Morgunblaðið - 16.06.1994, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 16. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
SVALBARÐADEILAN
Yfirmaður norsku
strandgæslunnar
Skipin neit-
uðu að hífa
veiðarfær-
in um borð
TORSTEIN Myre, yfirmaður
strandgæslunnar, segir að ís-
lensku togararnir, undir forystu
Blika, hafi tekið saman ráð sín til
að ögra strandgæslunni. Jón Bald-
vin Hannibalsson, utanríkisráð-
herra, segir að þetta breyti því
ekki að viðbrögð strandgæslunn-
ar hafi verið röng. Samkvæmt
alþjóðareglum hefði átt að færa
skipin til hafnar.
Myre sagði að Bliki EA hefði
verið í forsvari fyrir skipunum.
„Við báðum þá að taka veiðarfær-
in inn, en þeir neituðu," sagði
hann. „Það voru samantekin ráð
íslensku skipanna að ögra strand-
gæslunni."
Hann sagði að strandgæslan
hefði getað fært skipin til hafnar
í Noregi, en stjórnvöld hefðu gef-
ið skipun um að klippa á togv-
írana. Það hefði verið pólitísk
ákvörðun, Strandgæslan væri
bara verkfæri stjómvalda.
Ef skipin hæfu veiðar að nýju
væri það klárt mál að viðbrögð
strandgæslunnar yrðu á sömu
leið.
Myre sagði að engin hætta hefði
verið á ferðum þegar klippt var
á vírana. Togari sem væri með
trollið úti væri auðveld bráð fyrir
strandgæsluna. Skipin hefðu ekki
haft ráðrúm til að hífa trollið um
borð, því strandgæslan hefði haft
hraðar hendur við verkið.
Stj órnarandstaðan
Óháður að-
ili úrskurði
í málinu
TALSMENN stjórnarandstöðu-
flokkanna, Framsóknarflokks og
Kvennalista, segja að reyna eigi
að semja við Norðmenn um veiðar
við Svalbarða.
„Það er aldrei of seint að semja
og slíkur samningur gæti til dæm-
is falist í því að íslendingar og
Norðmenn samþykki að óháður
aðili úrskurði í málinu," sagði
Halldór Asgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins.
Hann sagði að íslendingar ættu
að sjálfsögðu að mótmæla aðför
Norðmanna að íslenskum skipum.
„Ég átti von á aðgerðum, en bjóst
við að Norðmenn myndu láta
reyna á lögmæti veiðanna fyrir
norskum eða alþjóðlegum dóm-
stólum, en ekki láta nægja ap
berja duglega á skipunum. Ég hef
alltaf talið að það ætti að fara
samningaleiðina, en Norðmenn
hafa verið ófúsir til þess, líklega
vegna þess að þeir vita að réttur
þeirra er ekki eins sterkur og
þeir hafa haldið fram,“ sagði
Halldór.
„Þessir atburðir undirstrika
hversu mikilvægt það er að samið
verði um veiðar á úthöfunum,"
sagði Kristín Einarsdóttir, þing-
maður Kvennalistans. „Það er
auðvitað mjög alvarlegt að koma
skuli til þessara árekstra og
ástæða til að harma það. Þetta
er þó ekki mjög óvænt miðað við
að Norðmenn telja sig í fullum
rétti, þrátt fyrir efasemdir íslend-
inga þar um. Þarna stendur orð
gegn orði og árekstra því að
vænta.“
Ekki náðist tal af Ólafi Ragnari
Grímssyni formanni Alþýðu-
bandalagsins í gær en hann gagn-
rýndi aðgerðir Norðmanna í út-
varpsfréttum í gær.
- VI MENER ALVOR
Kystvakta skjet varselskudd mot tröler
j KystvaKte kuttet t gár vaierne tit fire trálere og av- j ke vernesonen rundt Svalbard. Alle trálerne var
i tyrte varselskudd mot en temte tráler í den nors- i av islan^aWfcpdnnelse.
Allsheijar-
þorskastríð
segja norsk
FORSÍÐA norska dagblaðsins
VG var í gær lögð undir aðgerð-
ir norsku strandgæslunnar
gagnvart íslensku togurunum
við Svalbarða undir fyrirsögn-
inni „Allsherjarþorskastríð við
íslendinga".
„íslendingar bálreiðir“ var
yfirskrift fréttar um viðbrögð
Islendinga og fyrirsögn fréttár
af atburðum við Svalbarða var
„AJlsheijarstríð um þorskinn".
Önnur blöð í Noregi fóru
varlegar í sakirnar, Dagbladet
sagði „Okkur er alvara“ og
leggur eina blaðsíðu undir mál-
ið en fréttir af því náðu þó
hvorki á forsíður þess né Aften-
posten, sem lét sér stutta frétt
af aðgerðum norsku strand-
gæslunnar gegn fjórum íslensk-
um togurum á blaðsíðu 3 nægja.
Guðmundur Kjærnested
Enginn vandi að
veijast klippum
GUÐMUNDUR Kjæmested, fyrrum skiphen-a hjá Landhelgisgæslunni,
segir að framferði norsku herskipanna gagnvart íslenskum togurum við
Svalbarða virðist sambærilegt við aðferðir íslenskra varðskipa í þorska-
stríðunum. Þá hafi varðskipsmenn siglt með svipuðum hætti að togurum
og herskipin við Svalbarða og verið sakaðir um að brjóta siglingareglur.
Einnig segir Guðmundur að þótt
það geti komið skipstjórum á óvart
þegar herskip beita togvíraklippum
í fyrsta skipti eigi skipstjórar góða
möguleika á að veijast þannig að
klippunum verði ekki komið við.
„Á skuttogurum geta menn
bakkað og híft inn. Þá vísar vírinn
lóðrétt niður og þá er ekki hægt
að klippa. En þetta kallar á að
menn séu vakandi og viti að þessi
hætta sé yfirvofandi,“ sagði Guð-
mundur.
10 mínútur að sleppa
Aðspurður sagði Guðmundur að
til að framkvæma varnaraðgerðir
af þessu tagi þyrfti skipstjóri um
það bil 10 mínútur.
„Menn sjá herskipið hálftíma
áður en það kemur að og eiga þá
að sjá strax hvort um herskip eða
annað skip er að ræða. Sæmilega
glöggur skipstjóri getur vel varist
þessu nema ef hann býst alls ekki
við þessu. Úr því að Norðmenn eru
byrjaðir að klippa mega þeir alltaf
búast við þessu og verða því að
grípa til sinna ráða.“
Guðmundur sagði að sér virtist
að aðferðir Norðmanna hefðu verið
svipaðár aðferðum Landhelgis-
gæslunnar í þorskastríðunum. „Þá
var borið á okkur að við værum
að brjóta alþjóðasiglingareglur en
í öll þessi fjögur ár klipptum við á
togvíra hjá á annað hundrað skipa
og ég man ekki eftir að skip hafi
strokist við togara nema einu sinni
eða tvisvar. Ef að við förum um
að tala um það núna að þetta sé
stórhæítulegt, þá erum við búnir
að stunda þennan leik í mörg ár;
við fundum leikinn upp og þróuðum
hann í hendurnar á Norðmönnum.
Þeir komu hingað oft og við sýnd-
um þeim þetta enda datt okkur
ekki í hug að okkar skip ættu eftir
að lenda í þessu hjá þeim.“
Skipstjóri Stakfells segir strandgæsluna hafa stofnað lífi sjómanna í hættu
íslensku skipin
halda sínu striki
við veiðamar
Norska strandgæslan fylgir íslensku togur-
unum eftir eins og skugginn
„VIÐ ERUM að leita að fiski á
svæðinu til að hefja veiðar aftur.
Það hefur ekkert komið fram sem
bannar okkur að veiða hér og við
ætlum allir sem einn að halda
okkar striki,“ sagði Hallgrímur
Hallgrímsson, skipstjóri á Stak-
fellinu, í samtali við Morgunblaðið
þegar skipið var statt suður af
Svalbarða í gær.
Hallgrímur sagði að það yrði
bara að koma í ljós hvort Norð-
menn -gripu til einhverra aðgerða
gegn þeim á ný. „Við komum
hingað til að fiska og að okkar
mati hefur ekkert komið fram sem
bannar okkur það. Við höfum tal-
að okkur saman um það skipstjór-
arnir hér að halda áfram veið-
um,“ sagði Hallgrímur.
Hann sagði að nú væru sjö ís-
lenskir togarar á Svalbarðasvæð-
inu og átta með Hágangi II.
„Norska strandgæslan er allan
tímann á eftir okkur. Eitt skip
fylgir okkur og fjögur skip fylgja
íslensku togurunum vestur frá og
eitt fylgir Hópsnesinu sem er hér
sunnar. Það er strandgæsluskip á
mann, eins og maður segir.“
Vissum ekki hve langt þeir
myndu ganga
Hallgrímur sagði að strand-
gæsluskipið Nornen hefði reynt
að skera á trollvírana á Stakfell-
inu sl. þriðjudag en ekki tekist
það. „Þeir reyndu að klippa aftan
úr okkur en misstu klippurnar við
það. Þeir komu mjög nálægt skip-
inu en þó var það ekkert í líkingu
við aðfarir þeirra við Blika. Tog-
vírinn skemmdist en það er búið
að gera við hann. Við vorum með
veiðarfærin í sjó þegar þeir reyndu
þetta. Þetta var kannski það sem
mátti búast við en við vissum þó
ekki hve langt þeir myndu ganga.
Við vitum það núna,“ sagði Hall-
grímur.
Hann sagði að annað strand-
gæsluskip, Stálbás, hefði skotið
einu púðurskoti að Má SH. „Við
vorum þrír í hnapp þarna, Drang-
ey og við vorum til sitthvorrar
hliðar við Má þegar þeir skutu á
okkur. Sjálfsagt hefur skotið verið
ætlað Má því þeir héldu að hann
væri að veiðum,“ sagði Hallgrím-
ur.
Hann sagði það enga spurningu
í sínum huga að norska strand-
gæslan hefði stofnað lífi og limum
íslenskra sjómanna í hættu með
framferði sínu. „Ég held að það
sé ekkert annað að gera en að
þrauka og vera harðir. Ég held
að við séum ekki að leggja okkur
í óþarfa hættu með því en við
verðum að vega og meta það hver
fyrir sig. Ég vil þó ekki trúa því
að þetta gangi svo langt.“
Stakfell og hinir íslensku togar-
arnir voru að færa sig vestur á
bóginn þar sem vitað var um
meiri veiði og strandgæsluskipin
fylgdu þeim eftir eins og skugg-
inn. Einnig er flogið reglulega
yfir flotanum.
Útgerðir stefna Norðmönnum
ÚTGERÐARFÉLÖGIN Bliki á Dalvík og Skagfirðingur á Sauðárkróki
hafa ákveðið að stefna norskum stjórnvöldum fyrir dómstóla i Noregi og
krefjast skaðabóta fyrir tjón á veiðarfærum og afla vegna aðgerða norsku
strandgæslunnar gegn togurum fyrirtækjanna við Svalbarða í fyrradag.
Ottó Jakobsson, framkvæmda-
stjóri Blika, sagði að málið yrði
höfðað eins fljótt og mögulegt er
með tilstilli LIÚ og liðsinni stjóm-
valda og segir að útgerðarmenn
meti viðbrögð forsætis- og utanrík-
isráðherra og utanríkismálanefndar
sem greinilegan stuðning við sín
sjónarmið.
Útgerðarmenn íslensku togar-
anna við Svalbarða höfðu náið sam-
ráð sín á milli í gær og sendu í
gærmorgun forsætisráðherra, utan-
ríkisráðherra og sjávarútvegsráð-
herra sameiginlegt bréf þar sem
þess var farið á leit við ríkisstjórn
Islands að hún fjalli um málið og
taki-afstöðu til þess hvernig bregð-
ast skuli við síðustu atburðum.
Aðspurður sagðist hann ekki vilja
taka svo til orða að málshöfðun
útgerðanna hefði verið ákveðin að
undirlagi íslenskra stjómvalda en
utanríkiráðuneytið hefði heitið
stuðningi og fyrirgreiðslu sendiráðs
Islands í Osló við undirbúning mála-
ferlanna.
Kristján Ragnarsson, formaður
LÍÚ, segir að skipstjórar íslensku
skipanna við Svalbarða hafi búist
við að ef Norðmenn sýndu viðbrögð
við veiðum þeirra yrðu þau að færa
skipin ti! hafnar, svo hægt væri að
fá úr málinu skorið fyrir norskum
stjórnvöldum. Þess í stað færu
.Norðmenn fram með lögbrotum.
Morgunblaðið/NTB
TOGARINN Rauðinúpur ÞH var ásamt þremur öðrum skipum á
-------------;— leið í Smuguna í gær.