Morgunblaðið - 17.12.1996, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ
BÆKUR
ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 1996 B 3
Regla og
ringulreið
SKÁLDSAGAN Andsælis á
auðnuhjólinu eftir Helga Ingólfs-
son fjallar um íslenskan samtima
frá mörgum sjónarhornum. Hún
segir frá Jóhannesi sem skyndi-
lega lendir upp á kant við allt
og alla og í framhaldi af því
kynnist hann innvið-
um þjóðfélagsins á
stuttum tima.
Verkið er sam-
tímasaga, er það
ádeila?
Fyrst og fremst
gamansaga
.Verkið er fyrst
og fremst gaman-
saga. Eg hafði skrif-
að sögulegar skáld-
sögur um Rómaveld-
ið og þetta kom í
beinu framhaldi af
því. Þetta er saga
einnar persónu aðal-
lega sem lendir í miklum hremm-
ingum, vægast sagt,“ segir Helgi
brosandi.
,Ef það er einhver boðskapur
er hann sá að þær persónur sem
standa fyrir hefðbundin og klass-
ísk gildi, daga uppi eins og stein-
gervingar eða nátttröll í nútíma-
samfélagi, það þýðir ekkert að
hafa þessi gildi í dag. Ég leik
mér dálítið að þessum gamla
menningararfi Islendinga. Það
eru fjölmargir sem þekkja ekk-
ert til hans og því er komið upp
tvöfalt samfélag, þeir sem þekkja
hann og þeir sem þekkja hann
ekki. Alls konar misskilningur
sprettur upp í tengslum við þetta
og fleira. Maður hjálpar konu og
lendir í ægilegri klemmu, verður
eins seinheppinn og hægt er að
verða á einum degi fyrir algjöran
misskilning. Veruleikinn er ring-
ulreið sem menn reyna að koma
skipulagi á. Það getur verið
hættulegt að sjá Iífið
í föstum skorðum,
það er allt klippt og
skorið. Jóhannes
uppgötvar það en allt
saman á einum degi,
í því liggur hans
óheppni."
Hraði í atburðarás
Atburðarásin er
mjög hröð, hvernig
nærðu þessum hraða?
,Ég valdi að hafa
stílinn eins hraðan og
mögulegt er sem felst
í því að sleppa sem
mestu af útlitslýsing-
um persóna, umhverfislýsingum
og því um líku. Hef bara það sem
er bráðnauðsynlegt, atburðaásin
heldur öllu saman. Fyrsta setn-
ingin er eina alvöru fílósófiska
setningin, síðan byijar atburða-
rásin. Senurnar eru stuttar og
klipptar á ákveðinn hátt, það er
farið frá einu sviði yfir á annað.
Mér finnst það skemmtilegt form
að skipta sjónarhorninu á milli
persóna eins og í kvikmynd. Ég
hugsaði um þetta sjónrænt og
kem upplýsingum á framfæri á
sem sparsamastan hátt. Ákveðn-
ar persónur eru steríótýpískar
en það hentar vel í gamanleik
eða farsa.“
Helgi
Ingólfsson
Loks var svarað: „Breiðholtsstöðin."
„Það var mikið,“ fussaði hún reiðilega. „Það er allsber
maður á svölunum hjá mér. Og með, með, þú veist, drjólann
beint út í loftið.“
„Róleg, frú mín góð.“ Lögreglumaðurinn reyndi að sefa
hana. „Geturðu lýst honum?“
„Lýst honum?“ Dórótea hváði af hneykslan og roðnaði. „Ja, ætli
hann sé kki svona í meðallagi stór... Alla vega ekki stærri en á Þórði
mínum heitnum ...“
„Manninum, frú,“ sagði lögreglumaðurinn óþolinmóður. „Við getum
ekki þekkt kynferðisafbrotamenn af stærðinni á.. . Lýstu manninum.
Hæð hans, háralit og svo framvegis."
„Já,“ Dóróteta teygði álkuna í eldhúsgættina, „það er nú erfitt að
segja til um háralitinn, því að hann er með blautt hár. En hann er
alla vega ekki svarthærður, það sést á hárinu í kringum... Og nú er
hann kominn í nærbuxurnar. Hann er vel hærður á bringunni. Sæmi-
lega vel vaxinn.“ ýr Andsælis á auðnulljÓIinu.

Aðfinna
sjálfan sig
BÓKMENNTIR
1) æ m i s a g a
ÍSAFOLD FERÍ SÍLD
OGHANNKRUMMIOG
HANN ÓLAFUR KÖTTUR
Höfundur mynda og texta: Gísli J.
Ástþórsson. Hönnuður kápu: Ámundi
Sigurðsson. Prentvinnsla: Scandbook
AB, Svíþjóð. Útgefandi: Mál og
menning 1996.74 síður.
ÞETTA er önnur útgáfa sögunn-
ar (sú fyrri 1963), og enn hljóma
í huga mér, við lesturinn, ljóðlínur
Bjarna Thorarensen:
„Eldgamla Isafold,
ástkæra fósturmold,
Qallkonan fríð,..
Að vísu er meiru til tjaldað en
fyrr, nýjar myndir, betri tækni, og
því mun útgáfan gleðja þann er
vinkonu sinni hafði týnt. Hárbeitt
ádeila höfundar, í spariklæðum
háðsins, um tilburði okkar við að
sýnast menn á svo sannarlega er-
indi við okkur enn í dag. Svo er
um allar sannar dæmisögur, þær
eru fleirum en einni kynslóð spegill.
Ung og saklaus sveitastúlka spyr
sig í túnfæti: Hví í ósköpunum er
eg hér? Hver er tilgangurinn með
lífi mínu? Hrafninn Krummi færir
henni þau boð, að um sveitir sé
fólk að búa sig til ferðar á síldar-
plan, því þar sé svar að finna við
lífsins gátum. Eftir að prangari úr
Reykjavík hafði selt telpunni svuntu
og stígvél, var henni ekkert að van-
búnaði, hún leggur af stað í leit lífs-
fyllingar. Með henni í för er Krummi
(eins og hrafnar Oðins forðum), og
kötturinn Ólafur með hatt svo stór-
an að ekki hæfði höfði, en hvað
leggur sá ekki á sig, sem á þann
draum æðstan að verða konsúll,
ALVÖRU KONSÚLL með dingl-
umdangl á bijósti? För er beint til
Eftirtektar-
verð efnistök
BÓKMENNTIR
Dýralífssaga
frá Vcstfjöröum
Lúlli litli lundi
Höfundur texta og mynda: Kristin
Marti. Leiðbeinandi um texta: Þor-
steinn Thorarensen. Ljósmyndir: B.
Hawkes, Óskar Óskarsson, Sigur-
laug Bjamadóttir, Þorsteinn Thorar-
ensen. Filmugerð: PMS; Súðavogi 7.
Prentverk: Grafík
Útgefandi: Fjölvi 1996.29 síður.
HUGMYNDIN að gerð þessarar
bókar er bráðsnjöll. Fróðleikur um
náttúruperlu, Vigur, — lífið þar, er
ofinn í ævintýr, þar sem þjóðtrú og
dagsins önn leiðast um svið. Það
læðist að mér, að eg hefði nennt
að opna landafræðibækur, hér fyrr-
um, ef þær hefðu verið í slíkum
búningi. Svona ættu kennslubækur
að vera, að mínum dómi. Fleiri
mættu af læra, — börn mundu
gleðjast, — meta seiðkraft náttúr-
unnar og því unna landi sínu meir.
Litlum lunda, Lúlla, er fylgt úr
hreiðri; einmanaleika þess sem ekki
er eins og allir hinir lýst; fyrirlitn-
ingunni, jafnvel valur og örn lögðu
sér ekki slíkan óskapnað í gogg,
heldur hlógu, svo undir tók í fjalli.
Var nokkur furða þó tár féllu og
haldið væri í leit að vinsamlegri
heimi?
Lúi sækir að stuttstígum á för.
Hann lendir í gargandi frekjum,
kríum, þær ræna hann nesti, voru
svo heimskar, meira að segja grey-
in, að þekkja ekki gogg hans frá
ormi. Örmagna eftir átökin hallar
hann sér til svefns undir Álfa-
steini,— hittir álfkonu er gefur
honum „regnbogahjarta", svo Lúlli
litli verður „langfallegasti og yndis-
legasti lundinn í Vigur“. Myndir
höfundar eru sterkar, ásæknar í
litadýrð sinni, falla vel að efni.
Málið er fallegt, enda ekkert
meðalmenni í stíl sem er ráðgjafi.
Þó starði eg lengi á: ,,Og svo grét
hann fögrum tárum.“ I mínum huga
eru harmsins tár aldrei fögur, held-
ur höglum lík. Um smekk má alltaf
deila, en hitt ekki, að hér er rétt
fram mjög athyglisverð bók.
Prentverk vel unnið ef eg undan-
skil bandið á bókinni, sem eg fékk
í hendur, það endist skammt.
Sig.Haukur
SKIPSTJÓRINN og strákurinn voru að fara á síld.
Mynd eftir Gísla J. Ástþórsson.
Siglufjarðar, og margt drífur á
daga, margir leiddir á svið, enginn
samt jafnmikill furðufugl sem
„skáldið", sem leitar í lyngi yrkis-
efnis, og það með stækkunargleri.
í nálægð alpahúfunnar og lubSans,
grunar ísafold, að Krummi telji sig
orðinn skáld.
Allar ferðir eiga endi, og þau ná
til áfangastaðar. Kynnast lífi á nýj-
an hátt. Þau hitta síldarkónginn
Jósafat (dettna), það er eins og
undir skóm hans sé aðeins síld, er
hann sprangar með hatt sinn um
bæinn. Slíkt lætur hann ekki á sig
fá: „... hvernig heldurðu að maður
verði síldarkóngur ef maður þorir
ekki að fara á hausinn ...“?
Nú þarna er fínt fólk sem, í
spjátrungshætti, þolir ekki lyktina
af störfum hins vinnandi manns.
En ísafold kynnist líka vináttunni
í gervi dugnaðarforksins Kolbrúnar,
saklausrar stúlku, sem heldur ekki
vissi, hvers hún vænti af lífinu.
Töfrar landsins eru miklir, og þær
stöllur komast á fund huldukóngs
er heitir, hvorri um sig, uppfyllingu
einnar óskar.
Sumar kveður, og skötuhjúin
þijú, Isafold, Krummi og Ólafur
köttur halda heim á ný. ísafold
sæl, því nú vissi hún hvað hún vildi;
Krummi sæll við tilhugsunina um
matinn á heimahlaði; en hvað um
Ólaf kött? Hann hafði lent í heiftar-
legum áflogum um sæti alvöru
konsúls, bólginn og marinn með
slitið pottlok á haus, sá hann þá
braut eftirsóknarverðasta að skríða
í yl við eldstó matmóður sinnar
gömlu. Öll höfðu lært að meta fólk,
ekki af orðum, heldur verkum.
Gísli segir þessa sögu svo dæma-
laust vel, að gamlir (börn lesa ekki
slíka bók, þó hollt væri) stynja: Þjóð
mín, þjóð mín, hvenær leggur þú
af dáraskapinn, finnur sjálfa þig?
Myndir falla að texta og prentverk
allt vel unnið. Sig. Haukur
Nýjar bækur
• ÚT er komin ljóðabókin Tilvist-
arheppni eftir Margréti Lóu Jóns-
dóttur. Tilvistarheppni, sem er
fimmta ljóðabók
höfundar skiptist í
sex hluta. í fyrsta
kafla eru stutt ljóð
en síðan taka við
fímm mislangir
Ijóðabálkar.
Lokakafli bók-
arinnar, Draumey,
fjallar um skáld-
skapinn, ástina og
dauðann, en
Draumey segist
skrifa með blóði sínu, „í senn ófyrir-
leitin og hógvær".
Tilvistarheppni er 68 bls. og er
gefm út af bókaforlaginu Marló.
• HRA USTAR kýr er eftir Svein
H. Guðmundsson.
„Þessi bók er hjálp til handa
bændum að hjálpa sér sjálfir,“ seg-
ir í kynningu og ennfremur: „Efni
bókarinnar miðast aðallega við að
bæta þekkingu mjólkurframleið-
enda, bændaefna
og annara gripa-
hirða til að auð-
velda þeim að var-
ast sitthvað sem
getur leitt til kvilla
eða lélegrar af-
komu. Þetta er í
fyrsta sinn sem at-
ferlisþættir, fóðr-
un, umhirða og
fjósumhverfi er
tengt saman á
skipulegan hátt til að auðvelda ís-
lenskum bændum að bæta afkomu
sína og heilsufar gripanna.“
í bókinni „taka höndum saman“
bóndi, dýralæknir og ráðunautur.
Stefnuljósin eru forvarnir, velferð
gripanna, góð afkoma, ánægja af
búskapnum og virðing fyrir neyt-
andanum.
Um helmingur bókarinnar er
þýtt og staðfært efni úr norsku
bókinni „Sjukdom í fjoset". Bókin
er260 bls. Hún er unnin íprent-
smiðju Steindórsprents Gutenberg
og kostar um það bil 5.700 krónur.
Sveinn H.
Guðmundsson
• AÐSTOÐ og samráð Banda-
ríkjanna við lönd í Vestur-Evr-
ópu, 1940-1959 nefnist rit eftir
Harald Jóhanns-
son hagfræðing.
Ritið skiptist í tvo
hluta: Efnahagsleg
aðstoð Bandaríkj-
anna og viðtaka
hennar og Evr-
ópska greiðslu-
bandalagið.
Útgefandi er
Akrafjall. Sölu-
umboð: Bókabúðin
Hlemmi. Ritið er
159 síður, prentað í Fjölritun Þor-
bergs Sigutjónssonar.
Haraldur
Jóhannsson
• ÚT er komið ritið Eylenda /og
II. Eylenda er heimild um jarðir og
búendur í Flateyjarhreppi, ættir
þeirra og afkomendur. Hér segir frá
hlunnindum í Flateyjarheppi, ættir
þeirra og afkomendur. Hér segir frá
hlunnindum og sérstæðum atvinnu-
háttum, örnefnum og þjóðháttum,
slysförum ogmunnmælum. Nálega
tvö þúsund myndir af bæjum, fólki
og mannfundum, sem hvergi hafa
birst, prúða ritið, auk nokkurra
korta, gamalla og nýrra. Æviskrár
eru prýddar með frásögnum þeirra
sem þekktu fólkið og lifðu atburð-
ina, svo sem þeirra Gísla Konráðs-
sonar, Hermanns S. Jónssonar,
Sveinbjörns Péturs Guðmundsson-
ar, Bergsveins Skúlasonar og Ey-
steins Gislasonar, auk fjölda ann-
arra.
I síðara bindinu sem er 350 blað-
síður eru æviskrár íbúa Flateyjar-
hrepps, þeirra sem ekki er getið í
ábúendatali fyrra bindis. Ævi-
skrárnar ná frá 1703 og eru í staf-
rófsröð.
Útgefandi er Byggðir og bú. Rit-
stjóri erÞorsteinn Jónsson.