Morgunblaðið - 25.05.1997, Blaðsíða 16

»16 B SUNNUDAGUR 25. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
BÖRNIN í Bandiagara voru fremur vanhirt. Borgin er hliðið að
landi Dogon fólksins.
manna sem vildu endilega spjalla
svolítið. Þeir höfðu komið sér fyr-
ir í skuggsælum stað bakvið
landamærastöðina á meðan farar-
skjótar þeirra, úlfaldar og asnar,
biðu húsbænda sinna undir mis-
kunnarlausri sólinni. Tuaregarnir
eru kallaðir „bláu menn eyðimerk-
urinnar" sökum kuflanna er þeir
klæðast til að verjast hita og sandi
Sahara. Þeir buðu okkur uppá
drykk og í fyrsta skiptið smökkuð-
um við hið rótsterka myntute, en
það áttum við eftir að innbyrða í
lítratali á ferð okkar um Sahara-
svæðið. Stoltir sýndu Tuaregarnir
okkur úlfalda sína, en við aí])ökk-
uðum kurteislega tilboð þeiiTa um
að bregða okkur á bak og með
handapati komum við þeim i skiln-
ing um að við hefðum ekki tök á
að kaupa af þeim skepnur sem
voru til sölu. Eftir að hafa þakkað
fyrir veitingarnar og lýst aðdáun
okkar á reiðskjótum þeirra kvödd-
um við þessa stoltu hirðingja. Líkt
og við voru þeir á leið til Gao, en
ferðin þangað myndi taka þá um
viku á meðan við létum þessa 200
km að baki á 6 tímum. Sandurinn
þyrlaðist upp undan hófum úlfald-
anna og skikkjur hirðingjanna
flöksuðu í vindinum er þeir
stefndu út í eyðimörkina eins og
forfeður þeirra höfðu gert mann
fram af manni. Brátt voru þessir
fulltrúar horfins tíma týndir okk-
ur sjónum í rykmekki frá Su-
burbaninum er við liðum áfram
eftir þurrum sandinum. Eftir um
50 km ferðalag vorum við komin á
þokkalega góðan veg og til Gao
komumst við áður en sól var geng-
in til viðar yfir Nigerfljótinu.
Gao-Dogonland
Eftir töluverða leit fundum við
tjaldstæði á bökkum Nigerfljóts-
ins. Stæðið var girt háum leir-
veggjum, en hliðið var of þröngt til
að Suburbaninn kæmist inn. Það
varð okkur þó ekki til trafala því
að eigandinn gekk berserksgang á
vegginn, með sleggju, og á
skömmum tíma hafði hann stækk-
að opið nægilega fyiir okkur. Af-
bragðs þjónusta!
Morgunin eftir fói'um við með
ferju yfir Nigerfljótið og stefndum
í vestur í átt til bæjarins Bandig-
ara og Dogonlands. Lítið bar til
tíðinda á leiðinni. Vegurinn var
malbikaður og í merkilega góðu
ástandi; á mettíma vorum við kom-
in til Bandigara sem er hliðið að
Dogonlandi. Hér semur maður við
leiðsögumann til að fara um þorp-
in, en einungis þeir sem eru af
kynþætti Dogon hafa leyfi til að
vera í þessum bransa. Nóg er af
mönnum sem bjóða þessa þjónustu
og hið merkilega er að allir heita
þeir AIí! Við sömdum við einn „Alí-
inn“ um tveggja daga túr í Dogon-
land fyrir 150 dollara og lögðum af
stað í býtið næsta morgun eftir að
hafa fengið að tjalda við lögreglu-
stöð um nóttina í Bandigara. Alí
okkar var ungur og áhugasamur
og sagðist taka okkur til þorps
sem ferðamenn sæktu sjaldan
heim sökum þess að illfært væri að
komast þangað. Full eftirvænting-
ar beindum við bílnum af stað und-
ir öruggri leiðsögn Alís, en fljótt
fóru að renna á okkur tvær grím-
var hatrömm andstaða frumbyggj-
anna vegna þess að bestu land-
svæðin voni tekin undir ræktun á
vegum nýlenduherranna.
Eins og í öðrum löndum álfunn-
ar óx sjálfstæðisbaráttunni fiskur
um hrygg eftir seinni heimstyrj-
öldina og árið 1960 hlaut Malí
sjálfstæði undir forsæti Modibo
Keita. Hann sleit öll tengsl við
Frakka, breytti Malí í sósíalískt
ríki, og á átta árum fór hann með
hinn viðkvæma efnahag landsins
til fjandans. Keita var steypt af
stóli árið 1968 af 32 ára gömlum
liðsforingja, Moussa Traoré, sem
hélt um stjórnartaumana næstu 23
árin. Þó að stjórnarfar í Malí hafi
verið nokkuð stöðugt á þessum
tíma, miðað við það sem gerðist í
Afríku, þá voni fangelsi landsins
full af pólitiskum andstæðingum
forsetans, pyntingar og aftökur
voru algengar. Eftir þurrka ní-
unda áratugarins gerðu Tuareg-
menn uppreisn í norðausturhluta
landsins og stóðu þeir í skæru-
hernaði gegn ríkisstjórninni til
ársins 1993. Árið 1991 voru víðtæk
verkföll og mótmæli í höfuðborg-
inni Bamako. Friðsamleg mót-
mælaganga borgarbúa var stöðvuð
af öryggissveitum forsetans sem
létu kúlnahríð dynja á göngu-
mönnum, hundrað og fimmtíu
óbreyttir borgarar létu lífið og
þúsundir særðust. Nú var herinn
búinn að fá nóg. Traoré var steypt
af stóli og herforingi að nafni A. T.
Touré tók við forsæti landsins.
Touré ávann sér virðingu landa
sinna er hann samdi frið við Tu-
areg skæruliða og boðaði til
frjálsra kosninga í landinu. Lýð-
ræðislega kjörin stjórn tók við Ma-
lí og var hún við völd í landinu er
við rúlluðum inn á malíska
landamærastöð 200 km. fyrir
sunnan bæinn Gao í brennandi
hita að morgni hins 17. október
1997.
STEFÁN, Rannveig og Birna í fornu klettaþorpi Dogon fólksins. Myndin er tekin framan við bústað
töframannsins. Hauskúpur fórnardýra skreyta vegginn.
IALÍ var hluti af Franska
Súdan á nýlendutímanum.
Nafn landsins er dregið af
því að stór hluti þjóðarinnar hefur
malinké að móðurmáli. Malí er
1.240 þúsund ferkílómetrar að
-stærð, eða um tólf sinnum stærra
en ísland. Mestur hluti landsins
liggur á Sahara-Sahel svæðinu sem
gerir það að verkum að erfitt hef-
ur reynst að brauðfæða þær 8 milj-
ónir manna sem það byggja. Lítið
er um náttúrulegar auðlindir í Ma-
lí og framfleyta landsmenn sér nær
eingöngu á landbúnaði. Á árunum
1983-1985 brást uppskeran vegna
þurrka. Fjöldi bænda og hirðingja
flosnuðu upp og fluttu til borganna
þar sem þeir gátu dregið fram líf-
ið á matarsendingum frá hjálpar-
stofnunum. Til að bæta gráu ofan
á svart þá þokast Saharaeyðimörk-
in stöðugt suður á bóginn og breyt-
ir ræktuðu landi í auðn.
* Til skamms tíma var erfitt að
ferðast um Malí sökum geðveikis-
legs skrifræðis og stífni embættis-
manna. Nú hefur ríkisstjórn lands-
ins hinsvegar komið auga á mikil-
vægi ferðaþjónustu í baráttunni
gegn atvinnuleysi og fátækt. Mik-
íslenska fjölskyldan sem ók ffegnum Af-
ríku, þau Friðrik Már Jónsson, Birna
Hauksdóttir, og börnin Andri, Stefán og
Rannveig, getur ornað sér við brennheitar
minningar úr Sahara eyðimörk á meðan
vorhretin ganga yfír Island. Hér segir frá
för þeirra um Malí og Máritaníu, kynnum
af hirðingjum, brotinni ijöður og merki-
legri klettaborg Dogona í Dogonlandi.
MALI
MARITANÍA
ið af hömlum, svo sem hinu ill-
ræmda ljósmyndaleyfi, hefur verið
létt af ferðamönnum, sem þurfa
heldur ekki lengur að tilkynna sig
og láta stimpla vegabréf sín í
hverjum bæ er þeir fara um á leið
sinni um landið. Þetta þýðir þó
ekki að það að keyra um Malí sé
> afslappandi lautarferð, þvert á
móti. Segja má að þegar lagt er í
safarí yfir þetta mikilfenglega land
séu nauðsynlegustu græjumar í
farteskinu bjartsýni og þolinmæði.
En sá sem ferðast um Malí, með
opnu hugarfari, uppsker ríkuleg
laun erfiðis síns; þar er margt að
- skoða. Þar rennur Nigerfljótið í
öllu sínu veldi og er hægt að ferð-
ast með skipum á fljótinu hundruð
kílómetra. I Malí er hin fornfræga
borg Timbuktu sem á miðöldum
var miðpunktur menningar og lær-
dóms í Afríku. Síðast, en ekki síst,
gefst ferðamönnum kostur á að
skoða Dogonland þar sem íbúarn-
ir hafa varist nútímanum af hörku
og lifa við sömu aðstæður og for-
feður þeirra gerðu fyrir mörgum
öldum.
Ágrip af sögu
Frakkar fóru að leggja undir sig
landsvæði það sem nú nefnist Ma-
lí um 1880. Þeir mættu harðri and-
stöðu hinna ýmsu ættbálka lands-
ins og það var ekki fyrr en 1894 að
Timbuktu féll þeim í skaut eftir
blóðuga bardaga við hersveitir Tu-
aregmanna. Um aldamótin var
Malí loks í höndum Frakka sem
hófust handa við að umbylta land-
búnaðinum, en landið átti að verða
brauðkarfa Vestur-Afríku. Risa-
vaxin stífla var byggð í Nigerfljóti
til að hægt væri að miðla vatni á
skrælnaða jörðina. Með því að
styðjast við þegnskylduvinnu átti
að rækta jarðhnetur og baðmull til
útflutnings. Þessi draumur Frakk-
ana varð þó aldrei að veruleika og
komu þar einkum til tvær ástæð-
ur. Hin fyrri var að snauður jarð-
vegurinn var ekki hentugur til
baðmullairæktunar, en hinn síðari
Vingjarnlegir hirðingjar
Landamæraverðimir voru hinir
kumpánlegustu en þó nokkurn tíma
tók þó að ganga frá öllum formsat-
riðum. Hér voru menn ekkert að
flýta sér. Sjalgæft var að ferða-
menn færu um þessi landamæri og
vildu verðimir þar af leiðandi
spjalla við okkur og leita frétta af
umheiminum og nágrönnum sínum
í suðri. En sökum þess að ensku-
kunnátta þeirra var síst betii en
frönskugeta okkar takmörkuðust
tjáskiptin að mestu við handapat og
höfuðhreyfingar.
Eftir klukkutíma vorum við
reiðubúin að halda í norður, en þá
vorum við stöðvuð af hópi Tuareg-