Morgunblaðið - 05.01.1999, Síða 6

6 ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Um 200 verkefni voru kynnt á ráðstefnu um rannsóknir í læknadeild sem stendur yfír
Aukin áhersla
á rannsóknir
í læknanámi
Vel á þriðja hundrað manns situr í gær og
í dag ráðstefnu læknadeildar Háskóla ís-
lands um rannsóknir. Jóhannes Tómasson
leit inn í gær en þar eru kynntar fjölmarg-
ar rannsóknaniðurstöður og ályktanir sem
unnið hefur verið að á vegum deildarinnar.
UM 200 verkefni eru kynnt á ráð-
stefnu um rannsóknir í læknadeild
Háskóla íslands sem yfir 250
manns sitja en hún hófst í gær og
lýkur í dag. Hrafn Tulinius, for-
maður Vísindanefndar læknadeild-
ar, sem skipuleggur ráðstefnuhald-
ið, segir í inngangi ráðstefnuheftis
að 13% fleiri verkefni en síðast séu
nú kynnt en tilgangur ráðstefnunn-
ai' er að auka áhuga á innlendum
rannsóknum í læknisfræði og
skyldum greinum.
Reynir Amgrímsson, dósent í
læknadeild Háskólans, situr einnig
í vísindanefnd deildarinnar sem á
veg og vanda af skipulagningu ráð-
stefnunnar og ásamt þeim sitja í
henni Ástríður Pálsdóttir, Elías
Olafsson og Jens Guðmundsson.
Reynir segir að með henni sé
læknadeildin að gera grein fyrir
uppskeru á þeim rannsóknaverk-
efnum sem unnið hafi verið að síð-
ustu misserin. En hver er skýring
á auknum fjölda verkefna sem
kynnt eru nú?
„Það er meðal annars almennt
aukinn áhugi á vísindastarfi innan
deildarinnar og er það ekki síst á
sviði erfðafræði og faraldsfræði
enda hefur deildin lagt aukna
áherslu á þau svið,“ segir Reynir
og bendir á að síðustu ár hafí verið
ráðnir fimm nýir dósentar á sviði
erfðafræði hjarta- og æðasjúk-
dóma, krabbameinserfðafræði,
krabbameinsfrumulíffræði og í
klínískri erfðafræði. Vísindanefnd-
in metur allt efni sem berst og
segir Reynir það langoftast vel úr
garði gert og standist kröfur enda
þekki menn þær. Fyrir komi þó að
efni sé endursent og beðið um
endurbætur sem yfírleitt sé orðið
við.
Byggist á rannsóknum
og túlkun þeirra
Reynir segir einnig að stjórn
læknadeildar hafi mai'kvisst ýtt
undir aukna rannsóknastarfsemi
og að rannsóknir séu orðnar fastur
þáttur í læknanáminu. Hann segir
að nægur efniviður berist til að
fjalla um á ráðstefnunni og eru fýr-
irlestrar daglangt báða dagana í
þremur kennslustofum í stað
Morgunblaðið/Golli
FJOLMENNI situr ráðstefnu um rannsóknir í læknadeild sem frani fer í Odda, liúsi félagsvísindadeildar
háskólans, og lýkur í dag.
...

tveggja síðast. Þá er
hluti rannsóknanna
kynntur á veggspjöld-
um. Framsögumenn
kynna efni sitt á átta til
tíu mínútum og síðan
eru nokkrar mínútur
gefnar til umræðna
sem Reynir segir að
hafi verið hinar lífleg-
ustu. Greinilegt sé að
læknar og aðrir sem
sæki ráðstefnuna vilji
kynna sér hvað sé að
gerast á öðrum sviðum
en þeirra eigin.
En hvaða árangur
vilja menn sjá af ráð-
stefnuhaldi sem
þessu? „Öll kennsla í læknadeild
og allt staif á sjúkrahúsum bygg-
Reynir
Arngrímsson,
erfðafræði
Þannig kynnast
ist í raun á rannsókn-
um og túlkun þeirra.
í daglegum störfum
sínum eru læknar sí-
fellt að túlka nýjar
niðurstöður í meðferð
sjúkdóma og þess
vegna þurfa þeir að
vera vel heima í þess-
ari aðferðafræði og
fylgjast með. Að
þessu sinni blönduð-
um við greinum held-
ur meira saman
þannig að til dæmis
koma meltingarfræði
og hjartasjúkdómar
meðal annars til um-
fjöllunar undir hatti
og faraldsfræði.
menn kannski
frekar nýjum flötum á sérgrein
sinni eða undirgrein og teljum við
þetta gefa ráðstefnunni líflegi'a yf-
irbragð."
Viðurkenning afhent í dag
Meðal þess sem fjallað verður
um í dag eru viðbrögð frumna við
geislun og tilhneiging til
brjóstakrabbameinsmyndunar,
arfgengar heilablæðingar á Is-
landi, dánartíðni meðal þeirra sem
fengið hafa flogakast og áhrif ald-
urs á ónæmissvar, svo nokkuð sé
nefnt.
Ráðstefnunni lýkur síðdegis í
dag með því að menntamálaráð-
heiTa afhendir viðurkenningu fyrir
áhugaverðustu kynningu ungs og
efnilegs vísindamanns sem sérstök
dómnefnd hefur valið.
MEÐAL þeirra fjölmörgu sem
kynntu efni með fyrirlestri í gær
voru Þórunn Sveinsdóttir, sjúki'a-
þjálfari hjá atvinnusjúkdómadeild
Vinnueftirlits ríkisins, og Kristján
G. Guðmundsson, heilsugæslu-
læknir á Blönduósi. Þórunn ræddi
um óþægindi frá hreyfi- og stoð-
kerfi meðal starfsfólks við af-
greiðslukassa matvöruverslana og
Kristján um faraldsfræði og dánar-
tíðni lófakreppu á íslandi og er
meðal ályktana hans að dánartíðni
vegna krabbameins meðal þessa
hóps sé mjög aukin.
Mun tíðari óþægindi frá hálsi,
herðum og efri hluta baks komu
fram í hópi þeirra kvenna sem
störfuðu á kassa matvöruverslana
20 klukkustundir eða lengur á viku
en hjá þeim sem störfuðu við önn-
ur störf í verslununum er meðal
niðurstaðna sem Þórunn Sveins-
dóttir kynnti. Hún hefur ásamt
Huldu Ólafsdóttur sjúkraþjálfara
og Vilhjálmi Rafnssyni yfirlækni
unnið framangreinda rannsókn
sem náði til 653 starfsmanna í
matvöruverslunum í Reykjavík og
Akureyri. Vegna lítillar svörunar
meðal karla var ekki gerður sam-
anburður á einstökum starfshóp-
um þeirra.
Meiri líkur á óþægindum
hjá kassafólki
Niðm'stöðumar verða kynntar
bæði atvinnurekendum og stéttar-
félögum en rannsóknin er hluti af
átaksverkefni sem staðið hefur síð-
ustu ár í því skyni að draga úr
óþægindum frá hreyfí- og stoðkerfi
meðal starfsmanna i matvöruversl-
unum. Er átakið unnið í samráði
við aðila vinnumarkaðarins sem
Þórunn segir Vinnueftirlitið hafa
átt gott samstarf við.
Notaður var spurningalisti sem
sendur var viðkomandi starfs-
mönnum og spurt hvort menn
Fingurkreppa algeng hjá íslenskum körlum
Auknar dánarlíkur
vegna krabbameins
Morgunblaðið/Ásdís Morgunblaðið/Golli
Þórunn Krislján G.
Sveinsdóttir Guðmundsson
hefðu óþægindi, þ.e. verki, ónot eða
sársauka frá níu líkamssvæðum.
Þórunn segir glöggt hafa komið í
ljós að meira sé um óþægindi hjá
þeim sem starfa 20 stundir eða
lengur á kassa borið saman við þá
sem stunda ýmis önnur störf í
sömu verslunum. Konur sem unnu
til skiptis við afgreiðslukassa, á
lager, í kjötdeild og við búðarborð
höfðu mun sjaldnai' óþægindi en
þær sem unnu eingöngu við kassa.
„Hjá kassafólki eru margfalt
meiri líkur á óþægindum frá hálsi,
herðum og efra baki borið saman
við þá sem sinna ýmsum störfum
jöfnum höndum og vinna þannig
aðeins hluta úr degi á kassa,“ segir
Þói-unn. „Einhæfni kassastarfsins
er mikil og til að draga úr álagsein-
kennum dugar ekki eingöngu að
bæta vinnuaðstöðuna, það þarf líka
að gera starfið fjölbreyttara. Ymis-
legt virðist benda til þess að þeir
sem ekki hafa færibönd við kass-
ana fái frekar óþægindi í háls,
herðar, axlir og úlnliði, einnig virð-
ast þeir sem eingöngu standa við
vinnuna frekar hafa óþægindi í fót-
um.“ Þá kom fram í könnuninni að
meðalstarfsaldur fólks á af-
greiðslukössum er 2,8 ár en 5,3 ár
hjá fólki í öðrum störfum í sömu
verslunum.
„Velta má fyrir sér af hverju
starfsmenn við afgreiðslukassa
hætta eftir svo stuttan tíma í
starfi,“ segir Þórunn. „Er það
vegna óþæginda frá hreyfi- og
stoðkerfi eða er það eitthvað allt
annað? Það ætti að vera til um-
hugsunar fyrir stjórnendur," segir
Þórunn.
Þessar niðurstöður skerpa fyrri
vitneskju um að nauðsynlegt er að
breyta vinnuskipulagi í þeim tilvik-
um þar sem fólk vinnur einhæf
störf til að draga úr einkennum
sem þessum. Þórunn segir þetta ef
til vill kalla á annan hugsunarhátt,
stjómendur þurfi í samstarfi við
starfsmenn að taka sjálfir á þess-
um málum. Stjómend-
ur bera ábyrgð á að
vinnuaðstaða og
vinnuskipulag séu full-
nægjandi svo ekki
hljótist heilsutjón af,
segir hún.
Lófakreppa er al-
geng á íslandi, sér-
staklega meðal karla
og vex algengið með
hækkandi aldri. At-
vinna, menntun, reyk-
ingar og líkamsþyngd
era þættir sem hafa
áhrif er meðal niður-
staðna Ki-istjáns G.
Guðmundssonar og
fleiri um faraldsfræði
lófakreppu og meðal
ályktana þeirra er einnig að karlar
með krepptan fingur vegna lófa-
kreppu hafi aukna dánartíðni og
nærri tvöfaldar líkur á að deyja úr
krabbameini.
Kristján hefur unnið að rann-
sóknum á lófakreppu ásamt Reyni
Arngrímssyni dósent, Nikulási Sig-
fússyni, yfirlækni hjá Hjartavernd,
og Þorbirni Jónssyni, lækni hjá
Rikshospitalet í Ósló. Notaður var
efniviður úr rannsóknum Hjarta-
vemdar og voru 2.165 einstakling-
ar skoðaðir með tilliti til lófa-
kreppu. Segir Kristján að hnútur í
lófa, krepptir fingur og aðgerð
vegna lófakreppu hafi verið notuð
til að greina sjúkdóminn. Hann
segir fimmta hvern karlmann hafa
teikn um lófakreppu og fari tíðnin
hækkandi með aldri. Af 868 konum
hafi 38 eða aðeins 4,4% haft teikn
um þennan sjúkdóm.
Þegar athuguð era dánarmein
og dánartíðni karla með lófakreppu
kemur í ljós að hlutfallsleg dánar-
tíðni karla með krepptan fingur
var aukin. Var dánartíðni úr
krabbameinum aukin nærri tvöfalt
hjá körlum með fingurkreppu og
dánartíðni vegna annars en
krabbameina og kransæðasjúk-
dóms var aukin. Kristján segir ný-
gengi krabbameina ekki marktækt
aukið hjá hópnum og enga eina
tegund krabbameina algengari en
önnur. Hann sagði engar skýringar
á þessari hærri dánartíðni og að
þetta væri þekkt niðurstaða er-
lendis, m.a. í Noregi. Setja mætti
fram tilgátur um tengsl hrörnunar-
einkenna í lófa við almenna líkam-
lega hrörnun og vegna sögu um
ættarfylgni sjúkdómsins mætti
kannsíd ímynda sér að þeim sem
hefðu þennan arfbera væri hættara
að deyja af völdum krabbameins en
öðram en Kristján tók skýrt fram
að hér væru menn aðeins að velta
vöngum.
Endurteknar aðgerðir
Lófakreppa byrjar iðulega með
hnút í lófa og síðan geta fingur
kreppst, einn í senn á annarri eða
báðum höndum. Kristján sagði að-
gerð nauðsynlega til að laga
krepptan fingur. Kæmi sjúkdóm-
urinn fram þegar menn væru enn á
starfsaldri gætu endurteknar að-
gerðir verið nauðsynlegar, oft inn-
an 5 til 10 ára og jafnvel með
styttri fresti. Kristján sagði sjúk-
dóminn algengari meðal erfiðis-
vinnumanna, t.d. verkamanna og
iðnaðarmanna.