Morgunblaðið - 20.06.1999, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Á albönskum
söguslóðum
*
I Albaníu býr bláfátækt fólk sem ber harm sinn í
hljóði og þarf að sýna mikla útsjónarsemi til að láta
launin eða bæturnar endast út mánuðinn. Ellert B.
Schram heimsótti þessa þríggja milljón manna þjóð,
sem lætur ekki örbirgðina hindra að hún taki á móti
sex hundruð þúsund samlöndum sínum á flótta.
L
ítið bam, lítið umkomu-
laust barn sat á gang-
stéttinni miðri í hjarta
Tirana, höfuðborg Alban-
HUGSAÐ
UPPHÁTT
íu. Sumir vegfarenda gáfu því naumast auga,
aðrir hentu fimmeyringum á pappaspjaldið
sem virtist vera heimili bamsins og sjálft sat
það þama í skugganum af steyptu blómakeri
og hallaði höfði, ómeðvitað um örbirgð sína
og allsleysi.
Augu bamsins lýstu depurð, hreyfingar
þess voru máttlitlar. Það sat um stund en
lagðist svo á stéttina og beið og svaf og laut
örlögum sinum.
Mér varð starsýnt á þessa sjón. Hvar voru
foreldramir, hvaðan kom bamið, hvaða líf
beið þessa óvita, sem vissi ekkert um mann-
vonskuna, sem hafði hrakið það út í betlið,
vissi ekkert um mannvonskuna sem arkaði
skeytingarlaus framhjá? Þetta bam var holdi
klædd afleiðing þess sem íbúar Kosovo-hér-
aðsins hafa mátt þola að undanfórnu. Það
sagði mér alla söguna um þá veröld fullorð-
inna, sem slá eign sína á land og svívirða,
drepa eða hrekja burt það fólk sem býr í
þessu sama landi. En hver á landið nema
þeir sem þar búa og hver á bömin nema þeir
sem þau ala og hvað eiga börnin nema þann
rétt að vera til?
Leiðir liggja til allra átta. Mín leið lá til Al-
baníu á dögunum. Hvað skyldi ég hafa verið
að gera þar? Jú, daginn sem ég lenti sam-
þykkti Milosevic vopnahléð og daginn sem ég
flaug þaðan, skrifuðu serbnesku herforingj-
amir undir skilmála NATO. Ég kvarta ekki
undan þeim árangri, þótt ég viðurkenni um
leið að ekki sat ég við samninga-
borðin frekar en blessað fólkið sem
sat í flóttamannabúðunum og beið
örlaga sinna.
Það var sosum engin gleði sem skein úr
augum þess enda þótt samið hefði verið um
vopnahlé. Það þekkti sitt heimafólk, þekkti
Serbana af öðru heldur en sáttarhug og
reynsla kynslóðanna í Kosovo er raunar
þymum stráð, þyrnum aldalangrar tog-
streitu um þessi landsvæði á Balkanskagan-
um, þar sem bæði Rómverjar, Makedóníu-
menn, Tyrkir, Italar og nú síðast Serbar hafa
umgengist fólkið í þessum fjallahéruðum
eins og sauðfé, sem hægt er smala saman til
dilka og slátrunar. Verst er þó meðferðin á
þeirri öld sem nú er senn á enda, vegna þess
að tragedían er sú, að þjóðin í Albaníu var
hneppt í fjötra, einangrun og eina allsherjar-
prísund af því fyrirbæri sem kallast komm-
únismi og guðs útvöldum forsprökkum
þeirra skelfilegu kenninga.
A nt
As
llt frá stríðslokum var útgöngubann
alla albönsku þjóðina. Enginn
mátti ferðast og þangað máttu held-
ur engir koma nema sem sérlegir
erindrekrar þeirrar hátignar, sem hófst til.
valda í þágu alræðis öreiganna. Þannig tókst
að viðhalda öreigunum og Albanía var svo
lágt skrifuð að ég man ekki eftir því, að einu
sinni íslenskar sendinefndir hefðu nennt að
leggja það á sig að heimsækja Albaníu. Mér
er til efs að til Tirana hafi komið undanfarin
fimmtíu ár, héðan frá íslandi, aðrir en örfáir
íþróttamenn (sem tóku mat með sér) og
kannske einhverjir hjálparstofnunarmeðlim-
ir nú allra síðustu vikurnar. Jú, þessa dagana
er önnur íslensk sendinefnd stödd í Albaníu.
Hún er að sækja þá sem vilja yfirgefa sæluna
í því landi sem undanfarin fimmtíu ár hefur
verið stjórnað undir merkjum þeirrar húg-
myndafræði að öreigarnir hefðu það best
sem öreigar.
Og þarna var ég mættur. Gulliver í Puta-
landi eða eins og Palli einn í heiminum.
Sprangaði fram og aftur í miðbænum innan
um bláfátækt fólkið sem bar harm sinn í
hljóði og var meira að segja nokkuð glaðvært
og fijálslegt í fasi.
Sem dæmi um fátæktina má segja frá þvi
að rúmlega fimmtíu ára ríkisstarfsmaður,
sem aðstoðaði mig, hafði 250 dollara í mánað-
arlaun, tuttugu þúsund krónur, takk fyrir, og
hvað myndi íslensk verkalýðshreyfing segja
við því? Og þó hefur þetta lagast á allra síð-
ustu misserum er mér sagt! Atvinnuleysi er
geigvænlegt og fólk hangir fram á hækjur
sínar og bíður. Bíður betri tíma. Þeir eru
búnir að bíða lengi, Albanar, og geta vel beð-
ið enn um sinn. Nú bíða þeir eftir því að
stríðsástandinu ljúki og þeir ætla að sækja
um aðild að NATO, þegar þetta er allt gengið
yfir. Imyndið ykkur, Albanía í NATO!
En svona hefur heimurinn breyst og
jafnvel gamall íhaldsseggur frá ís-
landi kemst við, þegar honum er
hleypt inn fyrir landamæri þessa
risastóra fangelsis. Það er búið að opna
dymar og verður ekki aftur snúið. Þarna æg-
ir saman öllu því ógeðþekkasta sem hægt er
augum að líta. Hermenn, gráir fyrir járnum,
borg í stríðsumsátri, betlai-ar og bjargarlaus
börn, úrgangurinn og fnykurínn, mafíósar og
sauðsvartur almúginn, langfjötruð þjóð og
fomaldarleg fórnarlömb þeirrar nauðungar,
sem kommúnisminn leiddi yfu- þetta land í
heilan mannsaldur.
Götur era vart færar vegna viðhaldsleysis
og þú þarft að vera góður bílstjóri til að hafa
lag á því að sveigja fyrir allar holurnar í veg-
inum og þú þarft að vera útsjónarsamur til
að láta launin eða bæturnar endast út mán-
uðinn. Samt hefur þessi albanska þjóð, sem
er þrjár milljónir, tekið á móti sex hundruð
þúsund samlöndum sínum til viðbótar og
kvartar ekki. Tekið þá inn á heimili sín, boðið
þeim gistingu í örbirgð sinni og lætur sem
hún hafi nóg af öllu. Opið, gestrisið, vingjarn-
legt fólk, sem metur það kannske mest að nú
er Albanía komin á landakortið, þetta
gleymda og grafna land, sem bíður upp á
fegurð fjallanna og stærir sig af ströndum
sem jafnast á við það besta í bílífinu fyrir
handan.
Enginn þarf að halda að hörmungarnar
hafi tekið enda þótt Serbamir hafi gefist
upp. Það er ekki bara Adríahafið sem skilur
Albaníu frá Itölsku rivieranni. Það er hafsjór
af menntunarleysi, stjórnleysi, peningaleysi,
allsleysi. Litla betlibarnið á gangstéttinni er
tákn þess umkomuleysis, sem alls staðar
blasir við. En litla barnið felur líka í sér von
um að umheimurinn taki eftir því, taki Al-
baníu upp á arma sína, taki eftir þessari litlu
og afskekktu þjóð og bjóði hana velkomna í
samfélag frjálsborinna manna.
\
Snyrtistofur og
endursöluaðilar
athugið
CEPnátlc
vörurnar komnar á
markaðinn aftur.
dreifingaraðili:
WEYGLO
Snyrti- og nuddstofa
Langholtsvegi 17, 105 Rvík.
Símar 553 6191 og
_____568 4590.__/
IÐNAÐARHURÐIR
ELDVARNARHURÐIR - GÖNGUHURÐIR
ÞAK- OG VEGGSTÁL
MIKIÐ ÚRVAL LITA OG GERÐA
ctð ÍO óra ábyrgð
BÍLSKÚRSHURÐIR
ÍSVÁLBORGAX rl/F
HÖFEWBAKKA 9 -112 REYKJAVlK - Stt 517 8750 • FAX 587 8751
%oóe$kBrúðhjón
Allur borðbúnaður - Glæsileg gjafavara - Bniðlijónalislar
VERslunin
Langavegi 52, s. 562 4244.
Þvottavélar fyrir
vélahluti
Jákó sf.
sími 564 1819
I
GÓLFEFNABÚÐIN
Borgartúni 33
i^jyæða flísar
^jyæða parket
^yóð verð
^jyóð þjónusta
Pgffmogfúgnefiii
ífMíi
k
Stórhftfða 1Í, vlð Gullinbrú,
sími 567 4844