Morgunblaðið - 30.07.1994, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 30. JÚLÍ 1994 29
AÐSENDAR GREINAR
Höfum við þá þörf fyrir myndlist-
arskóla þegar ekki er lengur áhugi
á þjálfun í teikningu, myndbygg-
ingu, litameðferð og mótun? Eðli
sjónlista er að um er að ræða sýni-
lega formræna hluti, sem vinna
saman að sjónrænni heild. Telji
menn að áfram skuli haldið á sömu
braut, sérstakiega með fagurlista-
deildirnar, legg ég til að þær verði
fluttar upp í heimspekideild Háskól-
ans og að um listiðnaðardeildirnar
verði stofnaður nýr skóli, sem
mennti nemendur í aivöru listiðnað-
arnámi. Eina deildin sem virðist
starfa markvisst í þeim tilgangi er
grafíska hönnunardeildin. Nú er ég
viss um að sértrúarprestar „sést
ekki listarinnar" sem hreiðrað hafa
um sig í skjóli listastofnanna ís-
lensku þjóðarinnar froðufella af
bræði yfir því að ekki skuli allir
vera jafn ánægðir með framgang
mála. Þeir ráða orðið algjörlega
flestum ijármunum sem til mynd-
listar er varið. Um er að ræða fjár-
muni til listaverkakaupa safna, til
starfslauna myndlistarmanna, fé til
listskreytinga opinberra bygginga
og skóla, en það er nú sér kafli út
af fyrir sig.
A Norðurlöndum og fleiri löndum
sem ég þekki til, hafa menn farið
aðrar leiðr en hér í listiðnaðar-
námi. Listiðnaðarskólar eru sérskól-
ar sem kenna og þjálfa nemendur
til ýmiskonar formhönnunar fyrir
iðnað. Listiðnaðarmenn koma úr
slíkum skólum og starfa sjálfstætt
að ýmsum greinum listiðnaðar, svo
sem keramík, textíl, grafískri hönn-
un, gull og silfursmíði, innanhúss-
arkítektúr o.s.frv.
Ég skora á alla sem málið varðar
að tjá sig. Stofnun listiðnaðarskóla
er einn af hornsteinum til þess að
rífa megi upp listiðnað í landinu.
Við stjórnvöld vil ég segja, fal-
legt tal um gildi verkmenntunar er
ekki nóg, verkmenntun án form-
sköpunar dugir ekki til þess að hér
geti komið fram hágæðavörur með
íslenskum séreinkennum.
Höfundur er listmálari.
Af sjónarhóli
MIKIÐ hefur verið
fjallað um nýsköpun
atvinnutækifæra í fjöl-
miðlum og ýmsar hug-
myndir settar fram.
Sala raforku til út-
landa og stóriðja, hafa
verið lausnarorðin. í
veiðimannasamfélagi
okkar skal gróðinn
koma fljótt. Það er
sagt að vaxtarbroddur-
inn sé í ferðamanna-
þjónustu og er það
ánægjulegt, svo fram-
arlega sem hann verð-
ur ekki eyðilagður með
okri.
Síðasta átakið er að gera íslensk-
an landbúnað hreinan af tilbúnum
efnum og telja þeir menn, sem þar
eru í forsvari mikla möguleika á
mörkuðum heilsuæðisins, sem
gengur yfir hinn vestræna heim.
Það er hrein stóriðja ef vel er að
staðið. Hvernig fer það saman við
eiturspúandi álbræðslur? Ég er
sammála þeim mönnum, sem vilja
fara veg hins hreina í þessum efn-
um, bæði til sjós og lands.
Því miður þarf að vera hér lang-
varandi kreppa til þess að menn
vakni upp við það að menntastefna
þjóðarinnar hefur verið kolröng
undanfarna áratugi. Menn spyrja
nú hvað hafi farið úrskeiðis?
Viðhorf þjóðfélagsins hefur verið
að flestir ættu að menntast sem
fræðingar af einhveiju tagi. Verk-
menntun er ekki talin fín á íslandi.
Oskiljanleg launastefna ríkisins elur
á titlatogi og svívirðilegur launa-
ójöfnuður viðgengst í landinu, enda
talsmenn verkalýðsfélaga búnir að
vefjast inn i ruglið um aukaatriði
og sjá ekki lengur ójöfnuðinn sem
allsstaðar blasir við.
Mikil tregða á fjárveitingum hef-
Einar Hákonarsson
ur ávallt einkennt
stjórnvöld þegar kemur
að verknámi. Skýring-
in er sjálfsagt sú að
ráðamenn hafa flestir
gengið í gegnum hið
bóknámssinnaða
menntakerfi og skilja
ekki samhengið í að
saman fer hugur og
hönd.
Við íslendingar
erum frægir þrætubók-
armenn og erum snill-
ingar í að þrátta um
aukaatriði, sérstaklega
ef um raunveruleg al-
vörumál er að ræða.
Hingað til hefur mönnum þótt
þægilegra að láta aðra hugsa fyrir
sig í formi vafasamra kenninga
stjórnmálanna. Nú hafa slíkar
breytingar átt sér stað í heiminum,
með falli kommúnismans og því að
dregið hefur úr áhrifum frjálshyggj-
unnar, að grundvöllur fyrir skyn-
samlegar umræður og ákvarðana-
tökur hlýtur að vera á næsta leiti.
Endurmat á stöðunni þvingar menn
til _að hugsa rökrétt.
íslenska flokkakerfið og kjör-
dæmaskipan er löngu tímabært að
stokka upp. Núverandi kjördæma-
skipan grefur undan sjálfstæði
þjóðarinnar og mun í nánustu fram-
tíð setja þjóðfélagið á hausinn ef
ekki verður breyting á. Landið verð-
ur áð gera að einu kjördæmi og
gefa fólki meira val um menn.
Núverandi skipan hindrar okkar
bestu menn í að bjóða sig fram.
Ég nefndi hér fyrr að verknám
hefði ekki náð sér á strik til jafns
við bóknámið. Um er kennt að það
sé svo miklu dýrara en bóknám og
ekki skal ég draga það í efa, en
það sýnir sig svo ekki verður um
villst að verklagni þjóðar hefur úr-
Stofnun listiðnaðar-
skóla er einn af horn-
steinum til þess, segir
Einar Hákonarson, að
rífa megi upp listiðnað
í landinu.
slitaþýðingu um afkomumöguleika
í nútíð og framtíð. Hér á landi höf-
um við löngum vitað af dapurri
reynslu að erfitt getur verið að
keppa við stærri þjóðir á sviði
fjöldaframleiðslu iðnaðarvarnings,
nema þá í matvælaiðnaði, sem verð-
ur að þróa ört til fullbúinnar neyslu-
vöru. Það er gleðiefni að víða sjást
marktækir vaxtarbroddar þar.
íslenskur listiðnaður hefur átt
afar erfítt uppdráttar. Er þar um
að kenna skilningsleysi stjórnvalda
og lítt hvetjandi umhverfi. Þó hafa
eldhugar á borð við Stefán Snæ-
björnsson hönnuð, barist hetjulegri
baráttu áratugum saman við að
kynna og efla íslenskan listiðnað.
Uppdráttarsýki í menntunarmálum
listiðna hefur ekki létt róðurinn.
Myndlista- og handíðaskóli ís-
lands hefur haft innan sinna vé-
banda listiðnaðardeildir allt frá
stofnun skólans 1939 enda að hálfu
kenndur við handíðir. Sú skoðun
hefur verið ríkjandi innan skólans
að fagurlistadeildirnar og listiðnað-
ardeildirnar styddu hvor aðra. Mik-
il umræða hefur verið um skólann
vegna fyrirætlana um að færa nám-
ið á háskólastig og flutning skólans
í SS-húsið í Laugarnesi.
Á nemendasýningum Myndlista-
og handíðaskólans undanfarin ár
Ljósmynd Einar Falur.
Listhönnun eftir Seren S.
Larsen (Gler í Bergvík).
hefur mátt líta að formrænum kröf-
um og verklægni hefur að stórum
hluta verið ýtt til hliðar, fyrir eins-
konar list, sem minnst á að sjást
eða alls ekki. Hrafl í heimspeki er
uppi um veggi í skrifuðum texta
og uppfærslur á flautuhávaða bif-
reiða. Helstu listastofnanir landsins
eru nú um stundir undirlagðar lang-
tímum saman af slíkum „listvið-
burðum". Valmöguleikar ungs
fólks, sem hyggur á myndlistarnám
takmarkast orðið af þessari speki.
Hvar er nú hið margrómaða frelsi
í listum?
Þessi „list“ sem kalla mætti „sést
ekki myndlist" virist meira í ætt
við fanatíska stjórnmálastefnu og
eða trúarbrögð. Þessi stefna ei
stefnu skyldi kalla er keyrð áfrarr
af áhangendum sínum með slagorð-
um eins og „málverkið er dautt“
„formalisminn er dauður" o.s.frv
Kannast einhver við frasana?
ísland og Evrópu-
sambandíð
AÐ UNDANFÖRNU hefur um-
ræða um hugsanlega aðild Islands
að Evrópusambandinu aukist nokk-
uð, sérstaklega í kjölfar þess að
Noregur, Svíþjóð og Finnland luku
samningaviðræðum við ESB og
munu leggja niðurstöðuna úr þeim
samningum fyrir dóm landsmanna
á hausti komanda. Það er eins og
nokkur taugaveiklun hafi gripið um
sig hjá ýmsum aðilum við þessi tíð-
indi og færa þeir hinir sömu fyrir
því digur rök að ísland eigi að
sækja um aðild að ESB hið fyrsta
og verða samferða hinum Norður-
löndunum inn í „sæluríkið". Helst
virðist þessarar taugaveiklunar
verða vart hjá atvinnustjórnmála-
mönnum og embættismönnum, sem
sjá fram á kollega sína á Norður-
löndunum hittast á fundum án þess
að nærveru þeirra sé þörf.
Utanríkisráðherra í krossferð
Á flokksþingi Alþýðuflokksins í
júní var samþykkt ályktun í Evrópu-
málunum. Hún var þannig orðuð
að báðir armar flokksins telja sig
geta vel við unað, enda sagði for-
sætisráðherra réttilega að sam-
þykktin væri hvorki fugl né fiskur.
Hún er kannske dæmigerð fyrir
ástandið eins og það er innan
flokksins í þessum málum sem
mörgum öðrum. Utanríkisráðherra
lætur hins vegar eins og niðurstaða
flokksþingsins sé stórsigur fyrir
Evrópustefnu hans, enda fer hann
mikinn í þessum efnum. Stöðugt
berast utan úr heimi frásagnir af
yfirlýsingum hans um að hagsmun-
um íslands sé hvergi betur borgið
en innan ESB. Hann kannast hins
vegar ekki við að hafa rætt þessi
mál við nokkurn mann þegar heim
er komið. Maður hlýtur að ætla, sé
mark takandi á orðum ráðherra,
að hér sé á ferðinni alþjóðlegt sam-
særi um að skrökva upp á hann
skoðunum. Það er athyglisvert að
bera orð ráðherra nú, um mikilvægi
þess fyrir íslendinga að gerast aðil-
ar að ESB, saman við málflutning
hans í átökunum um EES-samning-
ana. Þá áttu EES-samningarnir að
tryggja okkur gegn því að þurfa
ekki að sækja um aðild að Evrópu-
sambandinu. Það hefur hins vegar
komið á daginn að sú gagnrýni sem
sett var fram á EES-samninginn
og stefnu stjórnvalda í þeim málum
hefur staðist, bæði hvað þetta varð-
ar og önnur atriði.
Hvað þýðir aðild að
Evrópusambandinu?
Hjá ýmsum sem um þessi mál
hafa fjallað kemur það fram að það
eina sem íslendingar hafí áhyggjur
af í sambandi við hugsanlega aðild
að ESB séu sjávarútvegsmálin. Ef
lausn finnist á þeirn, þá sé ekkert
því til fyrirstöðu fyrir ísland að
sækja um aðild að ESB. Þetta kem-
ur m.a. fram í grein eftir Valgerði
Bjarnadóttur viðskiptafræðing í
Morgunblaðinu 2. júlí sl. og í fyrir-
lestri sem utanríkisráðherra hélt í
Bonn 14. júlí sl. í mínum huga er
þetta gríðarleg einföldun og mál-
flutningur sem liggur fjarri raun-
veruleikanum. Menn verða að gera
Menn verða að gera
sér grein fyrir því, segir
Gunnlaugur Júlíus-
son, hvers konar stofn-
un ESB er.
sér grein fyrir því hvers konar
stofnun ESB er. Évrópusambandið
er, eftir gildistöku Maastricht-sam-
komulagsins, sambandsríki sem
tekur til sín æ meir af ákvarðana-
töku varðandi einstök aðildarríki.
Með tilkomu innri markaðar ESB,
árið 1993, þá féllu úr gildi mikil-
vægir möguleikar einstakra landa
til að stjórna sínum innri málum.
Markaðslögmálin eru leidd til önd-
vegis innan bandalagsins en hags-
munir almennings og umhverfísins
eni léttvægir fundnir í samanburði
við hagsmuni stórfyrirtækjanna.
Atvinnuleysi er gríðarlegt innan
bandalagsins. Víða eru milli
10-20% vinnufærra manna at-
vinnulausir í aðildarlöndum banda-
lagsins. Tugir milljóna manna
ganga um atvinnulausir í bandalag-
inu öllu.
Með aðild að Evrópusambandinu
myndu íslendingar afsala sér sjálfs-
forræði í öllum helstu málaflokkk-
um er við koma samfélaginu og
undirkasta sig stefnu ESB í þeim.
Með aðild að Evrópusambandinu
myndu allar helstu ákvarðanir í
sjávarútvegs- og land-
búnaðarmálum verða
teknar í Brussel út frá
heildarstefnu ESB
hveiju sinni. Fyrir
u.þ.þ. tveimur árum sá
ég t.d. viðtal í norska
sjónvarpinu við aðstoð-
arsj ávarútvegsráð-
herra Spánar, þar sem
hann hélt því fram að
mestu þróunarmögu-
leikar spænska fisk-
veiðiflotans fælust í því
að fá fískveiðiréttindi í
Norður-Atlantshafinu í
sambandi við samn-
inga Noregs um EES-
svæðið. Landbúnaður hérlendis
myndi dragast gríðarlega saman
við aðild íslands að ESB, með til-
heyrandi afleiðingum, nema ís-
lenska ríkið myndi veija hann stórá-
föllum með griðarlegu styrkjum,
eins og Finnar virðast t.d. ætla að
gera.
Með aðild að ESB gæum við
ekki lengur staðið á íslenskri eign-
araðild yfir fiskimiðunum.
Með aðild að ESB þyrftum við
að taka upp stefnu ESB í málefnum
vinnumarkaðarins, sem stefnir að
því að gera kjör á almennum vinnu-
markaði sveigjanlegri! Það þýðir
lægri laun, verri aðbúnað á vinnu-
stað og lakari félagsleg réttindi.
Með aðild að ESB gætum við
ekki lengur mótað okkar eigin
stefnu í umhverfismálum og félags-
legum réttindamálum.
Líklega muni íslendingar greiða
meir til ESB en við fengjum úr sjóð-
um þess, samkvæmt niati utanríkis-
ráðherra.
Margur heldur mig sig
Valgerður Bjarnadóttir endar
grein sína 2. júlí sl. á því að ef ís-
land muni ekki sækja um aðild að
ESB á næstu vikum eða mánuðum
og kjósa þannig að verða hinum
EFTA-ríkjunum samferða inn í
Evrópusambandið, þá verði litið á
íslendinga eins og nokkurs konar
Bakkabræður, sem
verði rannsóknarefni
fyrir mannfræðinga í
framtíðinni. Það er svo
sem ágætt að vita
hvaða augum við-
skiptafræðingurinn lít-
ur á það fólk sem er
henni ekki sammála í
þessum efnum. Á hinn
bóginn ætti hún að
rifja það upp að meiri-
hluti Svía og Norð-
manna er á móti aðild
landa sinna að ESB.
Andstaða almennings
innan bandalagsins
hefur einnig verið að
magnast gegn þeirri stefnu sem
skrifræðisskrímslið í Brussel hefur
verið að móta á liðnum árum um
frekari samruna aðildarríkja ESB.
Má í því efni t.d. bæði benda á
nýafstaðnar kosningar til Evrópu-
þings svo og hve erfitt var að fá
almenning til að samþykkja Maas-
tricht-samkomulagið á sínum tíma.
Það er nefnilega stór spurning
hveijir verða taldir meiri Bakka-
bræður þegar upp verður staðið,
það fólk sem hafnar forræði skrif-
ræðisins og kýs lýðræði þjóðríkisins
fremur en evrópskt sambandsríki
eða þeir sem sitja í glerhöllum í
Brussel og líkja almenningi við við-
undur ef hann leyfir sér að hafa
aðra skoðun á málunum en skrif-
ræðisliðið.
Höfundur er formndur Samstödu
um óháö ísland.
Gott fólk, athugið!
0
Sumamámskeið í ágúst.
Sértími fyrir barnshafandi.
Yogastöðin Heilsubót,
_____Hátúni 6a, sími 27710._
Gunnlaugur Júlíusson