góðgæti sem hún
lumaði á og við sátum og ræddum
um lífið og tilveruna.
Hún hafði mikinn áhuga á dul-
rænum efnum og var sannfærð um
að líf tæki við eftir þessa jarðvist
okkar. Skömmu áður en hún veikt-
ist, 23. janúar sl., bað hún mig að
kaupa fyrir sig íslensku Hómelíu-
bókina sem henni fannst afar merki-
leg pg síðasta bókin sem hún las
var í faðmi ljóssins, eftir Betty J.
Eadie, en hún fjallar um dauða-
reynslu konu.
Síðustu vikurnar sem hún lifði lá
hún á deild 14G á Landspítalanum.
Hún hafði orð á þvf hvað allir væru
góðir við sig og langar mig fyrir
hönd ættingjanna að færa starfs-
fólki þar innilegar þakkir fyrir frá-
bæra hjúkrun. Guðrún mín, ég kveð
þig og þakka þér fyrir allt sem þú
varst mér og frændfólkinu öllu,
þakka þér fallegu minningarnar sem
þú lætur okkur eftir. Við vitum að
núna ert þú örugg í faðmi ljóssins.
Þuríðiir Guðmundsdóttir.
Nú er farin á vit annarra ævin-
týra hún Guðrún okkar Brandsdótt-
ir. Eftir nokkra baráttu og erfiðar
aðgerðir varð hún að gefast upp og
kveðja þennan heim. Þau sem til
hennar þekktu munu lengi minnast
hennar fyrir hjálpsemi við unga fólk-
ið og margt skemmtilegt.
Hún var fædd að Fróðastöðum í
Hvítársíðu hinn 16. október 1902.
Hún var dóttir Þuríðar Sveinbjam-
ardóttur og Brands Daníelssonar frá
Fróðastöðum. Hún var þriðja elst
af sjö systkinum sem upp komust.
Soffía var elst og síðan Sigríður,
Guðrún, Salvör, Sveinbjörg, Guðveig
og loks Daníel. Þess má geta að á
Fróðastöðum hefur sama ættin búið
síðan um 1700.
Guðrún lærði hjúkran í Frederiks-
berg Hospital í Kaupmannahöfn og
hefur bæði starfað hér og erlendis.
í mörg ár vann hún á slysavarðstofu
Reykjavíkur.
Þrátt fyrir háan aldur var hún
mjög hress og kvik í hreyfingum
nema kannski tvö síðustu ár hennar
sökum veikinda og aðgerða sem hún
þurfti að fara í.
Ég kynntist Guðrúnu fyrst árið
1985 þegar ég hóf sambúð með
frænku hennar, Margréti Sigur-
björnsdóttur, en Guðrún var ömmu-
systir hennar. Þá bjuggum við rétt
hjá henni á Njálsgötunni. Það fyrsta
sem ég man frá henni var þegar hún
gaf okkur gömlu þvottavélina sína
sem hún átti og var hætt að nota.
Við áttum ekki neina þvottavél svo
hún kom sér mjög vel. Þannig var
hún, ef hún vissi uin einhvern sem
gat notað það sem hún átti og hafði
ekki sjálf þörf fyrir var hún fús að
láta það. Einnig fannst mér
skemmtilegt hvernig ættingjar
hennar héldu upp á afmælin henn-
ar. Hún vildi ekki láta hafa fyrir sér
með afmælisveislu, en það var nú
séð fyrir því. Henni fannst nú ekki
merkilegt að vera orðin 85 ára og
hvað þá 90 ára. En ættingjarnir tóku
sig til og komu alltaf til hennar þeg-
ar hún átti afmæli og höfðu með sér
sína kökuna hvert svo úr varð alltaf
fín veisla. Þannig gat fólk komið
saman og heiðrað Guðrúnu með
nærvera sinni ásamt því að hitta
aðra í ættinni. Hún talaði aldrei um
að hún væri neitt gömul, það ætti
nú frekar að hugsa um gamla fólkið
en sig. Eitt sinn var henni gefin
peysa og hafði hún þá á orði að hún
gæti notað hana þegar hún yrði
gömul. Var hún þá rúmlega 85 ára.
Guðrún hafði gaman af því að
fara eitt og annað, oft vildi hún fara
í Miklagarð og Kolaportið þegar það
kom. Einnig vildi hún fara út úr
bænum og nokkra bíltúra höfum við
farið saman, upp í Borgarfjörð,
Ilvalíjorð og austur fyrir fjall. Þetta
virtust nú svona passlegir bíltúrar
fyrir konu á þessum aldri að okkur
fannst. Svo okkur brá nú svolítið í
brún í júlíbyijun 1991 þegar Guðrún
var 88 ára þegar við spurðum hana
hvort hún vildi ekki skreppa eitthvað
í bíltúr. Hún hélt það nú, en ekki í
næsta nágrenni, hún vildi skreppa í
Dritvík. Ha, sagði ég, hvað sagð-
irðu? Mig langar að fara í Dritvík á
Snæfellsnesi, svaraði Guðrún. Já,
sagði ég, því ekki. Síðan fórum við
að ræða þetta betur og ákváðum að
bíða aðeins eftir góðru veðri á laug-
ardegi og drífa okkur þá.
Að morgni 20. júlí 1991 um kl.
9.00 lögðum við af stað úr bænum.
Keyrt var í hendingskasti upp í
Borgames og svo þaðan áfram út á
Nes. Á leiðinni hafði Guðrún orð á
því að ef við værum snemma komin
í Borgarnes á heimleiðinni, þá gæt-
um við kannski skroppið upp í Hvít-
ársíðu og komið aðeins við á Fróða-
stöðum í leiðinni. Ég spurði hana
hvort hún yrði nú ekki orðin svolítið
þreytt eftir alla keyrsluna þá en hún
kvað svo ekki vera. Þegar út í Drit-
vík var komið var komið hádegi. í
Dritvík stoppuðum við þó nokkra
stund og var gaman að fylgjast með
Guðrúnu tipla léttfætt um erfiða og
grýtta fjöruna. Hún fór strax að
veíja sér slétta steina til að mála á,
en hún hafði mjög gaman af að
mála. Um þijúleytið vorum við síðan
komin að Fróðárheiði á leiðinni heim.
Þegar í Borgarnes var komið vildi
hún ekki skreppa uppí Borgarfjörð
og héldum við því heim og vorum
við komin suður um kvöldmat. Þenn-
an dag þegar við ókum í kringum
Jökulinn var mjög gott veður, sól
og blíða allan daginn. Við tókum
þennan bíltúr upp á myndband svo
við getum alltaf rifjað hann upp
þegar við viljum. Þarna var ekið um
550-600 km á nokkrum klukkutím-
um með konu sem var 88 ára. Það
var spurning hvort okkar var þreytt-
ara, ég eða Guðrún. Hún hefði alveg
viljað fara í annan túr helgina á
eftir þess vegna. Þessi ferð er svona
álíka að lengd eins og ef við hefðum
skroppið til Húsavíkur.
Núna er Guðrún farin í enn lengra
ferðalag sem við vitum ekki hvar
endar. Við sem þekktum hana mun-
um minnast hennar á meðan við lif-
um í þessum heimi. Guðrún, við
þökkum þér fyrir allt sem þú gerðir
fyrir okkur og við vonum að þér líði
vel á nýja staðnum.
Bergþór Valur Þórisson,
Margrét Sigurbjörnsdóttir
og börn.
Með fáeinum orðum vil ég minn-
ast Guðrúnar Brandsdóttur hjúkr-
unarkonu sem lengi bjó á Njálsgötu
86. Hún og móðir mín, Anna Gísla-
dóttir, voru þar nágrannar I rúma
þijá áratugi, bjuggu á sömu hæðinni
með sameiginleg not af svölum. En
kynni okkar Guðrúnar voru aðallega
fimmtán seinustu æviár hennar,
þegar hún var að mestu hætt störf-
um á slysavarðstofu Borgarspítal-
ans. Var hún þá farin að geta sinnt
áhugamáli sínu að marki, en það var
málaralist og listiðn. Sótti hún mörg
námskeið til að kynna sér tækni og
efni. Sérlega vel fórst henni úr hendi
að vinna með liti, hún málaði á
hörpudiska og aðrar skeljar, flöskur
þakti hún með litum svo úr varð
lampafótur eða kertastjaki, hún
skreytti skeiðar og brenndi með
smelti, svo fátt eitt sé talið. Varð
henni margt hversdagslegt að efni-
viði í fagra hluti og undi hún sér
afar vel við. Kynntist ég ekki síst
Guðrúnu gegnum þá mörgu gripi
sem hún gaf móður minni. Einnig
gerði hún mikið af því að mála á
striga. Þijár einkasýningar hélt hún
á málverkum sínum og var komin á
níræðisaldur þegar hún sýndi sein-
ast. Þannig ræktaði hún með sér
hæfileika sína með miklum ágætum
á efri árum.
Líf Guðrúnar virtist mér einkenn-
ast af nægjusemi og trúmennsku við
þau viðfangsefni sem hún valdi sér.
Hún bar með sér þá stillingu og
fágun sem umgengni við ólíkasta
fólk veitir stundum. Traust og heil-
steypt var hún í skapgerð, raunsæ
og sjálfstæð. Mat móðir mín hana
mjög mikils. Sambýli þeirra var með
ágætum og byijuðu þær jafnvel að
vinna sum húsverk í sameiningu
þegar aldur beggja var orðinn nokk-
uð hár. Meðan móðir okkar var veik
heima þurftum við systurnar oft að
leita til Guðrúnar. Minnumst við
hjálpsemi hennar með miklu þakk-
læti. Hélt Guðrún lengi kröftum sín-
um og bjó búi sínu á Njáisgötu þar
til fyrir nokkrum vikum. Með Guð-
rúnu er gengin góð kona og hæfí-
leikarík. Blessuð sé minning hennar.
Jóhanna Jóhannesdóttir.
Guðrún var fædd á Fróðastöðum
í Hvítársíbu, hún lærði hjúkrun og
útskrifaðist frá Fredriksberg
Hospital í Danmörku. Síðar fór hún
til Englands og starfaði þar við
hjúkrun í eitt og hálft ár. Þegar
sett var á stofn læknavarðstofa i
húsakynnum Austurbæjarskóla, sem
var næturvakt, tel ég að Guðrún
hafi verið fyrsta hjúkrunarkonan
þar. Síðar fluttist starfsemin til
Heilsuverndarstöðvarinnar og þá
nefnd Slysavakt, þar var Guðrún
yfirhjúkrunarkona til 1965, eftir það
í afleysingum til 1982.