Morgunblaðið - 25.01.1998, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 25. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
„VERÐ aldrei þreyttur á að leika tónlist J.S. Bachs,“ segir Douglas Brotchie organisti.
Organisti á Ströndum
EOUGLAS Brotchie á sér forvitni-
k legan feril að baki. Bamung-
B ur sýndi hann ótvíræða tón-
■ listarhæfileika og var farinn
W að vinna fyrir sér sem tón-
listarmaður 16 ára gamall.
Hæfileikar hans lágu þó á fleiri sviðum og
hugurinn hneigðist ekki eingöngu til tónlist-
arinnar.
„Þegar ég var tvítugur varð ég að velja á
milli þess að leggja tónlistina fyrir mig sem
framtíðarstarf eða stefna í aðra átt og helga
mig vísindunum. Ég valdi síðari kostinn,
taldi framtíð minni betur borgið á þann
hátt.“ Nokkrum árum síðar varði hann dokt-
orsritgerð í skammtaefnafræði og er nú for-
stöðumaður Reiknistofnunar Háskóla Is-
lands og 2. organisti Kristskirkju á Landa-
koti. Tónlistin og vísindin haldast aftur hönd
í hönd eftir að hafa verið aðskilin í nokkur ár
í lífi Douglas Brotchies.
Tónlistin hefur reyndar fylgt honum nán-
ast frá upphafi, enda fremur ólíklegt að
menn spretti fram alskapaðir organistar á
miðjum aldri. Hann hóf nám í píanóleik sex
ára að aldri og bætti við sig orgelinu þrettán
ára. Þremur árum síðar var hann fastráðinn
orgelieikari og kórstjóri við Balemo sóknar-
kirkjuna í nágrenni Edinborgar og gegndi
því starfi í tvö ár, þar til hann hóf háskóla-
nám í St. Andrews. Á háskólaárum sínum tók
hann mikinn þátt í tónlistarlífinu með tón-
leikahaldi á píanó og orgel, kammertónlist og
meðleik með söngvurum og einleikshljóðfær-
um. „En svo tók ég þessa ákvörðun að leggja
hljóðfæraleik á hilluna og gerðist áheyrandi
tónlistar um nokkurra ára skeið.“
Um svipað leyti eða á árunum uppúr 1970
hafði Douglas kynnst íslendingum sem
stunduðu nám við St. Andrewsháskóla og
áhugi hans á íslandi kviknaði fyrir alvöru.
„Ég hafði reyndar frá unglingsárum haft
mikinn áhuga fyrir Norðurlöndunum en
þessi fyrstu kynni af íslendingum urðu til
þess að ég fór í heimsókn til íslands sumarið
Islenskt tónlistarlíf hefur
notið góðs af návist við
organistann, tölvumeistar-
ann og efnafræðinginn
Douglas Brotchie. Hann
sagði Hávari Sigurjóns-
syni af uppruna sínum í
Skotlandi, tónlistariðkun á
Islandi og tengslum við
Trékyllisvík í Arneshreppi
á Ströndum.
1972. Ég heillaðist af landi og þjóð, og varð að
„klassískum" íslandsvini og heimsótti landið
upp frá því á hverju ári, þar til árið 1981 að
ég ákvað að flytja til íslands og setjast hér
að.“
Douglas starfaði hjá Skýrr í 10 ár en hefur
undanfarin 6 ár gegnt starfi forstöðumanns
Reiknistofnunar Háskóla íslands. „Ég hef
unnið við tölvur frá því ég lauk háskólanámi.
Það er kannski ekki jafn langt á milli
skammtaefnafræðinnar og tölvufræðanna og
menn gætu haldið. í mínum huga er háskóla-
nám fyrst og fremst fólgið í þjálfun hugsunar,
greiningu vandamála og úrlausn þeirra. Ég
hef lflca alltaf haft mikla ánægju af námi og
tel menntun og aukinn fróðleik á sem flestum
sviðum til áhugamála minna.“ Tónlistin skip-
ar þar að sjálfsögðu heiðurssæti þótt tæplega
sé hægt að lýsa tónlistariðkun Douglas
Brotchie sem áhugamáli; hann hefur á und-
anfórnum árum skipað sér í hóp fremstu org-
anista landsins, lauk einleikaraprófi á orgel
frá Tónlistarskóla þjóðkirkjunnar vorið 1996
og stundar nú kantorsnám við sama skóla.
„Þegar ég flutti til Islands hafði hljóðfæra-
leikur legið á hillunni hjá mér í ein 8 ár.
Fyrstu árin eftir að hingað kom var ég aðal-
lega í hlutverki áheyi’andans og sótti mjög
mikið tónleika hér í borginni, um tíma var ég
tónlistargagnrýnandi fyrir DV en líkaði það
fremur illa.“ Douglas lýsir reynslu sinni sem
tónlistargagnrýnanda þannig að hann hafi
hreinlega hætt að hafa ánægju af tónleikum.
„Ég var alltaf að hugsa um hvað ég ætti að
skrifa um tónleikana og gat engan veginn
notið þeirra þess vegna. Svo held ég að raun-
vísindamaðurinn í mér hafi átt erfitt með að
skreyta mál sitt eða fara í kringum hlutina.
Mér þykir best að segja skoðun mína hreint
út og í fáum orðum. Islenski tónlistarheimur-
inn er flóknara fyrirbæri en svo, að slík
hreinskilni sé ávallt vel þegin. Ég hafði því
góðar ástæður til að leggja tónlistargagnrýni
á hilluna eftir nokkurra mánaða starf.“ Dou-
glas segir tónlistargagnrýni í íslenskum fjöl-
miðlum líkjast fremur umfjöllun um tónleika
en hreinni gagnrýni. „Mér finnst mikill mun-
ur vera á tónlistargagnrýni hér og t.d. í
Þýskalandi eða Bretlandi. Meginmunurinn er
kannski sá að erlendir tónlistargagnrýnendur
eiga engra hagsmuna að gæta, þeir meta tón-
listarmenn og tónlist þeirra einvörðungu eftir
frammistöðunni, en hér virðist mér stundum
einsog taka þurfi tillit til annarra þátta en
tónlistarinnar eingöngu. Það ríkir líka til-
hneiging til að álíta að það sem vel er gert
hér á Islandi í tónlistinni sé á heimsmæli-
kvarða. Að það sé sambærilegt við það besta
sem býðst í tónlistarlífi stórborga erlendis.
Þetta á stundum við rök að styðjast en alls
ekki alltaf."
Einn af þeim stöðum á íslandi sem Dou-
glas hefur bundið sterk tengsl við er Tré-
kyllisvík í Ámeshreppi á Ströndum. „Þar
kom ég fyrst 1974 og hef bundist staðnum
sterkum böndum og á þar góða vini.“ Fyrir
nokkrum árum var vígð ný kirkja í Árnes-
hreppi og við vígslu hennar var Douglas feng-
inn til að æfa kórinn og spila á orgelið. „Yfir-
leitt er fermt í kirkjunni einu sinni á ári,
sunnudaginn fyrir 17. júní og þá er ég feng-
inn til að æfa kórinn og spila undir. Ég hef
stundum sagt að ég sé eins konar „viðhafnar-
organisti" í Ameskirkju.“
En hvað varð til þess að Douglas fór aftur
að spila á orgel og iðka tónlist. „Tónlistin er
mér alveg lífsnauðsynleg og þótt ég hafi lagt
spilamennskuna á hilluna um nokkurra ára
skeið var ég alltaf mjög virkur í tónlist á einn
eða annan hátt. Ég ákvað svo að taka upp
þráðinn aftur þegar ég komst í kynni við Ul-
rik Olason, þáverandi organista í Krists-
kirkju. Hann fékk mig til að spila dálítið í
kirkjunni og þá kviknaði löngunin til að læra
meira. Ég lærði reyndar ekki hjá Úlrik held-
ur fór ég fyrst til Marteins H. Friðrikssonar
Dómkirkjuorganista og Pavel Manásek, org-
anista í Háteigskirkju.“
Douglas segir að tónlistin hafi sífellt krafið
sig um stærri skerf á síðustu árum og undan-
farin tvö ár hafi hann nánast verið í tvöföldu
starfi, sem atvinnumaður í tónlist auk starfs
síns sem forstöðumaður Reiknistofnunai’. Á
síðasta ári spilaði Douglas á fjölmörgum tón-
leikum, þ.á m. í Hallgrímskirkju með
Mótettukórnum á kirkjulistahátíð og í Dóm-
kirkjunni í Gautaborg með Móttettukómum
og nú síðast fyrir jólin lék Douglas á orgelið á
fimm tónleikum Kristjáns Jóhannssonar og
Mótettukórsins í Hallgrímskirkju og Akur-
eyrarkirkju. Þá hefur hann leikið í Sálumessu
Mozarts einum tvisvar sinnum og í Jóla-
óratoríu Bachs oftar en hann segist muna,
„...en það er alltaf jafn gaman."
„Eftirminnilegustu tónleikarnir á ferli mín-
um vom einleikstónleikar í Hallgrímskirkju
30. júlí 1995 í tónleikaröðinni „Sumarkvöld
við orgelið". Einleikari kvöldsins veiktist
skyndilega klukkutíma fyrir auglýstan tíma
og það var hringt í mig og ég beðinn um að
hlaupa í skarðið. Ég var sestur við hljóðfærið
á réttum tíma og lék óundirbúinn fyrir stóran
hóp tónleikagesta. Og merkilegt nokk, þá
voru þetta hreint ekki svo slakir tónleikar."
Douglas hefur um árabil verið ötull við að
sækja tónleika og þeir era sjálfsagt ekki
margir sem hafa fylgst jafn náið með íslensku
tónlistarlífi undanfarin ár. „Eftir því sem ég
spila meira sjálfur þarf ég að æfa mig meira
og hef því minni tíma aflögu en áður til að
sækja tónleika. Áður fyrr stundaði ég nánast
alla tónleika sem haldnir vora í borginni. Það
held ég að væri varla hægt lengur því fram-
boðið hefur aukist svo gífurlega á undanförn-
um áram.“
Douglas segir að í sínum huga séu tvö tón-
skáld sem beri höfuð og herðar yfir öll önnur
í orgeltónsmíðum. „Fyrstan tel ég Johann
Sebastian Bach og síðan 20. aldar tónskáldið
Olivier Messiaen. Ég á það stundum til að
spila ekkert néma verk þessara tveggja tón-
skálda. Ég verð aldrei þreyttur á að spila
verk eftir Bach. Ég gæti spilað sama verkið
aftur og aftur, dag eftir dag. Þetta er reyndar
eitt af því sem maður þarf að gæta sín á við
æfmgar. Að festast ekki við eitt verk. Maður
verður að æfa markvisst. En Bach er alveg
einstakur. Einn tónleikagestur h'kti sálmafor-
leik sem ég lék á tónleikum við tilbeiðslu.
Hreyfingin í þessu verki er mjög hæg og
maður kemst nánast í hugleiðsluástand við að
leika það. Það er einmitt tilfinningin sem
mann langar til að komist til skila.“
Þrátt fyrir yfirlýsta aðdáun á meistara J.S.
Bach og Messiaen hefur Douglas gert tals-
vert að því að flytja íslenska tónlist. „Ég hef
mjög mikla ánægju af því að flytja íslenska
nútímatónlist og það er greinilegt að áhuginn
er til staðar meðal tónlistaráhugafólks því
nýtt íslenskt verk dregur að áheyrendur.
Þegar ég set saman efnisskrá fyrir tónleika
hef ég dálitla tilhneigingu til að gera hana
fullkrefjandi. En klassísk verk og ný íslensk
verk eru óbrigðul og þakklát samsetning."
Douglas gegnir stöðu 2. organista við
Kristskirkju og því starfi fylgja ýmsar skyld-
ur. „Starf kirkjuorgamstans er að mörgu leyti
frábragðið því að vera konsertorganisti. Kaþ-
ólsk kirkjutónlist byggist á ævagömlum hefð-
um og tónlistin er í ákveðnum skorðum fyrir
hvern dag kirkjuársins. En samt sem áður er
svigrúm fyrir nýsköpun. Ég hef t.d. gert dáht-
ið að því að taka söng dagsins og spinna af
fingram fram í kringum hann. Þannig getur
maður aðlagað tónlistina að augnablikinu,
veðrið hefur áhrif, sól eða rigning, depurð eða
gleði. Það er mjög mikilvægt að hafa þekk-
ingu og tilfinningu fyrir þeim hefðum sem
ríkja innan kirkjunnar. Það hæfir ekki að
leika verk á aðventunni sem samin eru til
flutnings á löngufóstu. En það má heldur ekki
gleyma því að innan kirkjunnar er verið að
semja og flytja talsvert af nýrri tónlist. Is-
lensk tónskáld og organistar era að semja
kirkjulega tónlist sem flutt er á kirkjutónleik-
um og sálmalög sem sungin eru við messur og
flutt á kirkjutónleikum. Þannig á það líka að
vera. Lifandi tónhst í lifandi kirkju.“
>

)
I
)
>
>
>

I
>
>
>
I
I