Morgunblaðið - 31.03.2000, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 31. MARS 2000 C 9
UÍÓIÍLAÐIÐ
fræðilega þrýstingi og fyrir vildð upp-
lifðum við yndislega tíma, þótt það
stæði ekki lengi. Það er mun auðveld-
ara að finna umfjöllunarefni í landi
með stranga ritskoðun, því þá vísar
hún leiðina. Ef eitthvað er bannað
verður það um leið kjörið viðfangs-
efni. Vandamálið í Austur-Evrópu
eftir að kommúnisminn gekk sér tii
húðar er að kvikmyndagerðarmenn
hafa svo mikið frelsi að þeir hafa ekki
hugmynd um hvað þeir eiga að gera
við það; þeir vita ekki lengur um hvað
myndimar eiga að fjalla.
En þú mátt samt ekki halda að
heimurinn sé svarthvítur, annars
vegar einræðisríki og hins vegar hinn
frjálsi heimur. Fólk er alls staðar
eins. Það eru til dæmist fjöimargar
hættulegar tilhneigingar í Bandaríkj-
unum; hvarvetna er fólk sem vill
troða eigin skoðunum, lífsspeki og
trúarbrögðum upp á aðra og það
vinnur sigra á hverjum degi. Þess
vegna er það svo, að þótt maður verði
aldrei algjörlega frjáls má maður
aldrei hætta að beijast fyrir frelsinu.
Þá verður maður hnepptur í fjötra."
Kímnigáfa nauðsynleg til að lifa af
Hvar varstu þegar rússnesku
skriðdrekamir óku inn í Prag?
„EgvaríPai-ís.“
Kom þér á óvart að Rússar skyldu
ráðast inn í Prag?
„Ég skil ekki alveg af hverju eng-
inn í Tékklandi átti von á þessu; mér
finnst það dálítið skondið. Einhvem
veginn vissum við öll innst inni, sem
bjuggum utan Tékklands, að þetta
ætti eftir að gerast.“ ,?f .
Gætirðu hugsað þér aðvinna aftm-
í Evrópu?
„Þegar maður er kominn á minn
aldur er maður of latur til að byrja
aftur frá granni,“ svarar hann og
dæsh'.
Kímni á sér langa sögu í bókmennt-
um og listum í Tékklandi.
„Það er aldalöng hefð fyrir henni,
enda hefur kímnigáfa verið nauðsyn-
leg til að lifa af í Tékklandi. Það má
rekja hana allt aftur til Capeks, Ha-
seks og allra þessara dásamlegu höf-
unda. Tékkland er lítið land í miðri
Evrópu umkringt voldugum ríkjum
sem era alltaf að reyna að drottna yf-
ir því. Það getur ekki barist
vegna smæðar sinnar og
þess vegna leitar það at-
hvarfs í kímninni."
Ferð þú oft til Tékk-
lands og hvernig finnst
þér að koma þangað?
Forman leikstýrir
Carrey: Líðurfyrirað
vera ofgóður.
„Ég fer þangað einu sinni til tvisv-
ar á ári, en bara í einkaerindum. Ég
heimsæki þá elsta son minn, sem býr
þar ennþá. Mér finnst þjóðskipulagið
þar flókið og þungt í vöfum. Það er
skiljanlegt vegna þess að fólk, sem
menntaðist á tímum sem voru ekki
sérlega hliðhollir sannleikanum, er
enn í áhrifastöðum í flestum þrepum
þjóðfélagsins, t.d. stjórnmálum, við-
skdptalífinu og réttarkerfinu. Það set-
ur óhjákvæmilega mark sitt á samfé-
lagið.“
í framhaldi af því að bekkjarbróðir
þinn, Vaclav Havel, varð forseti í
Tékklandi, gætir þú hugsað þér
frama í póíitfk?
„Nej, það er of langt síðan ég bjó
þar. Ég veit ekki lengur hvemig
hversdagslífið gengur fyrir sig.“
Hver vora mestu viðbrigðin við að
flytja frá Tékkiandi til Bandaríkj-
anna?
„Tungumálið," svarar hann að
bragði. „Ekki við komuna til Banda-
ríkjanna heldur eftir að hafa búið þar
í sjö mánuði. Það er erfiðast þegar
maður heldur að maður skilji tung-
umálið en er ekki alveg viss. Þegar
maður heldur að maður sé að tjá sig
skýrt en er ekki alveg viss. Það
reyndi mest á þolrifm, svo mjög að ég
fékk hálfgert taugaáfall og eyddi
þremur mánuðum í rúminu.“
Öll elska þau Kaufman
Geturðu nefnt einhvem gaman-
leikara í Bandaríkjunum sem hefur
svipuð áhrif á þig og Kaufrnan?
„Nei, í rauninni ekki. Ég veit ekki
um neinn sem er jafn mikil ráðgáta,
en það hafa komið fram margir gam-
anleikarar sem eru undir miklum
áhrifum frá honum, eins og Adam
Sandler."
Hvemig stemmning var á töku-
staðnum þegar allir leikaramir úr
„Taxi“-þáttunum mættu á svæðið?
„Hún var þrungin tilfinningum.
Sumir þeirra höfðu ekki hist í mörg
ár og skyndilega voru þeir mættir aft-
ur í sömu leikmyndina. Marilu Henn-
er var með tárin í augunum. Ekki síst
af því að þau elska öll Kaufman í dag,
sem var alls ekki raunin þegar hann
vann með þeim. Sum þeirra þoldu
hann ekki af augljósum ástæðum, þau
vora stjömur og unnu hörðum
höndum frá þriðjudegi til
föstudags, en hann æfði
aldrei, mætti rétt að-
eins á föstudögum,
lék sína rullu, fór
heim ogvarð skær-
ari stjama en þau.“
Hvemig var að vinna með
Courtney Love, samanborið við það
þegar hún lék í Larry Flynt?
„Það var mun betra núna,“ svarar
hann. „Ég ber mikla virðingu fyrir
henni, ekki aðeins sem leikkonu held-
ur líka því hvemig hún er að taka sig
á í lífi sínu.“ Hann bankar þrisvar í
borðið til að ögra ekki máttarvöldun-
um. „Hún er afar viðkvæm," segir
hann til útskýringar. „Hún er yndis-
leg stúlka sem er hætt allri óreglu, er
einbeitt og afar vel gefin, en hún lifir
ekki auðveldu lífí því fortíðin hangir
yfir henni. Hún á mína aðdáun. Við
eram reglulega í sambandi, tölum
saman í síma eða skrifumst á, og mér
þætti hörmulegt ef henni mistækist
að ná aftur fótfestu í lífinu.“
Tókstu þátt í handritsgerðinni
ásamt Scott Alexander og Larry
Karaszewski?
„Ég geri það alltaf, en legg áherslu
á að fyrsta uppkastið sé unnið án mín.
Ég hef ákveðnar skoðanir og vil ekki
að handritshöfundamir séu að reyna
að gera mér til hæfis. Þá er betra að
þeir skrifi handritið eins og þeir ættu
sjálfir að leikstýra myndinni; að þeir
hafi næði til að finna upp á einhverju
sem mér dytti aldrei í hug. Eftir
fyrstu útgáfuna sest ég yfir handritið
með þeim og tek þátt í að fullklára
það.“
Vinur Kaufmans, Bob Zmuda, er
einn af framleiðendum myndarinnar;
var hann jafn uppáfinningasamur við
gerð hennar og í myndinni sjálfri?
„Bob Zmuda steig stundum á svið
sem Tony Clifton meðan Andy var á
lífi. Það vakti hins vegar ekki mikla
lukku þegar hann gerði það sama á
blaðamannafundi í Los Angeles í
fyrra; hinir viðkvæmu kvikmynda-
gagnrýnendur kunnu ekki að meta
það. Hitt var verra að hann sagði Jim
ekki einu sinni frá því, þannig að hann
gekk fram af honum líka.“
Hvað gerði hann?
„Hann byrjaði að veitast að Jim
eins og Tony Clifton veittist að Andy
Kaufman á sínum tíma.“ Þegar For-
man rifjar þetta upp bregður hann
fyrir sig kunnuglegri rödd karlremb-
unnar Tonys Cliftons: „Ég vil ekki
heyra minnst á Andy Kaufman! Hver
í fjandanum er þessi Kauftnan? Hann
er bara að reyna að stela frá
mér sviðsljósinu!“
Mamma í haldi Gestapo
Þú sagðist áðan vera
orðinn latur, ertu þá
ekki með nein verkefni á prjónunum?
„Nei, ég er enn of önnum kafinn við
að fylgja þessari mynd úr hlaði.“
Hvað um „The Little Black Book“?
„Það gekk ekki upp. Okkur tókst
ekki að gera handritið þannig úr
garði að allir væra ánægðir."
Nú hefur þú lifað viðburðaríku lífi.
Hefur þér aldrei dottið í hug að gera
kvikmynd byggða á eigin lífi?
„I raun ekki,“ svarar hann. „Maður
þarf svo kaldhæðna hlutlægni til að
geta nálgast viðfangsefni í kvikmynd-
um og ég held að ég gæti ekki ijallað
þannig um eigið líf.“
Svo ég spyrji þig aðeins um bam-
æsku þína; það hefur verið erfitt fyrir
þig að missa foreldra þína sem
krakki.
„Ef til vill veldur svarið þér von-
brigðum, en það er mun auðveldara
að missa foreldra sína áður en maður
kemst á kynþroskaaldur en eftir það.
Krakkar era í fyrsta lagi ótrúlega ót-
ilfinninganæmir og í öðra lagi gera
þeir sér ekld grein fyrir endanleika
lífsins; dauðinn fær aðra merkingu
eftir því sem maður þroskast meira. í
þriðja lagi reyndust ættingjar og vin-
ir foreldra minna mér mjög vel og
hlífðu mér við sannleikanum. Ég
komst ekki að því fyrr en eftir stríðið
hvaða hryllingur hafði átt sér stað.
Það sagði mér enginn að foreldrar
mínir hefðu þjáðst, verið pínd og dáið
hræðilegum dauðdaga. Þau voru bara
í búðum og einu búðimar sem ég
þekkti voru skátabúðir. Svo þetta var
mér ekki erfitt tilfinningalega. Það
varð hins vegar mun átakanlegra eft-
ir að ég stálpaðist og gerði mér grein
fyrir hvað hafði átt sér stað, t.d. þegar
ég skoðaði myndir úr útrýmingar-
búðunum."
Ég las um að þú hefðir fengið að
heimsækja móður þína í fangaklefa
Gestapo.
„ Já,“ svarar hann. „Okkur var leyft
að heimsælga hana einu sinni í fimm-
tán mínútur. Það var einkennileg
upplifun. Þegar maður sér svona at-
riði í bíómyndum er það jafnan djúpt
og hlaðið merkingu, en ég man að
þetta var skelfilega hversdagslegt.
Við sátum fimm hæðum neðanjarðar,
því Gestapo var með höfuðstöðvar í
fyrrverandi banka í Prag og notaði
peningageymslur undir yfirheyrslur
og jafnvel pyntingar. Það var blóð á _
veggjunum og við sátum þarna, ég,
bróðir minn og frændi minn, þegar
hurðin opnaðist skyndilega og móðir
mín gekk inn. Það eina sem hún talaði
um var hvort frú Prohaska hefði það
gott, því hún hafði verið svo slæm í
hnénu, hvernig plómuuppskeran
hefði verið og að það væri best að fá
sultuuppskrift hjá þessum eða hinum.
Allt samtalið var í þeim dúr.“
Gerði hún sér þá ekki grein fyrir
aðstæðum?
„Jú, annað var ómögulegt, en það
var ekki hægt að spyrja beint út hvort
hún hefði verið pyntuð. Hún hefði *
ekki svarað því og þar að auki var
þýskur vörður í dyragættinni allan
tímann. Ég var bara krakki svo þau
gátu ekki talað um neitt sem legði það
fólk í hættu sem væri enn frjálst."
Þetta hlýtur að hafa haft róttæk
áhrif álífþitt.
„Maður gerði sér samt ekki grein
fyrir alvarleika málsins; lífið heldur
bara áfram. Ég man afar vel eftir því
þegar ég kom heim úr skólanum einn
daginn, ég bjó hjá vinum foreldra
minna í annarri borg, að bróðfr minn
var í heimsókn og það var einkennileg
þögn. Mér var sagt að mamma væri
dáin. „Og?“ spurði ég. „Má ég fara
núna?“ Eg átti nefnilega að spila í fót-
boltaleik. Það breyttist ekkert,
mamma lést en hún var þegar búin að
vera í burtu í þrjú ár.“
Er húmorinn ekki góð leið til að
takast á við svona lagað?
„Ég veit það ekki,“ svarai' hann.
„Ég held að ég hafi svo sem ekki
fengið húmorinn við þessa upplifun;
ég vissi að færi ég að hlæja yrði ég
sendur til sálfræðings,“ segir hann og
hlær. „Ekki það að ég hafi viljað
hlæja. Það væru ýkjur. En húmorinn
á sér aðra uppsprettu."
Lveislu
Fqóu Hard Roclc til bín
ijr.irtðekiQyeis
TnjiQQveisn

LáttiJ oWttjr sja um
veisluna fujrir þig!
Við komum með
kokka og
^kræsirigar til þín
VerofrQ850,- Qmanninn
meó þeimkegrslu
q böfuðbor górsvaeðmu
Maestro ÞITT FÉ HVAR SEM ÞÚ ERT