Morgunblaðið - 05.01.1999, Qupperneq 37

36 ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 1999
JNttgtmfclftfeife
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgríraur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞATTASKIL I
SÖGU TÓNLISTAR
Á ÍSLANDI
MIKIÐ FRAMFARASPOR í íslensku tónlistarlífí
var stigið 2. janúar þegar Tónlistarhús Kópavogs
var tekið í notkun við hátíðlega athöfn og að viðstöddu
fjölmenni en það er jafnframt fyrsta sérhannaða
tónlistarhús landsins. Þróun í íslensku tónlistarlífl
hefur verið geysihröð á þessari öld. Atvinnumennska
hefur í auknum mæli tekið við af áhugamennsku.
Menntun hefur aukist stórum og eins og í mörgum
öðrum greinum lista og atvinnulífs einkennist íslenskt
tónlistarlíf ekki síst af því hversu víða um heim
tónlistarfólk okkar hefur sótt þekkingu sína og
reynslu. Gróskan sést heldur ekki aðeins í ótrúlegu
magni tónlistarviðburða hér á landi á ári hverju, sem
eru nú vel á annað þúsund, heldur einnig í því hversu
margir íslenskir tónlistarmenn standa framarlega á
erlendri grund. Þessa grósku eigum við þó að mestu
leyti að þakka góðu uppbyggingarstarfi í tón-
listarskólum víða um land, starfí sem dugmiklir og
kjarkaðir einstaklingar hafa oft og tíðum haldið úti við
bágbornar aðstæður. Og það er kannski táknrænt að
þetta fyrsta sérhannaða tónlistarhús landsins skuli
ekki vera reist í höfuðborginni og að tilstuðlan hennar
og ríkisins, heldur í bjartsýnu átaki Kópavogsbæjar.
Það var Jónas Ingimundarson, píanóleikari og
tónlistarráðunautur bæjarins, sem átti hugmyndina að
byggingu hússins sem á auk tónlistarsalarins að rýma
Tónlistarskóla Kópavogs. Bygging tónlistarsalarins
hefur tekið mjög skamman tíma en fyrsta
skóflustungan var tekin í júní 1997. Kostnaði við hann
hefur einnig verið haldið innan viðráðanlegra marka
þrátt fyrir að ekkert hafi verið slegið af kröfum um
hljómburð og aðra aðstöðu. Hafði Gunnar Birgisson,
formaður stjórnar Tónlistarhúss Kópavogs, á orði við
opnunarathöfn salarins að hann væri til vitnis um að
hægt væri að gera góða hluti án þess að kostnaður
keyrði fram úr hófi.
Salurinn í Tónlistarhúsi Kópavogs tekur 300 manns
í sæti og er ætlaður fyrir minni tónleika svo sem
kammertónleika og söngtónleika. Eins og fram kom í
frétt í blaðinu fyrir skömmu eru þeir tónlistarmenn
sem hafa prófað hljómburð salarins sammála um að
hann er eins og best verður á kosið. Augljóst er hins
vegar að þessi salur mun ekki sinna þörfum
Sinfóníuhljómsveitar íslands. Lengi hefur verið beðið
eftir húsi sem gæti gegnt því hlutverki og vissulega
verður framtak Kópavogsbæjar til þess að glæða vonir
manna um að sú bið fari að styttast. I máli Björns
Bjarnasonar, menntamálaráðherra, við opnunarathöfn
hússins kom fram að brátt verði skýrt frá næsta
áfanga vegna byggingar stórs tónlistarhúss.
Ennfremur sagði Björn að með smíði Tónlistarhúss
Kópavogs hefðu forráðamenn bæjarins slegið nýjan
tón: „Á nýrri öld verðum við að láta hendur standa
fram úr ermum við mannvirkjagerð og búa tónlist og
öðru menningarstarfi viðunandi aðstæður í öllu tilliti.
Allar athuganir sýna að menntun og menning eru með
blómlegu og fjölbreyttu atvinnulífí bestu forsendur
byggðar og búsetu um landið allt. Islenska þjóðfélagið
sjálft stenst raunar ekki samkeppni við nágranna sína
austan og vestan Atlantshafs nema við búum
tónlistarmönnum og öðrum listamönnum viðunandi
starfsaðstöðu. Við eigum að setja okkur skýr markmið
um tónlistar- og menningarhús. Svo vel hefur tekist til
við stjórn efnahags- og þjóðmála á síðasta áratug
tuttugustu aldarinnar að við höfum alla burði til að
tryggja stöðu okkar með nýjum menningar-
mannvirkjum.“
Tónlistarhús Kópavogs markar þáttaskil í sögu
tónlistar á íslandi. Frumkvæði Kópavogsbæjar er
mikilvægt. Um leið og íbúum hans og landsmönnum
öllum er óskað til hamingju með þetta glæsilega
framtak er þess óskað að það verði öðrum til
eftirbreytni.
MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR1999 37 9
HORFT yfir Salinn. Á sviðinu er Skólahljómsveit Kópavogs. SKÓLAKÓR Kársness var meðal flytjenda á hátíðinni. HERRA Sigurbjörn Einarsson biskup flytur húsblessun í upphafi hátíðar.
„Nú þurfum við
ekki að bíða lengur“
SAGA íslensks tónlistarlífs á
tuttugustu öld er saga um
fjölbreytni og framfarir.
Þjóðin hefur, einkum hin
síðari ár, eignast sinfóníu-
hljómsveit, kammersveitir og tónlist-
armenn sem standa fremstu starfs-
bræðrum sínum á erlendri grundu
fyllilega á sporði, fagmennskan hefur
leyst áhugamennskuna af hólmi. Þessi
öra þróun vekur athygli, ekki síst fyrir
þær sakir að íslendingar hafa til þessa
ekki búið svo vel að eiga húsnæði sem
sérstaklega er hannað með tónlistar-
flutning í huga. Tónlistarmenn hafa
verið á hrakhólum, flengst milli guðs-
húsa, listasafna, íþróttamannvirkja og
kvikmyndahúsa til að iðka list sína.
Það fór aftur á móti ekki svo að öldin
liði án þess að tónlistarhús risi á Is-
landi því síðastliðinn laugardag, 2. jan-
úar, var Tónlistarhús Kópavogs tekið í
notkun. Til þess viðburðar eiga menn
oft eftir að vitna í framtíðinni, í ræðu
sem riti - hann markar þáttaskil í
sögu tónlistar á Islandi.
Opnunarhátiðin hófst á húsblessun,
sem herra Sigurbjörn Einarsson bisk-
up flutti, en það kom í hlut Skóla-
hljómsveitar Kópavogs, undir stjórn
Össurar Geirssonar, að leika fyrstu
tónana í húsinu. Fyrst flutti hljóm-
sveitin verk Mistar Þorkelsdóttur,
Kópaköll, en síðan Þyt eftir Pál
Pampichler Pálsson.
Að því búnu ávarpaði Gunnar I.
Birgisson, formaður stjómar Tónlist-
arhúss Kópavogs, samkomuna. Fjall-
aði hann um hugmyndina um sérhann-
aðan tónlistarsal, sem runnin er undan
rifjum Jónasar Ingimundarsonar pí-
anóleikara og tónlistarráðunautar
Kópavogsbæjar, og framkvæmdir við
byggingu hússins, sem hann sagði
hafa gengið óvenju hratt fyrir sig.
Fyrsta skóflustungan var tekin í júní
1997. Sagði Gunnar Salinn til vitnis
um það að hægt væri að gera góða
hluti án þess að kostnaður keyri fram
úr hófi. Salurinn kostar á bilinu
170-180 milljónir króna. Gunnar lauk
máli sínu á því að óska Kópavogsbúum
og landsmönnum öllum til hamingju
með húsið.
Skólakór Kársness steig síðan á svið
og flutti þrjú lög, Hvað boðar nýárs
blessuð sól? eftir Weyse, Fögnuð eftir
Þorkel Sigurbjörnsson og Kópavog
eftir Jón S. Jónsson. Þórunn Björns-
dóttir stjómaði flutningnum.
Stórviðburður
Sigurður Geirdal bæjarstjóri sté
næstur í pontu. Sagði hann opnun
hússins stórviðburð í menningarlífi
Kópavogs, langþráður draumur væri
orðinn að veruleika, tónlistin hefði
hiotið veglegan samastað. I máli hans
kom fram að strax hefði náðst víðtæk
samstaða um „hina frábæru hugmynd
Salur Tónlistarhúss Kópavogs, fyrsti sér-
hannaði tónlistarsalurinn á íslandi, var tek-
inn í notkun síðastliðinn laugardag að við-
stöddum forseta Islands, öðru fyrirmenni og
gestum. Orri Páll Ormarsson var á vett-
vangi og hlýddi á tóna og talað orð.
„SVONA gerum við þegar við byggjum tónlistinni aðsetur," sagði Jónas
Ingimundarson pianóieikari. Hann átti hugmyndina að þvi að byggja sér-
hannaðan tónlistarsal í Kópavogi.
Jónasar" og upp frá því hefði það verið
keppikefli hjá öllum aðilum sem að
málinu komu að vanda til verksins. Að
lokum beindi Sigurður máli sínu til
tónlistarfólks landsins: „Þetta er ykk-
ar hús, ykkar Salur og ég vil að þið
takið þátt í að móta starfsemina í hon-
um í framtíðinni. Nú er röðin komin að
ykkur.“
Tónlistarskóli Kópavogs lagði hátíð-
inni til næsta flytjanda en skólinn mun
flytja inn í Tónlistarhúsið næsta haust.
Ögmundur Þór Jóhannesson gítarleik-
ari lék verk eftir Turina, Soleares.
Björn Bjamason menntamálaráð-
herra ávarpaði því næst gesti. Sagði
hann óbifanlega bjartsýni og fram-
takssemi sannarlega hafa notið sín við
byggingu „þessa glæsilega húss“ og
skilað einstökum árangri á undra-
skömmum tíma. „Framkvæmdin hefur
einkennst af kærleika, einlægri þörf
fyrir að búa sem best að tónlistinni.
Þeirri list sem kallar á flesta flytjend-
ur og áheyrendur alba listgreina í
landinu."
Flutti Bjöm öllum sem að verkinu
hafa komið innilegar hamingjuóskir og
nefndi Jónas Ingimundarson sérstak-
lega. „Honum hefur tekist að virkja
hinn alkunna frumkvæðis- og fram-
kvæmdavilja stjómenda Kópavogs-
bæjar í þágu tónlistarinnar. Húsið,
sem þeir hafa hér reist, mun bera
hróður bæjarins víða og kalla á marga
til að flytja tónlist og njóta hennar.“
I máli ráðherra kom fram að öllum
væri ljóst að Tónlistarhús Kópavogs
yrði ekki heimili Sinfóníuhljómsveit-
ar Islands. „Undanfarin misseri hef-
ur menntamálaráðuneytið, í umboði
ríkisstjórnarinnar, haft frumkvæði að
skipulegum og vönduðum undirbún-
ingi að smíði húss fyrir sinfóníu-
hljómsveitina. Þannig hefur ríkis-
valdið í fyrsta sinn tekið virkan og
skuldbindandi þátt í því að láta hinn
gamla draum um stórt tónlistarhús
rætast. Verður brátt skýrt frá næsta
áfanga vegna þess mikla mannvirk-
is.“
Og Björn hélt áfram: „Með því að
ráðast í smíði Tónlistarhúss Kópavogs
hafa forráðamenn bæjarins slegið nýj-
an tón. Á nýrri öld verðum við að láta
hendur standa fram úr ermum við
mannvirkjagerð og búa tónlist og öðru
menningarstarfi viðunandi aðstæður í
öllu tilliti. Allar athuganir sýna að
menntun og menning eru með blóm-
legu og fjölbreyttu atvinnulífi bestu
forsendur byggðar og búsetu um land-
ið allt. íslenska þjóðfélagið sjálft
stenst raunar ekki samkeppni við ná-
granna sína austan og vestan Atlants-
hafs nema við búum tónlistarmönnum
og öðrum listamönnum viðunandi
starfsaðstöðu. Við eigum að setja okk-
ur skýr markmið um tónlistar- og
menningarhús. Svo vel hefur tekist til
við stjórn efnahags- og þjóðmála á síð-
asta áratug tuttugustu aldarinnar að
við höfum alla burði til að tryggja
stöðu okkar með nýjum menningar-
mannvirkjum."
Ótrúleg staðreynd
Er Bjöm hafði lokið máli sínu var
frumfluttur Tónaleikur eftir Fjölni
Stefánsson, verk sem samið var sér-
staklega í tilefni af opnunarhátíðinni.
Flytjendur voru Martial Nai’deau,
flauta, Einar Jóhannesson, klarínetta,
Rúnar Vilbergsson, fagptt, Sigurlaug
Eðvaldsdóttir, fiðla, Ásdís Hildur
Runólfsdóttir, víóla, og Bryndís Halla
Gylfadóttir, selló.
Síðastur á mælendaskrá var Jónas
Ingimundarson. Að hans hyggju er
það ótrúleg staðreynd að risinn sé tón-
listarsalur í Kópavogi, „nánast fyrir-
varalaust og með ótrúlega litlu mál-
æði“. Kvaðst Jónas kunna forsvars-
mönnum Kópavogsbæjar bestu þakkir
fyrir framtakið og nefndi Gunnar I.
Birgisson sérstaklega í því samhengi.
Þá gerði hann góðan róm að hljóm-
burðinum í Salnum, galdur hans hafi
verið leystur með farsælum hætti af
sérfræðingum.
Jónas lét í ljós efasemdir um að Sal-
urinn breytti einhverju með stórt tón-
listarhús, heimkynni fyrir Sinfóníu-
+
hljómsveit Islands, í huga. Kvaðst
hann þó vonast til þess að hann myndi
færa menn nær framkvæmdastiginu.
„Ég veit að húsið kemur. Vona bara að
menn misstígi sig ekki við fram-
kvæmdina - tónlistin verður að ganga
fyrir.“
Jónas sagði íslensku þjóðina
margoft hafa haft tækifæri til að búa
tónlistinni heimili, þau hefðu aftur á
móti öll glatast - þar til nú. „Nú þurf-
um við ekki að bíða lengur.“
Jónas sagðist vonast til þess að tón-
listarmenn ættu eftir að kveikja bjart-
an loga í Salnum og lauk máli sínu á
þessum orðum: „Svona gerum við þeg-
ar við byggjum tónlistinni aðsetur - og
svona mættu fleiri gera!“
Opnunarhátíðinni lauk á tónlistar-
flutningi. Fyrst lék Tríó Romance, þá
Halldór Haraldsson píanóleikari, Sig-
rún Eðvaldsdóttir fiðluleikari og
Selma Guðmundsdóttir píanóleikari,
Sigrún Hjálmtýsdóttir sópransöng-
kona og Anna Guðný Guðmundsdóttir
píanóleikari og loks Blásarakvintett
Reykjavíkur.
Kynnir á hátíðinni var Björn Þor-
steinsson framkvæmdastjóri.

Morgunblaðið/Árni Sæberg
ÞAÐ VAR setinn bekkurinn þegar Salur Tónlistarhúss Kópavogs var tekinn í notkun.

Alvöru
tónleikasalur
TÓIVLIST
„Salurinn“ tekinn
í notkun.
Flytjendur voru Sktílahljómsveit Kópa-
vogs, Skólakór Kársness, Ogmundur
Þór Jóhannesson, Einar Jóhannesson,
Rúnar Vilbergsson, Sigurlaug Eðvalds-
dóttir, Ásdís Hildur Runólfsdóttir,
Bryndís Halla Gylfadóttir, Tríó Rom-
ance, Halldór Haraldsson, Sigrún Eð-
valdsdóttir, Selma Gunnarsdóttir, Sig-
rún Hjálmtýsdóttir, Anna Guðný
Guðmundsdóttir og Blásarakvintett
Reykjavíkur. Laugardaginn
2. janúar 1999.
OPNUNARHÁTÍÐ fyrsta eiginlega
tónleikasalar á Islandi fór fram sl. laug-
ardag og hefur þessu mannvirki verið
gefið nafnið „Salurinn“. Upphaflega var
tónlistarhús þetta hugsað eingöngu til
nota fyrir Tónlistarskóla Kópavogs og
stærð salarins miðuð við not skólans,
ásamt því sem þar mætti koma fyrir,
þ.e. öðru en því sem tengist tónlist.
Jónas Ingimundarson píanóleikari sá
sér þarna leik á borði og fékk ráðamenn
í Kópavogi til að breyta svo til, að salur-
inn yrði stækkaður og svo búinn, að
þama fengist fullgildm- tónleikasaiur.
Þetta „samspil" Jónasar og ráðamanna
í Kópavogi var svo endanlega uppfært
sl. laugardag og verður það að segjast
eins og er, að trúlega hefur slíkt sam-
spil er hér átti sér stað aldrei verið upp-
fært með jafn glæsilegum hætti, er
„Salurinn" var formlega tekinn í notkun
sl. laugardag að viðstöddu fjölmenni.
Þetta er alvöru tónleikasalur, er
rúmar um 300 manns, fallega unninn
og það sem mest er um vert að heyrðin
er einstaklega góð, hvort sem flutt er
talað orð eða tónlist. Herra Sigurbjöm
Einarsson biskup blessaði húsið og þá
mátti heyra, að nærri hvíslað orð barst
um allan salinn án þess að notuð væru
hljóðmögnunartæki. Eftir þessa fal-
legu og látlausu húsblessun var blásið
til hátíðar og flutt lúðra-fanfare eftir
Mist Þorkelsdóttur, er hún nefndi
Kópaköll. Þar á eftir kom Skólahljóm-
sveit Kópavogs og flutti konsertverkið
Þyt eftir Pál P. Pálsson. Bæði verk
Mistar og Páls vom flutt undir stjóm
Össurar Geirssonar og þá mátti heyra
hversu vel þessi salur skilar miklum
hljómi lúðurþeytara.
Á eftir ávarpi formanns byggingar-
nefndar, Gunnars I. Birgissonar, sem
lýsti ýmsu er varðaði byggingarsögu
hússins, en hann var aðaldrifkraftur
framkvæmdanna, söng Skólakór Kárs-
ness undir stjóm Þómnnar Bjömsdótt-
ur sálmir.n Hvað boðar nýárs blessuð
sól og þar á eftir lagið Fögnuð eftir
Þorkel Sigurbjömsson og Kópavog eft-
ir Jón S. Jónsson, en ljóðin við tvö síð-
arnefndu lögin eru eftir Þorstein Valdi-
marsson. Söngur bamanna hljómaði
mjög fallega og eftir ávarp bæjarstjóra
Kópavogs, Sigurðar Geirdals, lék efni-
legur nemandi við Tónlistarskóla
Kópavogs, Ögmundur Þór Jóhannes-
son gítarleikari, smálag eftir Turina og
þar gat að heyra hversu vel Salurinn
skilar fíngerðri hljóman gítai-sins.
Bjöm Bjamason menntamálaráð-
herra ávarpaði samkomuna og af orð-
um hans mátti skilja, að ekki væri
langt í að „Stóri salurinn“ risi í
Reykjavík, þar sem hýsa mætti starf-
semi Sinfóníuhljómsveitar Islands, svo
sem staðfest var í fréttum daginn eft-
ir. Það sem í raun má telja megintón-
listarviðburðinn á þessari hátíðarsam-
komu var frumflutningur smáverks
eftir Fjölni Stefánsson sem hann nefn-
ir Tónaleik og er samið fyrir sex hljóð-
færi. Þetta var eins konar „Skersó“,
sérlega vel samið, er færi vel sem
milliþáttur í lengra tónverki, eiginleg-
um sextett. Flutningurinn var vel mót-
aður og í raun eini gallinn við þetta
verk er hversu stutt það var, því góð
tónlist er aldrei of tímafrek.
Jónas Ingimundarson píanóleikari
var síðasti ræðumaður kvöldsins og
hann á sér þann draum, að vegur tón-
listar verði sem mestur hér á landi,
sem hann með margvíslegum hætti
hefur stuðlað að og nú síðast með því
að eiga hugmyndina að Salnum. Jónas
getur verið viss um að tilkoma Salar-
ins verður íslensku tónlistarlífi mikil
blessun.
Fram að þessu hafði hljómgun Sal-
arins verið reynd með lúðrasveit,
barnakór, einleik á gítar, flutningi
kammerverks og hinu talaða orði og er
niðurstaðan sú, að Salurinn er alvöru
tónleikahús. Það sannaðist enn betur á
seinni hluta tónleikanna þegar Tríó
Romance spilaði, en í tríóinu eru Guð-
rún Birgisdóttir, Martial Nardeau og
Peter Maté. Þar mátti heyra hvemig
Salurinn blandar saman flautuhljómi
og tónfreku píanóinu, sem oftar en
ekki fær of mikla endurómun í þeim
sölum, sem hafa staðið til boða hingað
til. Nú var hvellandinn horfinn og pía-
nótónninn hljómaði mjúkur og falleg-
ur. Þetta var enn meira áberandi í leik
Halldórs Haraldssonar, er lék af Ust
Scherszo í cís-moll op. 39 eftir Chopin.
Píanó og fiðla komu vel út hjá Sigrúnu
Eðvaldsdóttur og Selmu Gunnarsdótt-
ur er léku Romansa-Andalúsía eftir
Sarasate og einnig píanó og söngur hjá
Sigrúnu Hjámtýsdóttur og Önnu Guð-
nýju Guðmundsdóttur, en þær fluttu .
Vókalísuna eftir Rakhmanínoff. Tón-
leikunum lauk með frábærum samleik
félaganna í Blásarakvintett Reykjavík-
ur, er fluttu smáútfærslu á íslenska
þjáðlaginu Krummi svaf í klettagjá og
einn þátt úr skemmtiverki eftir Jim
Parker, þar sem líkt er eftir þeim dýr-
um, er voru fyrrum meðal farþega á
ferjuskipum Mississippifljóts.
Á næstu mánuðum verða haldnir
tónleikar, þar sem listamamenn munu
þrautreyna salinn við flutning margvís-
legrar tónlistar. Svo sem allir þeir, er
voru á opnunartónleikunum, upplifðu,
má ætla að hér hafi íslendingar eignast
eftirtektarverðan tónlistarsal, alvöru
tónleikahús, sem gera mun Kópavog að
miðstöð kammertónlistar um ókomin
ár. Þetta mun ekki aðeins hafa áhrif á
tónleikahald heldur og skipta máli t.d.
við hljóðhönnun „Stóra salarins“, sem
væntanlega rís í Reykjavík innan fárra
ára.
Jón Ásgeirsson ^