Morgunblaðið - 16.06.1994, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 16. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. 1 iausasölu 125 kr. eintakið.
S VALB ARÐ AMALIÐ
FISKVEIÐIHAGSMUNIR Norðmanna og íslendinga
skarast orðið víða. Þjóðirnar tvær veiða loðnu úr
sama stofni skv. sérstöku samkomulagi, sem gert hefur
verið um þær veiðar. Þessa dagana eru íslenzk fiskiskip
i fyrsta sinn í tæpa þrjá áratugi að veiða síld úr norsk-
íslenzka síldarstofninum innan íslenzkrar fiskveiðilögsögu.
Augljóst er, að þjóðirnar tvær hafa sameiginlegra hags-
muna að gæta varðandi þennan síldarstofn og uppbygg-
ingu hans.
Þegar íslenzk fiskiskip hófu veiðar í svonefndri Smugu
á síðasta ári, höfðu íslendingar ekki veitt á þessu svæði
lengi. Staðreynd er hins vegar sú, að fyrir 30-40 árum
fóru íslenzk fiskiskip reglulega til veiða á þessu alþjóðlega
hafsvæði. Þorskstofninn í Barentshafi hrundi fyrir nokkr-
um árum og hafa Norðmenn og Rússar lagt mikla áherzlu
á að byggja hann upp. Þess vegna er skiljanlegt að þeir
hafi áhyggjur af veiðum utan þeirra yfirráðasvæðis úr
fiskstofnum, sem ganga inn og út úr þeirra lögsögu. Það
veitir þeim hins vegar ekki rétt til þess að vísa íslenzkum
fiskiskipum á brott úr Smugunni. Hins vegar er skynsam-
legt fyrir alla aðila að semja um þessar veiðar, þannig
að óumdeilt sé hver réttur íslenzkra fiskiskipa er á þessu
svæði. Smugudeilan hefur leitt til harðra átaka á milli
Norðmanna og íslendinga.
í vor gerðust íslendingar aðilar að svonefndu Svalbarða-
samkomulagi. I Morgunblaðinu í dag eru birtar þær samn-
ingsgreinar, sem máli skipta vegna fiskveiða bkkar á
Svalbarðasvæðinu. Við lestur þeirra verður erfitt að skilja
með hvaða rétti Norðmenn senda strandgæzluskip til þess
að klippa á veiðarfæri íslenzkra fiskiskipa á þessu svæði
og skjóta jafnvel að þeim púðurskotum. Samkvæmt Sval-
barðasamkomulaginu á eitt yfir alla að ganga, þegar um
er að ræða verndun eða friðun á þessu svæði. Hvort sem
Norðmönnum líkar betur eða verr, erum við orðnir aðilar
að þessu samkomulagi og njótum réttinda samkvæmt því
en berum að sjálfsögðu einnig skyldur gagnvart því. Sum-
ir norskir fræðimenn telja, að Norðmönnum gæti vegnað
vel, ef deilumál þetta fer fyrir Alþjóðadómstólinn í Haag,
en miðað við orðanna hljóðan er erfitt að sjá, að þeir
hafi rétt til þeirra aðgerða, sem þeir hafa nú gripið til.
Sérfræðingur við Óslóarháskóla telur, að íslenzku fiski-
skipin hafi ekki brotið norsk lög eða reglur með veiðunum
á Svalbarðasvæðinu. Fróðlegt verður að fylgjast með fram-
vindu þeirra málaferla, sem útgerðarmenn skipanna, sem
urðu fyrir aðgerðum norsku strandgæzlunnar, hyggjast
efna til í Noregi vegna þeirra.
í Morgunblaðinu í dag er haft eftir yfirmanni norsku
strandgæzlunnar í Norður-Noregi, að' norsk stjórnvöld
hafi gefið fyrirmæli um að klippa á togvíra íslenzku fiski-
skipanna og þá væntanlega einnig að skjóta púðurskoti
að einu þeirra. Hann segir, að hér hafi verið um pólitíska
ákvörðun að ræða. Haraldur Noregskonungur kemur til
íslands í dag til þess að heiðra okkur íslendinga vegna
50 ára afmælis lýðveldis okkar. Hann er aufúsugestur,
sem jafnan áður, og íslendingar fagna komu hans. En
hafi norsk stjórnvöld talið nauðsynlegt að grípa til að-
gerða gegn íslenzkum fiskiskipum hefðu þau átt að hafa
þau hyggindi til að bera að fresta þeim aðgerðum í nokkra
daga og sýna jafnframt konungi sínum sjálfsagða kurt-
eisi og tillitssemi.
Norðmenn eru frændur okkar og tilfinningatengsl okk-
ar Islendinga við Norðmenn eru bæði djúp og sterk. Norð-
urlandaþjóðir hafa yerið öðrum þjóðum fyrirmynd um
margt. Við fylgjumst með því, hvernig vopnin tala víðast
hvar um heim, þegar ágreiningsmál koma upp. Norður-
iandaþjóðum ber siðferðileg skylda til að leysa deilumál
sín á annan veg en þann, að grípa til aðgerða af því tagi,
sem Norðmenn gerðu á Svalbarðasvæðinu fyrir tveimur
sólarhringum. Þess vegna skulum við leggja áherzlu á að
setja þessa deilu niður og ná samningum um fiskveiðihags-
muni okkar og Norðmanna í Norðurhöfum. Það eitt er
sæmandi þessum tveimur nánu vina- og frændþjóðum.
UNGLINGAR
Hvað veistu um ki
Island og Lýðvel
Hver eru upphafí
þjóðsöngsins?
(Ó guð vors lands...)
Hvar var íslenska
lýðveldið formlega
Stofnað? (Á Þingvöllum)
Hver var síðasti
konungur íslands?
(Kristján X.)
3,3% svöruðu rétt
96,7% svöruðurangt
Hvervarfyrstiforseti
íslands og hvaða
embætti gegndi hann
þegar hann var kjörinn?
(Sveinn Björnsson, ríkisstjóri)
e AO/n vissu hvort
/o tveggja
oe no/ vissu hver var
/o fyrsti forsetinn
58,7% vissu hvorugt
66,3% svöruðu rétt
33,7% svöruðu rangt
54,3% svöruðu t
45,7% svöruðu r
Lausleg könnun meðal nemenda sem
luku í vor 10. bekk og fyrsta ári í
menntaskóla bendir til stopullar þekking-
ar á sögu lýðveldisins — eða var 17.
júní afmælisdagur Kristjáns IX?
Morgunblaðið lagði fimm
spumingar fyrir 100
nemendur sem luku 10.
bekk grunnskóla í
Reykjavík í vor eða fyrsta ári í
menntaskóla, til að kanna þekkingu
þeirra á ýmsu sem tengist konungs-
ríkinu íslandi og íslenska lýðveldinu.
92 krakkar úr 24 mennta- og grunn-
skólum skiluðu svörum. 48 strákar
svömðu og 44 stúlkur.
69 þeirra sem svöruðu eru fæddir
1978 og luku í vor 10. bekk í einum
af 16 grunnskólum á höfuðborgar-
svæðinu. 16 komu frá Hagaskóla,
10 frá Foldaskóla, 8 frá Seljaskóla,
5 frá Langholtsskóla, 5 frá Hvassa-
leitisskóla, 4 frá Ölduselsskóla, 3 frá
Vogaskóla, 3 frá Hlíðaskóla, 3 frá
Réttarholtsskóla, 2 frá Hólabrekku-
skóla, 2 frá Æfingaskóla Kennara-
háskóla íslands, 2 frá Álftamýrar-
skóla, 1 frá Garðaskóla, 1 frá Aust-
urbæjarskóla, 1 frá Árbæjarskóla og
1 frá Laugalækjarskóla. 2 gáfu ekki
upp í hvaða grunnskóla þeir voru.
23 þeirra sem svöruðu eru fæddir
1977 og luku í vor fyrsta námsári í
einum af átta menntaskólum á höf-
uðborgarsvæðinu. 6 komu úr
Menntaskólanum við Sund og 6 úr
Fjölbrautaskólanum Breiðholti, 4 úr
Menntaskólanum við Hamrahlíð, 2
úr Menntaskólanum í Reykjavík og
2 úr Fjölbrautaskólanum Armúla, en
1 frá Kvennaskólanum í Reykjavík,
1 frá Verslunarskóla íslands og 1
frá Iðnskólanum í Reykjavík.
Svörin gefa ákveðnar vísbending-
ar um þekkingu þeirra sem svöruðu,
án þess þó að könnunin geti talist
strangvísindaleg, enda gerð frekar
til skemmtunar en til að úrskurða
um heildarþekkingu nemendanna á
þessu sviði. Spurningar, sem ekki
var svarað, voru flokkaðar með röng-
um svörum. «
Fimm spurningar
Spurningarnar voru eftirfarandi: