Morgunblaðið - 12.12.1995, Blaðsíða 10

10 B ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Samskipti, ást
og árekstrar
„ÞETTA er saga um
mannleg samskipti,
mannlega árekstra
og blekkingu ástar-
innar,“ segir Frið-
rik Erlingsson sem
sent hefur frá sér
skáldsöguna Vetr-
areldur.
Að sögn Friðriks
er aðalpersónu bók-
arinnar, Lilju, fylgt
eftir frá barnæsku
en hún virðist vera
fædd á rangri
breiddargráðu og
fellur iila inn í hinn
kalda heim lífsbar-
áttunnar í sjávar-
þorpi vestur á fjörðum. „Síðan
flytur hún með móður sinni til
Friðrik
Erlingsson
höfuðborgarinnar,
lætur drauminn um
að verða balletdans-
mær rætast, verður
ástfangin og síðar
barnshafandi."
Sambandið tekur
þó enda og Lilja
greinist með floga-
veiki. Þráðurinn er
svo tekinn upp þijá-
tíu árum síðar.
„Margir sem hafa
lesið bókina hafa
verið mér þakklátir
fyrir að fjalla um
flogaveiki. Hefur
þeim þótt tímabært
að þessi mál væru
tekin til umfjöllunar í skáld-
sögu,“ segir Friðrik.
Segir hann að Vetrareldur
eigi sér langan aðdraganda.
„Það hefur staðið lengi til að
skrifa þessa sögu. Ég byrjaði
að glíma við bókina árið 1993
og hófst handa við lokavinnsl-
una í Davíðshúsi snemma á
þessu ári. Sú vinna stóð fram á
haust."
Vetrareldur er fyrsta skáld-
saga Friðriks fyrir fullorðna
en kunnastur er hann sennilega
fyrir söguna um Benjamín
dúfu. Kveðst hann ekki hafa
sett sig í nýjar stellingar við
gerð bókarinnar enda hafi hann
aldrei ákveðinn aldurshóp í
huga við ritsmíðar. „Ég held til
dæmis að fullorðnir hafi ekki
síður haft ánægju af því að lesa
Benjamín dúfu en börn.“
Friðrik segir að skáldsagna-
formið henti sér vel og gerir
ráð fyrir að halda áfram á sömu
braut. Þá geti hann jafnframt
hugsað sér að glíma við kvik-
myndahandrit í framtiðinni.
„Það getur verið gott að takast
á við ólík form sem gera til
manns ólíkar kröfur."
FYRSTA verkefni vetrarins á
stóra sviðinu var óperan Rómeó
og Júlía og ballettflokkurinn var
skipaður í dansatriðin. En vegna
þess hve fáir karlmenn voru í
dansflokknum var leitað í raðir
ungu karlleikaranna sem þóttu
líklegir til að geta stigið dans.
Þannig kynntist Lilja Hákoni
Beck. Hún vissi svosem alveg
hver hann var því stelpumar í
ballettflokknum töluðu varla um
annað en hann. Þær sögðu af
honum svæsnar sögur og kölluðu
hann Rómantíska Djöfulinn. Hann
hafði víst farið uppum nokkur
pilsin í leikhúsinu en var svo sleip-
ur að engin stúlka gat haldið hon-
um lengur en hann vildi sjálfur.
Þær hötuðu hann stundum pínulít-
ið en elskuðu hann þó meir, þráðu
hann stöðugt og fyrirgáfu honum
næstum alltaf. Lífið var svo list-
rænt, fjörugt og áhyggjulaust og
ástarævintýrin eiga líka hvergi
betur heima en í Musteri blekking-
anna. Æ, hann var djöfull en líka
djöfulli æðislegur; svartur og há-
vaxinn, með augu sem stungust
undan þykkum augabrúnum og
boruðu sér í gegnum allt sem fyr-
ir varð. Hann hafði hendur sem
struku svo mjúklega, iöngum
fingrum, eða gripu svo fast að
æðarnar þrútnuðu; þykkar varir
sem brostu hæðnislega svo glitr-
Kafli úr
Vetrareldi
aði á hættulega beittar tennur og
hló eins og karlmaður.
Hann var öskrandi naut eða
stökkvandi tígur í átakasenum
dramatískra leikrita, gat hringað
sig eins og snákur og hvæst svo
hrollur fór um salinn eða grátið
einsog misskilið bam með ekka
og var elskhugi númer eitt í öllum
uppfærslum sem kröfðust elsk-
huga; hamslaus, sterkur og djarf-
ur tók hann áhorfendur uppað
hjarta sínu, hélt þeim þar föngn-
um þar til þeir grétu, hlógu eða
báðust vægðar, og þegar tjaldið
féll var hann Sigurvegarinn.
Hann var gulldrengur Þjóðleik-
hússins.
Lilja var feimin við þennan
mann. Þau höfðu aldrei talast við
því hann vissi ekki að hún væri
til, eða það hélt hún. Hún hlust-
aði á skrafið í stelpunum en trúði
því rétt mátulega. Víst var hann
fallegur en alveg örugglega góður
en ekki djöfull einsog þær sögðu.
Enginn með þessi augu gæti ver-
ið djöfull. Hún hafði rannsakað
þau á mynd í dagblaði. Það var
viðtal við hann, með Ijósmynd.
Þar sagðist hann vera bjartsýnn
á framtíðina, næg verkefni fram-
undan, lifði fyrir leiklistina. Hún
var svosem ekki að ímynda sér
neitt um hann, klippti samt viðtal-
ið út og geymdi það. Einhvemtím-
ann yrði hann frægur og þá gæti
hún sagt; já, við unnum saman í
leikhúsinu, Hákon og ég, kynnt-
umst þar lítillega. Hann flissaði
með sjálfri sér; hvað ætli hann
taki eftir mér, hann sem hefur
þær allar. Svo hugsaði hún ekki
um það meir.
Stelpumar í dansflokknum ætl-
uðu að ærast þegar hann gekk
inní æfmgasalinn í svörtum
rúllukragabol, með handklæði yfír
herðunum og í þröngum svörtum
sokkabuxum. Hann var djöfullega
guðdómlegur, sveittur og kraft-
mikill.
Dansamir í uppfærslunni vom
hópdansar; menúettar þar sem
enginn hafði endilega einhvem
ákveðinn dansfélaga, því ballett-
meistarinn horfði einna helst á
formið sem slíkt, fegurð heildar-
innar. Hákon teygði úr löngum
sterklegum leggjunum, þurrkaði
af sér svitann með hvítu hand-
klæði eins og tennisstjarna og
gekk út á svalir f pásum að fá
sér að reykja. Hann lét sem hann
sæi ekki stúlkumar því hann hafði
um margt alvarlegra að hugsa.
Frétt verður
frásögn
BOKMENNTIR
Frásöguþættir
ÚTKALL
íslenska neyðarlínan eftir Óttar
Sveinsson. 214 bls. íslenska bókaút-
gáfan. Prentun: Solnaprent hf. 1995.
Verð 3.380 kr.
ÞÆTTIRNIR í bók þessari era
skrifaðir af tilfínningahita og þar
með verulega spennuþrungnir.
Auðséð er að höfundur hefur ekki
aðeins gert sér far um að rekja
atburðarás. Hann hefur einnig
leitast við að lýsa hughrifunum
hveiju sinni: háskanum og þeim
lamandi ótta sem hann veldur á
hættustund, fátinu og örvænting-
unni sem getur gripið
fólk frammi fyrir að-
steðjandi ógn, óviss-
unni meðan beðið er
eftir hjálp og að lokum
léttinum þegar þjörg-
un er farsællega lokið.
Höfundur kveðst vera
vanur að skrifa um
sams konar efni sem
blaðamaður. Sú
reynsla hefur nýst
honum vel. Þættimir
eru að verulegu leyti
skrifaðir í fréttastíl.
Reynt er að láta le-
sandanum fínnast sem
hann sé sjálfur á vett-
vangi og atburðirnir
séu að gerast hér og nú. Mikið
er skráð eftir þeim sem hlut áttu
að máli hveiju sinni, bæði þeim
sem í háskanum lentu og hinum
sem kallaðir voru til hjálpar. Vera
má að tíðar sviðsskiptingar — ef
svo má að orði komast — miði til
þess að þættimir verðir síðar kvik-
myndaðir eins og raunin er þegar
orðin um einn þeirra. Og sannar-
lega má ætla að þetta sé tilvalið
efni í stuttar spennumyndir.
Höfundur upplýsir að hátt í tíu
þúsund manns komi beint og
óbeint nálægt björgunarstörfum
hér á landi. Það hlutfall er geysi-
hátt ef haft er í huga að björgun-
arlið eru mest skipuð karlmönnum
undir miðjum aldri. Björgun á sjó
er afar sérhæfð og krefst í senn
tækni, dugnaðar og þjálfunar. Slys
á landi tengjast flest einhvers kon-
ar tómstundaiðju og verða því við
mismunandi aðstæður. Einn þátt-
urinn segir frá björgun hjóna sem
fallið höfðu í sprungu á Snæfells-
jökli. Annar greinir frá björgun
ungs manns sem féll af báti í
gljúfrinu skammt fyrir neðan Gull-
foss. Spyija má hvers vegna fólk
leggi í þá hættu sem jöklaferðir
og siglingar á straumhörðum stór-
fljótum hljóta að hafa í för með
sér. Iðkendur svara því gjaman
að lítil sé hættan ef rétt sé að
farið. Má það til sanns vegar færa.
Eigi að síður henda
slysin, oft þegar síst
varir.
Margir eru nefndir
til sögunnar í þáttum
þessum. Og uppákom-
urnar eru af ólíku
tagi. Atferlisfræði
getur þetta engan
veginn kallast, síður
en svo. Af sumum frá-
sögnunum má þó hitt
og annað ráða um líf
landans; hvað hann
tekur sér fyrir hendur
í frístundum, hvernig
fólk tengist hvert öðru
í samræmi við áhuga-
mál og til hverra mað-
ur leitar fyrst við óvæntar kring-
umstæður svo dæmi séu tekin.
Þeir sem ferðast utan alfaraleiða
virðast ganga að því sem gefnu
að hjálp berist bæði fljótt og vel
ef illa fer. Reynslan hefur líka
sannað að á það megi nokkurn
veginn treysta.
Fjöldi mynda er í bókinni, allar
í svart/hvítu. Gráar eru þær og
daufar og sóma sér laklega innan
um fjörlega skrifaðan textann.
Fáeinar góðar myndir, helst í lit,
hefðu gert meira gagn.
Erlendur Jónsson
Óttar
Sveinsson
Saga Hjálp-
ræðishersins
MEÐ himneskum
armi, 100 ára saga
Hjálpræðishersins á
íslandi, er komin út.
í kynningu segir:
„Hjálpræðisherinn er
litrík alþýðuhreyfing
sem á uppruna sinn í
Englandi. Sérstaða
Hersins felst í því að
hann er líknarhreyfing
sem byggist á því að
trúboð og líknarstarf
er samofið lífi og starfí
hreyfíngarinnar, sem
tók upp herskipulag."
í bókinni sem er eft-
ir dr. Pétur Pétursson
er Ijallað um uppruna þessarar al-
Pétur Pétursson
hersins,
mat á.
Hjálpræðishersins til
íslands og viðbrögð
manna við honum og
ekki síst hvernig hún
hefur birst í skáldverk-
um.
í kynningu segir
ennfremur: „Höfundur
bókarinnar skrifar
hana að frumkvæði
Hjálpræðishersins, í
tilefni hundrað ára
sögu Hersins hér á
landi. Auk almennra
heimilda um sögu
þessa tíma hefur hann
haft aðgang að öllum
gögnum Hjálpræðis-
sem hann leggur sjálfstætt
Bókin er skrifuð með það
Hið gegndar-
lausa framlag
Paul Auster
New York
þríleik
lokið
• ÚT er komin skáldsagan
Lokað herbergi eftir banda-
riska höfundinn Paul Auster.
Paul Auster er einn þekktasti
rithöfundur Bandaríkjanna.
„Bækur hans vekja hvarvetna
gífurlega athygli enda hafa
þærtil að vera frumlega hugs-
un, stílsnilld og skemmtilega
frásögn," segir í kynningu.
Áður hafa komið út á ís-
lensku eftir Paul Auster bæk-
urnar Glerborgin og Draug-
ar. Snæbjörn Arngrímsson
íslenskaði.
Bókin er prentuð í Guten-
berg. Kápumynd gerði Kristín
Ómarsdóttir. Útgefandi er
Bjartur. Verð bókarinnar er
2.480 kr.
þjóðahreyfingar, fyrstu leiðtoga
hennar, hjónin Catherine og Will-
iam Booth, en þau mótuðu þann
sérstaka stíl sem einkennt hefur
Hjálpræðisherinn frá upphafí, þar
sem konur standa í forsvari jafnt
og karlar. Höfundur kemst meðal
annars að þeirri óvæntu niðurstöðu
að hlutur Catherine Booth hafí síst
verið minni en hlutur eiginmanns
hennar.
ítarlega er fjallað um komu
fyrir augum að vera aðgengileg
áhugamönnum um trúarsögu ís-
lendinga, án þess að slakað sé á
fræðilegum kröfum."
Útgefandi er Skálholtsútgáfan.
Bókin er alls 208 síður að stærð,
prýdd fjölda mynda. Kápuhönnun,
umbrot og myndvinnsla var í hönd-
um Skerplu en bókin er prentuð í
Steindórsprent - Gutenberg. Bókin
kostar kr. 2.980.
BOKMENNTIR
Samfélagsmál
BARNAFJÖLSKYLDUR
Samfélag, lífsgildi, mótun. Rannsókn
á högum foreldra og bama á ís-
iandi. Sigrún Júlíusdóttir (ritstj.),
Friðrik H. Jónsson, Nanna K. Sigurð-
ardóttir og Sigurður J. Grétarsson.
Landsnefnd um Ár fjölskyldunnar.
Féiagsmálaráðuneytið 1995.
ÞAÐ færist í vöxt að sérstök ár
eru helguð góðu málefni og þá er
það auglýst og greint og bent á
leiðir til úrbóta, en þegar árið er
liðið fellur hið góða átak í aldanna
skaut. Það er því ánægjulegt að sjá
að Ár fjölskyldunnar skuli gefa af
sér rit eins og hér er til umfjöllun-
ar. Það er mjög faglega að því stað-
ið og grunnurinn að því er rannsókn
á högum íslenskra barnafjölskyldna
af ólíkum gerðum, hinnar hefð-
bundnu fjölskyldu þar sem hjón búa
saman með börnum sínum og fjöl-
skyldna þar sem einhleypir, ekkjur
eða ekklar og fráskilið fólk stendur
fyrir bömum og búi. Aðstæður
þessara fjölskyldna era oft mjög
ólíkar og segja má að niðurstöðum-
ar komi í heild ekki á óvart. Málið
snýst um það að ala upp heilbrigð
og hamingjusöm börn sem era í
stakk búin að erfa landið. Auðveld-
ast er fyrir bömin að mynda hin
nauðsynlegu tilfínningatengsl við
báða foreldra þegar foreldrarnir eru
giftir eða í sambúð. Þessi tengsl
geta hins vegar verið góð þótt for-
eldrarnir búi ekki saman. Rann-
sóknir sýna að það hvernig staðið
er að skilnaðinum og hvemig sam-
komulagið er skiptir sköpum fyrir
vellíðan bamanna. Aðalatriðið er
að fundin sé lausn sem baminu er
eðlileg og þroskavænleg og til þess
að svo megi verða þarf nokkur hluti
fráskilinna utanaðkomandi aðstoð.
Fólk var spurt að því hvað það
væri sem ylli ósamkomulagi í hjóna-
bandi og það kemur í ljós að erfíð-
leikar í tjáskiptum eru það sem efst
er á blaði. Slíkir erfíðleikar bitna á
tilfinningalegum og félagslegum
þroska bamanna. Samheldni skortir
og þau úrræði sem bjóðast til að
leysa viðfangsefni nýtast ekki. Það
era ekki allar flölskyldur sem stand-
ast þær kröfur sem til þeirra era
gerðar í íslensku samfélagi. í bók-