Morgunblaðið - 17.02.1999, Qupperneq 8

8 MIÐVIKUDAGUR 17. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
p. Pólitísk skilaboð ganga á víxl
Foringjar stjónunála-
flokkanna blikka
-hver annan enda farið
'að styttast í kosning-
Lar. Allir flokkar ganga
óbnndnir til kosninga.
AA— ^iTGrís/\Uh\'0>
HEFUR þú eitthvað verið að gjóa augnnum frá uppvaskinu Dóri minn??
Islenskur þunga-
skattsmælir þróaður
FYRIRTÆKIÐ Samrás hefur
þróað nýja gerð rafræns þunga-
skattsmælis í ökutæki. Síðustu
misseri hafa þungaskattsmælar
verið nær ófáanlegir hér á landi og
reyndar um allan heim enda ekki
vitað til þess að íslensk fyrirmynd
sé á fyrirkomulagi á innheimtu
skattsins í öðrum löndum.
Talið er hagkvæmara að greiða
fremur eftir mæli en fast gjald á
minni jeppum ef akstur er undir 18
þúsund km á ári en undir 24
þúsund km á stærri bflum. Hafa
margir eigendur gjaldskyldra
ökutækja mátt sætta sig við að
greiða fastagjald hvort sem það er
þeim hagstætt eður ei vegna skorts
á mælum.
Guðlaugur Jónasson, fram-
kvæmdastjóri og eigandi Samrás-
ar, segir að mælarnir fari líklega í
sölu í næsta mánuði eftir ítarlegar
prófanir. Líklegt er að markaður
sé fyrir um 100 mæla á ári.
Mælirinn er með skjá sem sýnir
akstur í kílómetrum og einnig
tölvutengi sem gerir kleift að lesa
af mælinum ýmsar aðrar upplýs-
ingar.
Mælirinn fær rafmagnspúls inn
á sig frá púlsgjafa í gírkassa eða
drifí. Nákvæmt reikningsverk í
mælinum reiknar út hve marga
púlsa þarf í einn kílómetra og skil-
ar útreikningnum út á skjá inni í
bílnum. Mælaverkstæði sem
þjónusta tiltekinn bíl hafa lykilorð
að mælinum og lesa af honum fyrir
hvert þungaskattstímabil.
Nýi mælirinn mun nákvæmari
Eldri mælarnir eru skrúfaðir
fastir á hjólið og eru vélrænir.
Þeir eni mjög fyrirferðarmiklir og
passa ekki á hvaða bíl sem er. Nýi
mælirinn er mun nákvæmari en
eldri gerðir. Líklegt er að mælir-
inn kosti með ísetningu um 33-35
þúsund krónur. Mælirinn er með
innbyggða rafhlöður og telur því
jafnvel þótt straumur til hans sé
rofinn í þeim tilgangi að láta líta
út eins og aksturinn sé minni en
hann er í raun. Jafnframt skráist
það inn í minni í mælinum að
straumur hafi verið rofinn og
kemur í ljós þegar næst er lesið af
honum.
Guðlaugur segir að mælirinn sé
þróaður upp úr vegalengdarmæli
sem Samrás þróaði einnig og Vega-
gerð ríkisins hefur mikið notað.
Hann segir að miðað við óvissu um
fyrirkomulag á innheimtu þunga-
skatts hefði ekki borgað sig að
þróa þungaskattsmæli frá grunni.
-----------------
Þrír piltar
struku af með-
ferðarheimili
Sauöárkróki. Morgunblaðið.
ÞRÍR piltar struku um helgina frá
meðferðarheimilinu að Háholti í
Skagafirði. Einn náðist íljótlega en
tveir voru handsamaðir á Akur-
eyri.
Um hádegi á laugardag strauk
12 ára vistmaður frá Háholti en
hann náðist mjög fljótlega við
næsta bæ, Brautarholt, norðan
Varmahlíðar. Að kvöldi sama dags
struku síðan tveir aðrir vistmenn,
14 og 16 ára, en þeir höfðu verið
við vinnu með gæslumanni af bæ.
Komust þeir að bænum Reykjum í
Tungusveit og tóku þar bíl trausta-
taki, sem þeir fóru á til Akureyrar.
Þar voru þeir handsamaðir og
sendir til baka um miðnætti á
aðfaranótt sunnudags.
A laugardagskvöldi var þorra-
blót í Miðgarði og var þar ungur
maður tekinn á bfl, eftir að hann
hafði rekist utan í tvo aðra bfla og
skemmt báða nokkuð. Þá var brot-
ist inn í Gagnfræðaskóla Sauðár-
króks aðfaranótt sunnudags, og
þar unnin nokkur spjöll, rúður og
hurðir brotnar, auk þess sem stolið
var síma, myndbandstæki og fleiri
hlutum. Þá vai’ brotinn upp lyfja-
skápur og tekin lyf sem þar voru
geymd vegna ofvirkra nemenda en
önnur lyf látin vera.
Veðurspár eftir pöntun
Stórstígar
framfarir
í veðurspám
Daniel Söderman
UM NOKKURT
skeið hefur Halo,
íslenskt íyrir-
tæki á sviði haf- og veð-
urfræði, verið í sam-
starfi við Daniel
Söderman en hann hefur
í áratugi verið framar-
lega á alþjóðlegum vett-
vangi í þróun gagnaum-
sýslu og úrvinnslukerfa
fyrir tölvureiknaðar veð-
urspár.
Hann er nýlega geng-
inn til liðs við Halo og
tók sæti í stjórn fyrir-
tækisins. Hann var hér á
landi íyrir skemmstu.
Daniel Söderman mun
m.a. hafa umsjón með
uppbyggingu nýn-a kyn-
slóða líkana og úr-
vinnslukerfa sem hagnýta nýj-
ustu rannsóknir á sviði veður-
fræði og fullkomna tækni við
miðlun og framsetningu veður-
farsupplýsinga. „Það hafa orðið
stórstígar framfarir í veður-
spám síðustu áratugina. I dag
getum við gert veðurspá fyrir
sex daga sem er jafngóð og eins
dags spá var fyi-ir þrjátíu árum.
I þá daga vai’ unnið með fer-
hyrnda ramma sem voru 300
kflómetrar á lengd og breidd.
Við erum komnir niður í ramma
sem eru 16 kflómetrar á lengd
og breidd og förum bráðum nið-
ur í fjórum sinnum fjóra. Þetta
þýðir mun meiri nákvæmni."
- Hverju má þakka þessar
framfarir?
„Fyi-st og fremst þróun í
tölvutækni. Úrvinnslugeta
þeirra hefur margfaldast og það
gerir okkur kleift að vinna
nákvæmari spár.“
- Almenningur hefur ekki
orðið var við þessar miklu breyt-
ingar. Hvaða ástæður liggja þar
að baki?
„Þar liggur vandinn. Við höf-
um ekki náð eins miklum fram-
fórum í miðlun veðurupplýsinga
til almennings og æskilegt væri.
En Halo hefur þróað upplýs-
ingamiðlun fyrir veðurfréttir á
Veraldarvefnum. Með því að
nýta nútímamiðla, eins og Ver-
aldarvefinn og símann, er hægt
að koma veðurspám á framfæri
til notenda."
Hann segir að núna megi færa
úrvinnslu og útreikninga yfir á
notendabúnað og nota mikla og
vannýtta reiknigetu til hagsbóta
fyrir notandann. „Þannig má
framkvæma útreikninga fyrir
það svæði sem notandann varð-
ar um aðstæður hverju sinni.
Notanda er boðinn aðgangur og
aðlögun úrvinnsiu eftir þörfum.
Ytarlegir útreikningar fyrir alla
á öllum hugsanlegum tímum og
stöðum krefjast mikils reikniafls
auk þess sem full-
komnustu fjai’skipta-
kerfi framtíðarinnar
ættu erfitt með að
miðla öllum gögnum
til allra er þess
óskuðu.
Við getum nú orðið
sérhannað veðurspár fyrir ein-
staka notendur og með þeirri
tækni sem Halo er að þróa verð-
ur auðveldara að koma spám til
notenda." - Hvenær hófst
samstarfíð við Halo?
„Það hófst f'yrir þremur ár-
um. Meginmarkmið samstarfs-
► Dr. J.K. Daniel Söderman er
fæddur í Finnlandi árið 1936.
Eftir að hafa lokið námi á
veðurfræðideild Háskólans í
Helsinki, árið 1964, starfaði
hann við rannsóknir með Erik.
H. Palmen til ársins 1969.
Samhliða tók hann þátt í upp-
setningu á nýju veðurspárkerfi
fyrir sænsku veðurstofuna.
Arið 1969 var Söderman
skipaður framkvæmdastjóri
tölvudeildar Veðurstofu Finn-
lands í Helsinki og árið 1980
gekk hann til liðs við Europe-
an Centre for Medium Range
Weather Forecasts (ECMWF)
sem yfirmaður framkvæmda-
deildar.
Tveimur árum síðar varð
hann framkvæmdastjóri
ECMWF. Frá árinu 1990 hefur
Söderman verið ábyrgur fyrir
stofnun og rekstri miðstöðvar
um umhverfisspár á Miðjarðar-
hafi. Hann hefur verið í for-
svari fýrir fleiri verkefni sem
fjalla um vísindalega úrvinnslu
umhverfisupplýsinga á liðandi
stundu sem fjármögnuð eru af
ESB og ítalska utanríkisráðu-
neytinu.
ins er uppbygging og þróun
tölvukerfa sem setja má upp og
reka á almennum tölvubúnaði til
að reikna, vinna úr og miðla
upplýsingum af takmörkuðum
svæðum fyrir staðbundna nýt-
ingu. Við höfum til að mynda
verið í samstarfi um spár fyrir
dreifingu eyðimerkurryks í Sa-
hara-eyðimörkinni. Það er hægt
að sjá fyrir sér notkun þessara
kerfa í víðara samhengi. Til
dæmis til að spá fyrir dreifingu
rykagna frá verksmiðjum og út-
breiðslu geislavirkra efna um
lofthjúpinn vegna mengunar-
slysa. Þá má einnig nefna kerfi
til að spá fyrir flóðhættu á
vatnasvæðum stórfljóta vegna
staðbundins úrhellis."
- Eru þessi kerfí ætluð sér-
fræðingum og þeim
sem sérstaka hags-
muni hafa af góðum
veðurspám eða a1-
menningi?
„Hvort tveggja.
Þeir sem að einhverju
leyti eru háðir veðri og
vindum og þurfa að þekkja veður-
horfur eru líklegir viðskiptavinii’.
En við viljum ekki síður ná tíl al-
mennings sem vill gjaman fylgj-
ast með veðurútlitinu.
Kerfin eru það sveigjanleg að
hægt er að laga þau að ólíkum
þörfurn."
Upplýsinga-
miðlun fyrir
veðurfréttir
á Veraldar-
vefnum