Morgunblaðið - 22.06.1999, Blaðsíða 4

4 B ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRJALSIÞROTTIR
Hann endur-
vakti stolt
Banda-
ríkjamanna
Hlauparinn Maurice Greene bætti
heimsmetið í 100 metra hlaupi um
5 sekúndubrot í liðinni viku, meira
en áður hefur verið gert. Af því til-
efni rifjar Ivar Benediktsson upp
feril pilts og veltir um leið fyrir sér
hvort endalaust sé hægt að gera
betur í dag en í gær.
STOLTUR
heimsmeistari
og heimsmet-
hafi, Maurice
Greene, eftir
sigurinn á HM
íAþenu 1997,
þar sem þá-
verandi
heimsmethafi,
Donovan
Bailey varð
m.a. að
játa sig sigr-
aðan.
Reuters
Allt frá því Kansasbúinn Maurice
Greene hljóp fram á sjónarsviðið
fyrir fjórum árum hefur hann vakið
athygli fyrir hraða og mikla hæfi-
leika. Ekki síður hefur hann náð at-
hygli almennings og fjölmiðla fyrir
tæpitungulausar yfirlýsingar. Að
eigin sögn er honum ætlað að endur-
vekja stolt Bandaríkjamanna í helstu
grein frjálsra íþrótta, 100 metra
hlaupi, og um leið bæta heimsmetið
svo rækilega að hann verði skráður á
spjöld sögunnar.
Á síðasta miðvikudag tókst
Greene að standa við stóru orðin á
alþjóðlegu stigamóti AJþjóða frjálsí-
þróttasambandsins á Olympíuleik-
vanginum í Aþenu. Hann setti
heimsmet, hljóp á 9,79 sekúndum og
gerði um leið betur en nokkrum
spretthlaupara hefur áður tekist.
Hann bætti heimsmetið í 100 metra
hlaupi um 5 sekúndubrot sem er
meira en nokkrum af forverum hans
hefur áður tekist frá því rafmagns-
tímataka var tekin upp í spretthlaup-
um á sjöunda áratugnum.
„Það er magnað að koma til
Aþenu, þar sem frjálsíþróttir urðu
eiginlega til, og setja heimsmet,“
sagði Greene eftir að hann setti
heimsmet sitt. Upphaflega ætlaði
hann aðeins að keppa í 200 metra
hlaupi og vera æfingafélaga sínum til
halds og trausts. Á síðustu stundu
skipti hann um skoðun og ákvað að
keppa í báðum greinum. „Ég fann
það á mér að eitthvað myndi gerast í
100 metra hlaupinu og þar sem ég
veit að útilokað er að halda veislu
nema ég sé viðstaddur ákvað ég að
láta til leiðast."
Aðeins upphafið að meiru
Þrátt fyrir árangurinn er hiaupið
langt frá því að vera fullkomið og
Greene segist geta gert enn betur,
þetta hafi aðeins verið byrjunin á því
sem koma skal. Áður en sumarið
verður liðið ætlar hann að vera búinn
að bæta heimsmetið enn meira en
orðið er. Þjálfari Greenes, John
Smith, segir það alls ekki útilokað,
drengurinn geti auðveldlega hlaupið
á a.m.k. 9,75 sekúndum eins og í
pottinn er búið hjá honum.
Eitt hundrað metra hlaup er sú
keppnisgrein frjálsíþrótta sem mest
spenna ríkir í kringum á stórmótum,
s.s. á Ólympíuleikum og á heims-
meistaramótum. Áhorfendur laðast
að því og vilja augum líta fljótustu
menn jarðarinnar og oftar en ekki
hafa heimsmet verið slegin á þessum
mótum og „dramatíkin" verið mikil.
Mörgum eru í fersku minni úrslit
100 metra hlaupsins á Ólympíuleik-
unum í Seoul 1988 er Kanadamaður-
inn Ben Johnson stakk andstæðinga
sína af og kom í mark á 9,79 sekúnd-
um, sama tíma og Greene nú. Síðar
breyttist gleði Johnson í sorg er
hann féll á lyfjaprófi, met hans var
strikað út og honum gert að skila
gullverðlaununum til Carls Lewis. Á
siðustu leikum, sem fram fóru í Atl-
anta 1996, var Ólympíumeistaranum
frá leikunum 1992, Linford Christie,
vísað úr keppni vegna þess að hann
þjófstartaði. Christie, sem hafði ver-
ið ókrýndur konungur sprett-
hlaupanna árin á undan, grét fyrir
framan milljónir áhorfenda og varð
að bíta í það súra epli að fylgjast
með frá hliðarlínunni er Kanadamað-
urinn Donovan Bailey vann og setti
heimsmet og baðaði sig í sviðsljós-
inu. Síðar kom í ljós að Christie
þjófstartaði líklega ekki, heldur hafði
nær yfirnáttúrulegri snerpu hans
tekist að blekkja viðbragðsbúnaðinn
með fyrrgreindum afleiðingum.
Stolt Bandaríkjamanna sært
Eftir sigurinn lýsti Bailey þvi yfir
að hann ætlaði að bæta heimsmetið
enn frekar, en við þau orð hefur hon-
um ekki tekist að standa og ósenni-
legt verður að teljast að honum tak-
ist það héðan af þar sem meiðsli hafa
hrjáð kappann undanfarna mánuði
auk þess sem ellikelling er farin að
gera vart við sig.
Velgengni Kanadamanna í sprett-
hlaupum undanfarin ár og sú stað-
reynd að það var Kanadamaðurinn
sem vann 100 metra spretthlaupið á
Ólympíuleikunum í Bandaríkjunum
hefur ekki verið bandarískum frjálsí-
þróttaunnendum til mikillar gleði.
Bandaríkjamenn vilja vera bestir í
helstu grein frjálsíþrótta, enda kenn-
ir sagan þeim að svo eigi að vera.
Fyrir utan að hafa nær því alltaf
sigrað í þessari grein á Ólympíuleik-
um hefur heimsmetið einnig undan-
tekningalítið verið í eigum banda-
rískra hlaupara. Þar standa nöfn
Jesse Owens, Jim Hines og Carl
Lewis hátt upp úr í hópi jafningja.
Owens átti heimsmetið í 20 ár, 1936
til 1956 og Hines í 15 ár, frá 1968 tii
1983 auk þess að vera fyrstur til þess
að hlaupa vegalengdina á undir 10
svo viðurkennt sé með nútíma tíma-
tökutækni - 9,95 sekúndum á
Ólympíuleikunum í Mexíkó 1968.
Vonbrigði 1996
„Ég hef alltaf stefnt að því að
verða besti spretthlaupari samtím-
ans,“ segir Greene. ,Á þann hátt að
þegar talað er um spretthlaup verði
nafn mitt efst í huga þess sem um
þau fjallar."
Greene er fæddur í Kansas-borg
25. júlí 1974 og hefur æft frjálsí-
þróttir frá átta ára aldri. í mennta-
skóla komst hann í læri hjá A1 Hob-
son frjálsíþróttaþjálfara og stundaði
æfingar undir hans stjóm til ársins
1996 að John Smith tók við pilti.
Ástæða þjálfaraskiptanna var að
Greene tókst ekki að komast í úrslit
á bandaríska meistaramótinu um
vorið. Þar af leiðandi komst hann
ekki í keppnislið Ólympíuleikanna og
voru það mikil vonbrigði.
Smith er án efa einn fremsti sprett-
hiaupsþjálfari heims en auk Greenes
eru t.d. undir hans vemdarvæng Ato
Boldon, spretthlaupari frá Trínidad,
Marion Jones, sprettharðasta kona
heims um þessar mundir, og Marie-
José Perec, ólympíumeistari í 200 og
400 metra hlaupi kvenna. Smith er
gamali refur í spretthlaupum og á
sjöunda áratugnum var hann fremst-
ur Bandaríkjamanna í 440 stiku
hlaupi og átti um tíma besta tíma sem
náðst hefur í þeirri grein. „Það var
kominn tími til að skipta um þjálfara
árið 1996 og Smith var sá rétti. Eng-
inn hefur yfir að ráða meiri kunnáttu
og innsæi í heim spretthlaupara en
hann,“ segir Greene.
„Það em engin takmörk fyrir því
hversu langt Greene getur náð,“ seg-
ir Smith. „Hann getur náð eins langt
í spretthlaupum og hugur hans girn-
ist, árangurinn er fyrst og fremst
undir honum einum kominn," sagði
Smith á þjálfararáðstefnu í Búda-
pest í fyrra. Segja má að yfirlýsing
Smith í framhaldi af sigri Greene í
100 metra hlaupi á heimsmeistara-
mótinu fyrir tveimur árum sé betur
og betur að sanna sig. Þá sagði
Smith; „Greene er sem óslípaður
demantur."
Greene hefur undanfarin tvö ár
verið besti 100 metra hlaupari heims
samkvæmt áliti sérfræðinga banda-
ríska tímaritsins Track & Field
News. Á síðasta ári sló hann heims-
metið í 60 metra hlaupi innanhúss og
varð heimsmeistari í sömu grein á
HM í Japan í vetur. Nú er HM utan-
húss á næsta leiti og þar hefur
Greene titil að verja, en segja má að
honum hafi fyrst skotið upp á hinn
evrópska frjálsíþróttahimin er hann
varð heimsmeistari í Aþenu 1997.
Hljóp hann þá á 9,86 sekúndum sem
var hans besti löglegi tími þar til
heimsmetið féll í síðustu viku. Þá um
leið bætti hann bandaríska metið um
6 sekúndubrot, en það met setti Ler-
oy Burrel sumarið 1994. Eftir HM
tekur síðan við undirbúningur fyrir
Ólympíuleikana í Sydney þar sem
Greene stefnir á að endurvekja stolt
Bandaríkjamanna á ný með fyrstu
gullverðlaunum þjóðarinnar í 100
metra hlaupi á Ólympíuleikum síðan
1988.
Greene er ungur af spretthlaupara
að vera, tæplega 25 ára, og hann
segist sjá fram á að keppa á Olymp-
íuleikunum í Aþenu árið 2004, þá
standi hann á þrítugu sem ekki hefur
þótt hár aldur á spretthlaupurum
þegar horft er til þess að bæði Bailey
og Christie fóru ekki að blómstra
fyrr en komið var yfii- þrítugt.
Margir efast ekki um að Greene
muni standa við stóru orðin og bæti
heimsmetið enn frekar í sumar.
Ljóst er að hann hefur ekki náð
„toppnum“ á tímabilinu. Samkvæmt
æfingaáætlun skal honum náð í lok
ágúst á HM og víst er að Smith
þjálfara hefur ekki orðið á í mess-
unni við skipulagningu æfingaáætl-
unarinnar. Auk þess hefur verið bent
á að hlaup Greene var langt frá því
að teljast fullkomið þótt tíminn hafi
verið einstakur.
Að halda hraðanum
Sérfræðingar um spretthlaup
segja að til þess að ná góðu 100
metra hlaupi þurfi að ná hámarks-
hraða á bilinu 40 til 50 metrar og
halda jöfnum hraða í markið. Næst
þessu hefur Ben Johnson komist í
frægu hlaupi á Ólympíuleikunum í
Seoul 1988 sem áður var vikið að.
Hann hljóp hverja tíu metra þess
hluta hlaupsins á 0,83 sekúndum.
Bæði Lewis og Christie tókst einnig
að ná þessum hraða á einhverjum tí-
unda hluta í sínum fjölmörgu hlaup-
um. Þeim tókst hins vegar ekki að
gera betur og það sem enn mikil-
vægara er, hvorugum lánaðist að
gera betur eða halda hraðanum út
hlaupið. Lewis náði þessum um-
rædda hraða á bilinu 80 til 90 metrar
í Seoul.
Aðalatriðið er ekki að hlaupa einn
tíunda hlutann á gríðarlegum hraða
heldur halda jöfnum hraða allt
hlaupið. „Vandinn er að ná hraðan-
um snemma og halda í horfinu eftir
að toppnum er náð,“ segir Frank
Dick, fyi-rverandi yfirþjálfari breska
frjálsíþróttalandsliðsins, en hann
hefur kafað djúpt í rannsóknum á
spretthlaupum. Dick segir Greene
hafa komist nær því en aðrir að full-
komna 100 metra hlaupið, en vanti
enn nokkuð upp á. Takist honum
hins vegar að þróa hlaup sitt á næst-
unni geti hann vel hlaupið á 9,70 sek-
úndum.
„Til þess að ná fullkomnu hlaupi
þarf spretthlaupari að snerta braut-
ina eins lítið og hægt er í hverju
skrefi en um leið ná hámarksspyrnu.
Um leið og þetta tekst er hiaupið
fullkomið en á móti kemur að um leið
og þetta tekst getur hlaupið farið úr
böndunum og menn átt erfitt með að
ná stjórn að nýju á líkamanum.“
Þegar methlaup Greenes er skoðað
á myndbandi, virðist sem hann nái
hámarkshraða eftir u.þ.b. 60 metra
og nái að halda honum nokkuð vel til
enda á sama tíma og aðrir keppendur
gefa eftir. Að því leytinu er hlaup
Greenes frábrugðið öðrum hlaupum
fyrrverandi heimsmethafa sem gáfu
eftir á lokametrunum, en þó minna en
andstæðingamir. Ekki hefur enn ver-
ið gefin upp sundurliðun á tíma
Greenes á hverjum tíu metrum
hlaupsins, en þetta eru þær ályktanir
sem dregnar eru af myndbandi.
Ætli Greene að gera enn betur
hlýtur þunginn í æfingum hans að
byggjast upp á sprettum þannig að
hann hlaupi hverja tíu metra á tím-
anum 0,83 sekúndur síðustu 50 til 60
metrana. Um leið og honum tekst að
ná þeim tíma við 40 til 50 metra
markið í eitthundrað metra hlaupi og
slaka hvergi á klónni síðustu 40
metrana, líkt og í Aþenu í síðustu
viku, verður hægt að tala um nær
fullkomið hlaupi.
Greene og þjálfari hans virðast
vera á góðri leið með þjálfunina og
að ná þeirri samfellu í síðari hluta
hlaupsins sem Dick lýsti að framan.
Um leið og allt þetta smellur saman
verður tíminn enn betri en áður hef-
ur sést, jafnvel undir 9,70 sekúndum.
Þegar, og ef, það tekst verður fyrst
hægt að spyrja sig spurningarinnar
hversu lengi maðurinn geti haldið
áfram að bæta sig. Fyrr en þá á sú
spurning ekki rétt á sér.