Morgunblaðið - 21.08.1994, Síða 12

12 SUNNUDAGUR 21. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
TVÍSÝNUSTU KOSNINGAR í SÖGU MEXÍKÓ
i
i
i
Með hettuklæddum og vopnuðum
uppreisnarmönnum á
frumskógarhátíð
Leiðtoginn menntaði
valdi að gerast fitlagi
Lacondanafrumskóginum, Mcxíkó. Morgunblaðið.
Hvað fær fólk til að klöngrast í kallaði saman þing til að ræða
mpira pn sólflrhrino- á holótt- lýðræðislega framtíð landsins og
ákvað að halda það á umráða-
meira en sólarhring á holótt-
um drulluvegum, þola hit-
asvækju, moskítóbit og úrhellis-
rigningu lengst inni í óbyggðum
frumskógi?
í Mexíkó þurfti aðeins nokkur
orð frá hinum hettuklædda upp-
reisnarleiðtoga Marcosi og sjö
þúsund manns þustu af stað til
að sjá og heyra hetj-
una sem er orðinn
eitt helsta kyntákn
landsins.
Enginn veit hver
hann er eða hvaðan
hann kemur. Hann
stökk fram í dags-
ljósið í byijun árs
og leiddi Þjóðfrelsis-
her Zapatista, að
stærstum hluta Ma-
ya-indíána, í upp-
reisn þeirra gegn
stjómvöldum í Mex-
íkó.
Byltingarleiðtoginn
Marcos gengur
ávallt um með skiða-
hettu og í herbún-
ingi. Hann er nýj-
asta átrúnaðargoð
fátækra Mexíkana.
Fylgismenn Marc-
osar vopnaðir „tré-
rifflum" á verði á
ráðstefnunni í Chi-
apas-héraði í suður-
hluta landsins.
Ljóðræn bréf til
landsmanna
Marcos sem
ávallt er klæddur í
herbúning og svarta
skíðahettu sem hyl-
ur allt nema skarp-
leg augun, með riffil
um öxl og pípu í
munni, er nýjasta
uppreisnarhetja
Mexíkana, dáður og
dýrkaður líkt og
gömlu byltingahetj-
umar, Pancho Villa
og Emiliano Zapata.
Sölubörn selja litlar
dúkkur í líki Marc-
osar og snældur
með alþýðusöngvum
um hann renna út
eins og heitar lumm-
ur.
Marcos ræðir við
landsmenn í gegn-
um ljóðræn bréf sem
hann sendir í blöð
og tímarit' og bein-
skeyttur og kald-
hæðinn húmor hans
hefur tekið fólk með
trompi. Hann er einnig uppáhald
blaðamanna um allan heim sem
bíða í löngum röðum eftir að kom-
ast inn á umráðasvæði Zapatist-
anna í Chiapas-héraði í suður-
hluta landsins til að fá að taka
við hann viðtöl.
Hin rómantíska og leyndar-
dómsfulla hula sem hvílir yfir
Marcosi eykur enn á vinsældir
hans: hann er hvítur og hávaxinn
í hópi dökkra og lágvaxinna indí-
ána; hann er vel lesinn, menntað-
ur millistéttarmaður sem valdi að
gerast útlagi í eigin landi til að
beijast fyrir réttindum minni-
hlutahópa.
Þrátt fyrir að her Zapatistanna
sé lítill og vanbúinn þá hafa
stjómvöld í Mexíkó ekki efni á
að afskrifa hann.
Salinas, Mexíkóforseti, tók þá
ákvörðun fljótlega eftir upphaf
átakanna að semja við Zapatist-
anna í stað þess að láta stjórnar-
herinn ráða að niðurlögum þeirra
eins og hann hefði auðveldlega
getað. Von stjórnarinnar var að
tala málið í hel.
Málþing um lýðræði
Margir sögðu því að það væru
draumórar einir þegar Marcos
svæði Zapatistanna í Lacandona
frumskóginum. En hann sýndi að
hann er ekki dauður úr öllum
æðum.
Hundruð félagasamtaka sendu
fulltrúa sína á ráðstefnuna sem
haldin var dagana 6.-10. ágúst.
Bæði mexíkóskir og
alþjóðlegir mennta-
menn, rithöfundar
og listamenn brugð-
ust við kalli Marcos-
ar og héldu inn í
frumskóginn með
birgðir af sólará-
burði og skordýra-
eitri á nokkurs konar
„Woodstock a la
Marcos."
Stjórnarherinn
sýndi fáheyrt sam-
starf og 234 rútur
með um sjö þúsund
þátttakendum fengu
óhindraðan aðgang
að svæðinu.
Hettuklæddir og
vopnaðir Zapatistar
tóku á móti ráð-
stefnugestum í þorpi
sem þeir byggðu sér-
staklega fyrir sam-
komuna. Risastórt
útileikhús, eldun-
araðstaða, klósett,
svefnskálar, jafnvel
bókasafn og tölvuað-
staða, beið gest-
anna.
Þrátt fyrir alvar-
legan tilgang þá
breyttist samkoman
fljótlega í hálfgerða
útihátíð þar sem allir
biðu spenntir eftir
aðalnúmerinu: ræðu
Marcosar.
„Þetta hræðilega
ferðalag var vel þess
virði,“ sagði Rosa
Velasques Hem-
andez með stjömur
í augunum eftir að
Marcos hafði talað.
„Við biðum eftir
honum eins og nýjum guði.“
Friðsamleg mótmæli boðuð
Samkoman samþykkti nær ein-
róma harðorðar tillögur Zapatist-
anna gegn einræði stjórnar-
flokksins og gegn NAFTA. Þá
var samþykkt að halda aðra ráð-
stefnu með það að markmiði að
endurskrifa stjórnarskrána og að
efna til friðsamlegra mótmæla
um allt landið ef Byltingarflokk-
urinn ynni kosningarnar.
En það voru ekki allir jafn
ánægðir með samkunduna og
margir fulltrúar gagnrýndu vald
hundrað manna forsætisnefndar
sem fór með stjórn ráðstefnunnar.
„Meirihlutinn er menntamenn
og fólkið, verkamennirnir, bænd-
urnir, fá ekki að tala,“ sagði
Eduardo Alguila from Guanahu-
ato-héraði.
Þrátt fyrir óánægjuraddir og
grenjandi rigningu sem gaf svæð-
inu yfirbragð flóttamannabúða
þá var Marcos hæstánægður.
„Þetta er nautn. Næstum full-
næging,“ sagði hetjan með kímn-
isglotti á blaðamannafundi, eftir
að ráðstefnugestir höfðu einróma
fellt tillögu um að hann tæki af
sér skíðahettuna.
Þing- og forsetakosningar fara fram í Mex-
íkó í dag. Brynhildur Olafsdóttir hefur
fylgst með kosningabaráttunni í Mexíkóborg
og gerir hér grein fyrir frambjóðendum og
sérstöðu stjómarflokksins.
Pólitískir súpermenn, hettu-
klæddur uppreisnarforingi og
dauður forsetaframbjóðandi:
Kosningabaráttan í Mexíkó er
með sanni frábrugðin því sem menn
eiga að venjast. Mexíkóar ganga að
kjörborði í dag til að kjósa sér nýjan
forseta og nýtt þing í kosningum sem
margir stjórnmálaskýrendur spá að
verði þær tvísýnustu í sögu landsins.
Erlendir fjárfestar fylgjast spennt-
ir með framvindu mála, krossa fing-
ur gegn vinstri sinnaða Demókrata-
flokknum (PRD) en gefa hinum
hægri sinnaða Þjóðarflokki (PAN)
hýrt auga. Ekki er áhuginn minni í
Bandaríkjunum þar sem framtíð
samningsins um Fríverslunarsvæði
Norður- Ameríku, NAFTA, er talin
í húfi. Þar í landi segja menn að tími
sé kominn á lýðræðisleg stjómar-
skipti í Mexíkó eftir 65 ára valdasetu
Byltingarflokksins (PRl).
Efasemdir um kannanir
Nýlegar skoðanakannanir spá Er-
nesto Zedillo, forsetaframbjóðanda
Byltingarflokksins, sigri með um 55
prósent atkvæða. Diego Femandez
de Cevallos frá Þjóðarflokknum er
spáð stuðningi 27 prósenta kjósenda
og Cuauhtemoc Cardenas frá Demó-
krataflokknum 15 prósenta. Sex
smáflokkar sem einnig bjóða fram
fulltrúa eru taldir fá samanlagt tæp-
lega þriggja prósenta fylgi.
Áreiðanleiki skoðanakannana er
hins vegar stórlega dreginn í efa í
landi þar sem fólk er hrætt við að
segja meiningu sína af ótta við að-
gerðir af hálfu stjórnarflokksins sem
teygir anga sína út í ystu kima þjóð-
lífsins.
Byltingarflokkurinn vann forseta-
kosningarnar fyrir sex árum með
harla vafasömum hætti. Kosninga-
tölvurnar „biluðu" þegar hinn vinstri
sinnaði frambjóðandi, Cuauhtemoc
Cardenas, var kominn með forskot á
Carlos Salinas de Gortari, núverandi
forseta. Þegar búið var að „laga“
tölvubúnaðinn þremur dögum síðar
kom í Ijós að Salinas hafði unnið
kosningarnar með naumum mun.
Stærstu stjórnarandstöðuflokk-
arnir, Demókrataflokkurinn og fjóð-
arflokkurinn, segja að flókið kosn-
ingasvindl hafi þegar verið undirbúið
tH- að tryggja sigur stjórnarflokksins
nú. Þeir benda á að löngu látnir og
grafnir einstaklingar hafi lag á því
að tóra á kosningaskrám og vel
þekktir stuðningsmenn Byltingar-
flokksins séu skyndilega komnir með
lögheimili víðs vegar um landið.
Kosningalögum breytt
Byltingarflokkurinn með Salinas
forseta í fararbroddi hefur neitað
þessum ásökunum og mýmargar
breytingar hafa verið gerðar á kosn-
ingalögum landsins til að reyna að
tryggja að kosningarnar fari heiðar-
lega fram. Um 35 þúsund eftirlits-
menn, þar af um 1.000 erlendir, eiga
að sjá til þess að allt fari eftir settum
reglum en þrátt fyrir það er talið
ómögulegt að fylgjast með öllum
kosningastöðum landsins sem eru
tæplega 100 þúsund.
Zedillo, forsetaframbjóðandi Bylt-
ingarflokksins og fyrrverandi Qár-
mála- og menntamálaráðherra, þykir
lítt spennandi forsetaefni. Hann hef-
ur svipaðan bakgrunn og Salinas:
hagfræðimenntaður, atvinnubúró-
krati sem hafði lítið komið nálægt
pólitík þegar hann var dubbaður upp
sem forsetaframbjóðandi. Hann fylg-
ir svipaðri stefnu og Salinas, sérstak-
lega á efnahagssviðinu, en hefur lof-
að að gera flokkinn lýðræðislegri og
betrumbæta dómskerfi landsins sem
er í molum.
Cuauhtemoc Cardenas, frambjóð-
andi Demókrataflokksins og sonur
eins virtasta forseta Mexíkó, Lazaros
Cardenas, sem þjóðnýtti olíulindir
landsins, er hins vegar gamall í hett-
unni. Cardenas, sem er fyrrverandi
þingmaður og héraðsstjóri fyrir Bylt-
ingarflokkinn, sagði skilið við flokk-
inn fyrir síðustu kosningar og bauð
sig fram til forseta með stuðningi
nokkurra vinstri sinnaðra flokka.
Hann hefur harðlega gagnrýnt
efnahagsumbætur Salinas á þeirri
forsendu að þær hygli efnuðum Mex-
íkóum umfram þá sem minna mega
sín. Cardenas, sem í upphafi lýsti sig
alfarið á móti NAFTA-samningnum,
hefur dregið úr andstöðu sinni upp
á síðkastið, að því er virðist til að
höfða til breiðari hóps kjósenda.
Óvæntur sjónvarpssigur
Sjónvarpskappræður á milli for-
setaframbjóðendanna í maí breyttu
sjónarspili kosningabaráttunnar.
Cardenas, sem lengi framan af var
í öðru sæti í skoðanakönnunum,
hríðtapaði fylgi en lögfræðingurinn
Diego Fernandez de Cevallos sem
fram að því hafði verið nánast óþekkt
spil stóð uppi sem sigurvegari.
Fernandez, sem leiðir hinn hægri
sinnaða Þjóðarflokk, hundskammaði
Zedillo, gerði lítið úr Cardenas og
tók heljarstökk í vinsældum. Hann
er án efa einn litríkasti forsetafram-
bjóðandinn: harðorður hugsjónar-
maður með eld í augum. Leiðtogar
Þjóðarflokksins hafa verið ásakaðir
um leynilegt valdamakk með Bylt-
ingarflokknum en Fernandez, sem
þykir líklegur til að fylgja svipaðri
stjórnarstefnu og Salinas, vísar því
á bug. Hann hefur heitið því að
minnka völd forsetans verði hann
kosinn og auka sjálfstæði lands-
byggðarinnar.
Þrátt fyrir spenninginn í kringum
kosningaúrslitin er mörgum Mexíkó-
um ofar í huga hvað gerist eftir
kosningarnar. Fregnir af vopnuðum
óánægjuhópum víðs vegar um landið
hafa vakið ótta við uppþot og ofbeldi
í kjölfar kosninganna.
Hundruð félagasamtaka hafa tek-
ið höndum saman með zapatista-upp-
reisnarmönnum í suðurhluta landsins
og hvatt til friðsamlegra mótmæla