Morgunblaðið - 17.08.1994, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 17. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Utanríkisráðuneytið mótmælir um-
mælum norskra sendimanna
Ekki stefnubreyting
í hafréttarmálum
UTANRÍKISRÁÐUNEYTIÐ hefur
séð ástæðu til að vísa á bug því, sem
norska fréttastofan NTB hafði í gær
eftir ónafngreindum norskum dipló-
mötum á úthafsveiðiráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna í New York, að ís-
iendingar hefðu skipt um skoðun
hvað varðaði öll helztu atriði í kröfum
strandríkja á ráðstefnunni.
„Hér er um órökstuddar staðhæf-
ingar að ræða, enda hafa ekki verið
nefnd nein dæmi um stefnubreytingu
íslenzku sendinefndarinnar á ráð-
stefnunni. Hið rétta er, að Island
hefur frá upphafi verið virkur þátt-
takandi í kjamahópi strandríkja, en
Noregur, sem fram að þeim tíma
hafði skipað sér á bekk með úthafs-
veiðiríkjum, hóf þar ekki þátttöku
fyrr en fyrir fáeinum mánuðum."
Utanríkisráðuneytið segir ísland
hafa stutt og styðja enn þau sjónar-
mið, sem kjarnahópur strandríkja
hafi sett fram á ráðstefnunni og á
þeirn stefnu hafi engin breyting orð-
ið. „ísland hefur þannig ítrekað hvatt
tii þess að gerður yrði bindandi al-
þjóðasamningur um deilistofna og
miklar fartegundir á úthafinu, réttur
strandríkja tryggður við nýtingu auð-
lindanna á aðlæga svæðinu við efna-
hagslögsöguna og komið á virku kerfí
fiskveiðistjómunar og fiskivemdar
utan við 200 sjómílumar. Slík fisk-
veiðistjómun hlýtur að byggjast á
samvinnu þeirra ríkja sem mestra
hagsmuna eiga að gæta, í samræmi
við Hafréttarsáttmálann, en ekki ein-
hliða ákvörðunum ríkja sem helga
vilja sér hluta heimshafanna.“
VARÐSKIPIÐ Óðinn er smíðað 1959, er 63 metrar á lengd og
gengur 18 sjómílur. Til samanburðar má geta þess að norska
strandgæzluskipið Senja, eitt fimm skipa sem Norðmenn halda
nú úti við Svalbarða, er smíðað 1981, er 105 metrar á lengd og
gengur 23 sjómílur. Senja er vopnuð fimm fallbyssum, auk tundur-
skeyta og djúpsprengna. Óðinn verður fallbyssulaus i Barentshafi.
Gunnar G. Schram
kallaður heim
Skoða þarf
dómstóla-
leiðina
GUNNAR G. Schram lagapró-
fessor, sem er varaformaður
íslenzku sendinefndarinnar á
úthafsveiðiráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna sem nú fer fram
í New York, hefur verið kallað-
ur heim tímabundið til að vera
lögfræðilegur ráðunautur rík-
isstjórnarinnar í Svalbarða-
deilunni.
Gunnar sagði í samtáli við
Morgunblaðið, aðspurður
hvaða lögfræðileg verkefni
væru efst á baugi vegna Sval-
barðadeilunnar, að skoða
þyrfti betur þá leið að stefna
málinu fyrir Alþjóðadómstól-
inn í Haag.
Samningsuppkast
Noregs og
Kanadamanna
Varðskipið Óðinn sent til aðstoðar íslenzka flotanum í Barentshafi
Fallbyssan ekki um borð
Norsk stjórnvöld furða sig á ákvörðun
Islendinga um að senda skip á miðin
Rættum
bann við
sölu togara
til íslands
Gengið frá samn-
ingi í haust
NORÐMENN og Kanadamenn
hafa gert drög að samningi um
gagnkvæmt eftirlit með veiðum á
svæðum sem liggja að lögsögu ríkj-
anna. Rætt er um að í samkomu-
laginu felist einnig að Kanadamenn
leggi bann við því að gamlir kana-
dískir togarar verði seldir ódýrt til
íslands. Norska NTB-fréttastofan
greinir frá þessu. í skeytum frétta-
stofunnar kemur fram að endan-
lega verði gengið frá samningnum
er líður á haustið.
Undir hentifána
RÍKISSTJÓRNIN samþykkti á fundi
sínum i gær að senda varðskip tii
aðstoðar íslenzkum togurum við veið-
ar í Barentshafi, og var eining um
málið í stjóminni. Varðskipið Oðinn
valdist til fararinnar og er áætlað að
skipið leggi úr höfn á mánudaginn.
Gert er ráð fyrir allt að tveggja mán-
aða úthaldi, sem gæti kostað um 15
millj. króna. Þorsteinn Pálsson, sjáv-
arútvegs- og dómsmálaráðherra, seg-
ir að hann hafí beðið um að fallbyssa
Óðins yrði tekin niður, þannig að
ekki fari á milli mála að skipið eigi
ekki að taka þátt í neinum átökum.
Óðinn fer þvf óvopnaður í Barentshaf.
Styttra að senda þyrlu frá
Finnmörku
Norsk stjómvöld segja að ákvörð-
un ríkisstjómar íslands komi á óvart
og sé merki um að íslenzk yfirvöld
styðpi opinberlega veiðar togara i
Smugunni og við Svalbarða. Jorgen
Kosmo, vamarmálaráðherra, sagði í
samtali við fréttaritara Morgunblaðs-
ins í Ósló í gær að ákvörðunin kæmi
sér í opna skjöldu, en henni yrði
auðvitað ekki breytt. Hún myndi hins
vegar ekki hafa nein áhrif á stefnu
norskra stjómvalda.
Kosmo sagði að þau rök íslend-
inga, að skipið ætti meðal annars
að hafa lækni innanborðs og sinna
neyðarþjónustu, væm sérkennileg.
„Ef íslenzkir fiskimenn þurfa á lækn-
ishjálp að halda er fljótlegra að senda
björgunarþyrlu frá Banak í Finn-
mörku,“ sagði hann. Aðspurður hvort
hann teldi að íslendingar óttuðust
að menn kynnu að slasast í árekstr-
um við norsk strandgæzluskip, svar-
aði Kosmo að færu Islendingar eftir
gildandi siglingareglum, myndi eng-
inn meiðast.
Ákvörðunin ótengd deilunni
Þorsteinn Pálsson sagði í samtali
við Morgunblaðið að ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um að senda varðskip
í Barentshaf væri ótengd deilu ís-
lands og Noregs um fiskveiðar.
„Þessi ákvörðun er tekin vegna þess
að það eru mörg íslenzk skip og ís-
lenzkir sjómenn að veiðum á þessu
svæði. Skipið er sent til að aðstoða
íslenzka sjómenn. Ákvörðunin er
ekki þáttur í deilunni, heldur aðeins
þjónustuatriði," sagði Þorsteinn.
Hann benti á að Óðinn hefði verið
sendur síldarflotanum við Bjarnarey
til aðstoðar 1968 ogNorðmenn sendu
aðstoðarskip með sínum flota þegar
hann væri á loðnuveiðum á íslands-
miðum.
Þorsteinn sagðist sjálfur hafa beð-
ið um að fallbyssan yrði skrúfuð af
Óðni. „Það á að vera alveg ljóst að
skipið á ekki að taka þátt í neinum
átökum,“ sagði ráðherrann, aðspurð-
ur hvort vopnleysið væri skilaboð tii
Norðmanna um það í hvaða tilgangi
skipið væri sent.
Þorsteinn sagði að um borð í Óðni
yrðu menn, sem aðstoðað gætu skip-
ið við köfun, og læknir sem veitt
gæti lágmarksþjónustu. Aukinheldur
myndi áhöfnin sinna eftirliti með
veiðarfærum íslenzku skipanna og
samsetningu afla. „Hluti af verkefni
skipsins er að framfylgja hefðbundnu
veiðieftirliti og Norðmenn ættu ekki
að hafa á móti því.
Treystum Norðmönnum
Er Þorsteinn var spurður álits á
ummælum Kosmos varnarmálaráð-
herra, sagði hann að íslenzk stjórn-
völd treystu Norðmönnum fyllilega
til að sinna neyðarþjónustu, ef alvar-
leg veikindi eða slys kæmu upp.
„Norski utanríkisráðherrann hefur
gefíð íslenzka sendiherranum í Ósló
yfirlýsingu um að Norðmenn muni
veita alla nauðsynlega þjónustu í
neyðartilvikum og ef þörf verður á
læknisþjónustu, muni hún veitt.
Þetta gerðum við líka gagnvart Bret-
um á sínum tíma. Við höfum ekki
ástæðu til að ætla annað en Norð-
menn muni veita þá þjónustu. Á bak
við ákvörðun okkar í dag liggur ekk-
ert vantraust á Norðmönnum að
þessu leyti,“ sagði Þorsteinn.
Nokkrir togarar, sem keyptir
hafa verið í Kanada fyrir lágt verð,
eru nú að veiðum í Barentshafi.
Flestir togaramir sigla undir
hentifána, þótt þeir séu í eigu ís-
lenzkra útgerða, en nú er fyrirhug-
að að sumir þeirra komi undir ís-
lenzkan fána með breyttum regl-
um um skráningu skipa.
Sveinn Hjörtur Hjartarson, hag-
fræðingur Landssambands ís-
lenzkra útvegsmanna, vildi ekki
tjá sig um þetta mál. Hann sagði
að ekki hefði borið á því að þeir,
sem leituðu eftir togarakaupum í
Kanada, mættu þar andstöðu.
Viðskiptaleg
ákvörðun
Morgunblaðið spurði Þorstein
Pálsson sjávarútvegsráðherra álits
á þessum fregnum og hvort hann
liti á þær sem diplómatísk skila-
boð. „Þetta hlýtur að vera við-
skiptaleg ákvörðun þeirra á millí,“
sagði Þorsteinn og vildi ekki láta
hafa annað eftir sér, þar sem hann
hefði ekki kynnt sér málið.
NTB greinir frá því að Norð-
menn reyni nú að fá fleiri ríki til
liðs við sig í baráttu gegn veiðum
íslendinga í Smugunni og á Sval-
barðasvæðinu og hafi Jan Henry
T. Olsen sjávarútvegsráðherra hitt
rússneska sendimenn að máli í
New York á mánudag til að ræða
sameiginlegar aðgerðir til að
stöðva veiðarnar.
Norski sjávarútvegsráðherrann atyrðir íslendinga á úthafsveiðiráðstefnu SÞ
JAN Henry T. Olsen, sjávarútvegs-
ráðherra Noregs, beindi spjótum sín-
um að íslenzkum togurum í Smug-
unni í upphafsávarpi sínu á úthafs-
veiðiráðstefnu Sameinuðu þjóðanna,
sem stendur nú yfir í New York.
Ráðherrann sagði Smuguveiðamar
brjóta í bága við anda hafréttarsátt-
mála Sameinuðu þjóðanna; þær væm
tækifærismennska, ætluð til að bæta
upp fyrir hnignun _ fiskistofna á
heimamiðum. Helgi Ágústsson, for-
maður íslenzku sendinefndarinnar,
svaraði í ávarpi sínu og sagði að ís-
lenzk skip hefðu fylgt og myndu
fylgja reglúm Hafréttarsáttmálans
til hins ýtrasta.
Tækifærismennska og uppbót
vegna aflabrests heima
Olsen sagði í ávarpi sínu að verk-
efni úthafsveiðiráðstefnunnar væri
aðkallandi. „í mörgum heimshlutum
sjáum við sláandi dæmi um ofveiði
deilistofna og flökkustofna. Grafið
er undan skilvirkni verndaraðgerða
af hálfu strandríkja og uppbyggingu
stofnanna seinkar, eða þeim hnignar
jafnvei enn frekar, vegna krafna
ríkja um fijálsan aðgang að fiski-
stofnum á úthafinu," sagði Olsen.
„Það er sérstaklega uggvænlegt
hvemig fiskiflotar eltast við aflavon
á svæðum, sem liggja að efnahags-
lögsögu strandríkja og ógna þannig
beinlínis fiskverndarstefnu þeirra.“
Smuguveiðar
gegnandaHaf-
réttarsáttmálans
Jan Henry T. 01- Helgi Ágústsson
sen, sjávarútvegs- sendiherra.
ráðherra Noregs.
Olsen hélt áfram, án þess að
nefna ísland á nafn, en þeir, sem
til þekkja, telja engan vafa á hvert
skeytunum var beint: „Vandamálið
nær í raun til allrar heimsbyggðar-
innar og það er verkefni hins alþjóð-
lega samfélags að binda enda á
óábyrgar veiðar, sem valdið hafa
miklum skaða. Ríkisstjórn mín styð-
ur þennan málstað heils hugar.
Nýlegir atburðir í Barentshafi hafa
enn styrkt okkur í þeirri afstöðu.
Þar hafa nýir innkomumenn valdið
auknum þrýstingi á fiskistofna, sem
ganga um fiskimið nærri efnahags-
lögsögu þar sem slíkir stofnar eru
undir nánu eftirliti og varfærinni
stjórnun. Þeir veiða þar án þess að
hafa áður átt til þess nokkurt til-
kall, og greinilega í andstöðu við
anda hafréttarsáttmála Sameinuðu
þjóðanna, en þó átta þeir sig ágæt-
lega á því að skýr og ljós lög og
reglugerðir vantar til að stjórna
veiðum á slíkum svæðum. Hér hef
ég Smuguna svokölluðu í Barents-
hafi í huga. Það, sem við horfum
upp á þar, er stefna tækifær-
ismennsku og tilraunir togaraflot-
ans til að bæta sér upp hnignun
fiskistofna á heimamiðum."
Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins undirbjó íslenzka sendi-
nefndin, í samráði við utanríkisráðu-
neytið, svar við orðum Ojsens, sem
fram kom í ávarpi Helga Ágústsson-
ar sendiherra, formanns sendinefnd-
arinnar. Helgi lagði í máli sínu
áherzlu á mikilvægi þess að ráð-
stefnan viðurkenndi sérstaka hags-
muni strandríkja. Á sama tíma yrði
að byggja vinnu ráðstefnunnar á
samstarfi, samkomulagi á breiðum
grundvelli og samstöðu um fram-
kvæmd niðurstaðna hennar. „Það
ber því að segja það skýrt að niður-
stöðuna ætti ekki að skilja sem svo
að hún feli í sér samþykki við núver-
andi samstarfí, sem byggist á ein-
hliða ákvörðunum nokkurra ríkja,
sem hafa útilokað nágrannaríki sín
og litið framhjá því að þau síðar-
nefndu eru að miklu leyti háð nýt-
ingu sjávarauðlinda og jafnframt
horft framhjá landfræðilegum og
öðrum beinum hagsmunum, sem
þau eiga að gæta á svæðinu," sagði
Helgi. „í þessu sambandi, herra for-
maður, get ég fullvissað yður um
að veiðar íslenzkra skipa á norður-
slóðum hafa fylgt og munu fylgja
til hins ýtrasta skýrum lögum og
reglum hafréttarsáttmála Samein-
uðu þjóðanna. Ég vil því ítreka að
grundvallarmarkmið okkar er fisk-
vernd og stjórnun úthafsveiða."