Morgunblaðið - 25.08.1994, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 25. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Karl Á. Sigurgeirsson
AFURÐAMÁLANEFND á aðalfundi Landssamtaka sauðfjárbænda á fundi á Reykjum í Hrútafirði.
Arnór Karlsson formaður LS er annar frá vinstri á myndinni.
Búgreinafélög’in hafi for-
ystu um stefnumörkun
SAUÐFJARBÆNDUR telja eina afg
meginforsendum fyrirhugaðrar sam-
einingar Búnaðarsambands íslands
og Stéttarsambands bænda vera að
hún leiði til verulegs spamaðar í
stjóm félagskerfis bænda oggeri það
um leið einfaldara og skilvirkarta. í
tillögu sem samþykkt var á aðal-
fundi Landssamtaka sauðfjárbænda
á Reykjum í Hrútafirði s.l. þriðjudag
segir að ef af stofnun heildarsamtaka
bænda verði hljóti búgreinasamtökin
að krefjast þess að fá um það bil
heiming fulltrúa á aðalfund samtak-
anna og eðlilega hlutdeild í stjórn
þeirra.
Í tillögunni segir m.a. að búgreina-
félögin hijóti að telja það sjálfsögð
réttindi að þau hafí forystu um
stefnumörkun í viðkomandi búgrein
og fái aðstöðu til að sinna hagsmuna-
málum bænda í greininni, einkum
sölumálum afurða, rekstrarskilyrð-
um og hagræðingu.
Þróunarsjóður til að efla
útflutning
Á aðalfundi LS var talsvert fjallað
um markaðsmál búgreinarinnar og
telur fundurinn eðlilegt að miðað við
birgðastöðu og horfur í sölumálum
sauðfjárafurða verði greiðslumark til
framleiðenda fyrir verðlagóárið
1995/1996 7.400 tonn, en það er
sama magn og úthlutað hefur verið
til framleiðslu á næsta verðlagsári.
Beingreiðslur til bænda verði á allt
innlegg upp að 100% greiðslumarks,
og allt innlegg umfram það fari inn
á umsýslusamninga, en það innlegg
er selt á eigin ábyrgð bænda.
Fundurinn telur brýnt að stofna
þróunarsjóð til að styðja markaðs-
starf og efla útflutning á kindakjöti.
Á meðan markaða sé aflað sé nauð-
synlegt að til komi þróunar- og mark-
aðsstyrkur frá hinu opinbera, og
bendir fundurinn á í þessu sambandi
að mörg fordæmi séu fyrir því að
útfiutningsgreinum sé hjálpað .
Formaðurinn endurkjörinn
Arnór Karlsson var endurkjörinn
formaður Landssamtaka sauðfjár-
bænda til næstu þriggja ára, en
breytingu þui-fti á lögum samtak-
anna til að svo gæti orðið, og sam-
þykktu 23 fundarmanna hana en 16
voru henni andvígir. í formannskjör-
inu var stungið upp á þeim Arnóri
og Gunnari Sæmundssyni og féllu
atkvæði þannig að Amór hlaut 24
atkvæði en Gunnar 15.
Úrelding mjólkurbúa
komin skammt á veg
Á NÝAFSTÖÐNUM aðalfundi
Landssambands kúabænda kom
fram hörð gagnrýni á það að ekki
skuli hafa verið gripið til nauðsyn-
legrar úreldingar mjólkurbúa, en til
ráðstöfunar eru 450-500 milljónir
króna í því skyni. Guðmundur Lárus-
son formaður LK telur tímann til
aðlögunar væntanlegum innflutningi
búvara hafa verið illa nýttan og
vekja verði bændur til umhugsunar
um að lækkaður framleiðslukostnað-
ur sé kannski eitt veigamesta atriðið
varðandi kjör mjólkurframleiðenda í
framtíðinni.
Yfirstjórn landbúnaðarmála hefur
lengi verið ljóst að taka þyrfti á
skipulagsmálum mjólkuriðnaðarins.
Árið 1986 skipaði þáverandi land-
búnaðarráðherra svokallaða Afurða-
stöðvanefnd til að gera tillögur um
hagræðingu í rekstri mjólkuriðnað-
arins. Skilaði nefndin ítarlegu áliti
1989 og í kjölfar þess voiu tvö mjólk-
urbú lögð niður. í janúar 1990 var
síðan skipuð önnur nefnd til að
leggja mat á tillögur Afurðastöðva-
nefndar og skilaði sú nefnd áliti í
mars 1991. í báðum þessum nefnd-
arálitum kemur fram að verulegir
möguleikar séu til þess að ná fram
sparnaði og aukinni hagræðingu í
rekstri mjólkurbúanna, m.a. með
aukinni verkaskiptingu og/eða
fækkun búanna.
Samkvæmt reglugerð sem land-
búnaðarráðherra gaf út í apríl síðast-
liðnum er heimilt að ráðstafa allt
að 450 milljónum króna af verðmiðl-
unarfé sem innheimt var af innveg-
inni mjólk fyrir 1. janúar 1994, auk
vaxtatekna af því fé, til hagræðinga-
raðgerða í mjólkuriðnaði og mjólkur-
framleiðslu. Fram til 1. desember
1995 getur stjórn mjólkurbús sótt
um styrk til úreldingar mjólkurbús-
ins með þeim skilyrðum að búið verði
úrelt í heild og tryggt verði að eign-
Kúabændur hafa gagn-
rýnt að ekki hefur orðið
af nauðsynlegri úreld-
ingu mjólkurbúa. Hall-
ur Þorsteinsson ræddi
við talsmann afurða-
stöðva í mjólkuriðnaði
og formann Neytenda-
samtakanna um málið.
in verði ekki tekin aftur í notkun til
mjólkurvinnslu.
Hrepparígur o g skammsýni
Björn Arnórsson hagfræðingur
BSRB á sæti í verkefnisnefnd sem
meta á umsóknir um úreldingu og
sagði hann á aðalfundi Landssam-
bands kúabænda að allir virtust
sammála um að mjólkurbúum verði
að fækka. Hins vegar væru allir jafn
sammála því að fækka eigi mjólk-
urbúum í öllum öðrum byggðarlög-
um en þeirra eigin. Sagðist hann
hafa rökstuddan grun um að hrepp-
arígur og skammsýni muni koma í
veg fyrir að nokkurt bú sæki um
úreldingu og benti hann á að ef sú
leið til úreldingar sem nú stendur
til boða yrði ekki valin þá myndu
öll mjólkurbúin bvrja að ganga á
eigið fé og smám saman drabbast
niður. Eriendum fyrirtækjum myndi
því mæta lasburða ef ekki fársjúk
fyrirtæki og þá þyrfti ekki að spyrja
að leikslokum.
Mjólkurbúin eru öll í eigu sam-
vinnufélaga, annað hvort hreinna
framleiðendafélaga eða samvinnufé-
laga með blandaðan rekstur, þ.e.
kaupfélaga. Hvert og eitt félag er
því sjálfstætt á þann hátt að það
tekur sjálft ákvörðun um hvort það
æskir úreldingar eða ekki.
Óskar H. Gunnarsson, formaður
Samtaka afurðastöðva í mjólkuriðn-
aði, SAM, sagði að hann teldi það
í mörgum tilfellum tefja fyrir
ákvarðanatöku um úreldingu að at-
vinnuástand væri ekki nægilega gott
og jafnframt að menn hefðu séð
færi á að hagræða eitthvað í rekstr-
inum. Sagði hann að SAM hefði
margoft fjallað um hagræðingarmál
í greininni, en í tilefni af gagnrýni
sem komið hefði frá bændum um
aðgerðaleysai SAM benti hann á að
þeir sætu víða sjálfir í stjórnum
þeirra mjólkursamlaga sem þeir
væru að ræða um að leggja niður
eða breyta eignaraðild að, þannig
að þeir þyrftu líka aðeins að líta í
eigin barm.
Stjórnvöld grípi inní
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að samtökin
hefðu lengi haft það sjónarmið að
sú offjárfesting sem væri fyrir hendi
í mjólkuriðnaðinum væri ólíðandi og
ef hrepparígur kæmi í veg fyrir úr-
eldingu mjólkurbúa yrðu stjórnvöld
að grípa inn í.
„Það hefur áður verið gripið til
aðgerða ofan frá og reyndar ekki í
rétta átt að okkar mati með flötum
niðurskurði. Ég hef trú á því að ís-
lenskur landbúnaður geti lifað af
samkeppni við innflutning, en ef
hann er hins vegar haidinn sjálfseyð-
ingarhvöt þá heldur hann auðvitað
óbreyttri stefnu og gerir ekki neitt.
Það er ólíðandi að einhver hreppa-
pólitík ráði um verð á jafn mikilvæg-
um vörum og mjólkurvörum og
stjórnvöld verða að taka tillit til þess
að það eru hagsmunir allra heimila
í landinu sem eru í húfi,“ sagði Jó-
hannes Gunnarsson.
Póstgíróreikningar
Ekki tekin þjón-
ustugjöld af
viðskiptavinum
Gunnar Valdimarsson
Með breyttum þjón-
ustugjöldum banka
og sparisjóða hefur
töluvert verið um að við-
skiptavinir stofnananna hafi
endurskoðað viðskiptahætti
sína. Fjölmargir hafa valið
að snúa sér að sjálfvirkri
þjónustu og aðrir kjósa að
leita nýrra leiða til að geyma
og ávaxta fjármuni sína. Ein
þeirra er notkun svokallaðra
póstgíróreikninga. Hlutdeild
póstgíróreikninga hefur ver-
ið á bilinu 0,11-0,22% af
heildarinnlánum bankakerf-
isins eða 178 til 339 milljón-
ir á mánuði frá ársbyrjun
1993. Stofnun póstgiróreikn-
inga tók kipp í byijun sum-
ars þótt heildarupphæð
innlánanna stæði í stað.
Gunnar Valdimarsson,
forstöðumaður Póstgírós,
sagði að hægt væri að stofna
reikning í hvaða pósthúsi landsins
sem væri. „Kostnaður er enginn
og ekki skylt að leggja neitt inn
á reikninginn enda er ekki borgað
út nema innstæða sé fyrst könn-
uð. Hægt er að fá útborgað í öllum
pósthúsum og senda má gíróseðla
til útborgunar af reikningnum.“
„Við erum með tvær gerðir
reikninga. Annars vegar launa-
reikninga og eru þeir með 2%
vöxtum. Hins vegar reikninga fyr-
irtækja og einstaklinga og bera
þeir 1% vexti. Vextirnir eru reikn-
aðir af lægstu innstæðu á tíu daga
fresti eins og af innstæðu tékka-
reiknings. Fyrirkomulagið er
svona núna. Aftur á móti er ekki
hægt að ganga að því vísu að
þetta verði óbreytt. Vextirnir geta
bæði hækkað og lækkað eftir að-
stæðum í þjóðfélaginu," sagði
Gunnar.
Hann sagði að Póstgíró hefði
ekki tekið þjónustugjöld af við-
skiptavinum sínum. „Við búum
kannski að því að vera aðeins inn-
lánsstofnun og hafa ekki heimild
til útlána. Þvi þurfum við ekki að
mæta töpuðum útlánum á sama
hátt og bankarnir. Slíkt hvílir ekki
á okkar herðum og viðskiptavinir
okkar njóta þess að einhverju
leyti.“
- Hafið þið ekki áhyggjur af
vaxandi álagi?
„Nei, nei, það er allt í lagi.
Póstur og sími er þokkalega
tölvuvæddur og ekki mikið mál
að taka við meiri fjölda reiknings-
hafa. Enn er langt í land að ein-
hver vandræði skapist. En ef til
slíks kæmi, sem þó er ekki fram-
undan, er hægt að bæta tölvukerf-
ið.“
- Hver hefur notkunin verið
hingað til?
„Hún hefur ekki verið mikil
samanborið við lönd
sem byggja á langri
hefð í þessum efnum.
Póstgíróstofan var
stofnuð árið 1971 eftir
póstlögum frá 1941.
Samvinna banka, sparisjóða og
Pósts og síma var sett sem skil-
yrði fyrir stofnuninni. Þú getur
því farið með venjulegan gíróseðil
í banka, sparisjóð eða pósthús.
Hvaðan sem er af Iandinu fer
upphæðin inn á reikning samdæg-
urs. Hins vegar er póstgíró víð-
tækara þvl við sjáum um alla fjár-
magnsflutninga fyrir póstþjón-
ustuna, póstkröfur, póstávísanir
innan- og utanlands. Síðan erum
við í samvinnu við póstgíróstofur
og póstbanka erlendis og tökum
við töluverðum fjármunum til fyr-
irtækja og einstaklinga. Á sama
hátt sendum við heilmikið af pen-
► Gunnar Valdimarsson er
fæddur 17. júlí 1942 áHúsavík.
Hann lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri
árið 1963 og viðskiptafræðin-
ámi við Háskóla íslands í jan-
úarmánuði árið 1969. Á árunum
1970 til 1972 starfaði Gunnar
fyrir Flugfélag íslands í Kaup-
mannahöfn. Eftir það hóf hann
störf hjá Pósti og síma og var
ráðinn forstöðumaður Póstgíró-
stofu árið 1981. Eiginkona
Gunnars er Guðrún Oddgeirs-
dóttir.
ingum inn á gíróreikninga erlend-
is. Fólk fær senda margs konar
gróseðla, t.d. mikið frá Norður-
löndunum, og einfaldast er að
greiða upphæðina I næsta póst-
húsi. Ef bankaleiðin er farin þarf
að kaupa ávísun, skrifa eitthvað
smá bréf og setja allt í frímerkt
umslag. í pósthúsinu þarftu aðeins
að fylla út gjaldeyrisumsókn sem
veitir Seðlabankanum upplýs-
ingar. Póstgíró býður viðskipta-
vinum sínum pósttékka, alþjóðlegt
eyðublað sem eigendur póstgíró-
reiknings geta notað til úttektar
af eigin póstgíróreikningi þegar
þeir eru staddir erlendis. Unnt er
að innleysa íslenska pósttékka í
flestum löndum Vestur-Evrópu.
Hver reikningshafi getur fengið
tíu áritaða pósttékka og samsvar-
ar hámarksupphæð, sem taka má
út á hvern tékka, um 15.000 ís-
lenskum krónum.“
- Hver er notkun gíróreikninga
í nágrannaiöndunum?
„Gíróreikningar eru gamalt fyr-
irbæri á Norðurlöndunum, frá því
uppúr 1920 í Danmörku og Sví-
þjóð og frá stríðsárunum í Nor-
egi, og eru mikið notaðir. Skýring-
in felst í því að ekki hafa verið
til ríkisbankar í löndun-
um, sveitarfélög og ríki
hafa notað gíróið sem
sína greiðslumiðlunar-
stofnun.
Þróun hefur verið að
eiga sér stað í þessum löndum og
sumar póstgíróstofanna hafa verið
að breytast í póstbanka. Danska
póstgíróstofan heitir núna Giro-
bank og er komin með bankarétt-
indi. í Noregi hafa póstbanki og
gíró verið til hlið við hlið. Þessar
tvær stofnanir verða sameinaðar,
að mig minnir, frá næstu áramót-
um. Reyndar veit ég ekki ná-
kvæmlega hvernig rekstrinum
verður hagað því norska póstgíró-
ið er mjög stórt. Svíar eru að
breyta rekstrarfyrirkomulaginu
og stofna svokallað Giro og bank.
Þeir eru því að komast yfir á
bankastigið að hluta.“
Þurfum ekki
að mæta töp-
uðum útlánum