Morgunblaðið - 26.05.2000, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 2000 C 9
Danton: Gerard Depardieu á höggstokknum.
Pólskur James Dean: Zbigniew Cybulski iSaklausum seiðkörlum eftir Wajda.
mynda fæðingu og fyrstu skref
Nowa Huta, nýs bæjarfélags úti á
gresjunni, og það fyrsta sem byggt
var frá grunni á ómenguðum, alsós-
íalistískum hugmyndum. Vænting-
arnar voru geysilegar. Hér átti að
rísa samfélag í algjöru mótvægi við
hina lífvana Kraká, þar sem borgar-
arnir greiddu atkvæði gegn komm-
únisma.
Þvert á móti komust nemendumir
að því að þeir voru staddir í andvana
samfélagi á meðan Kraká neistaði af
lífi sem aldrei fyiT og Nowa Huta,
sem byggð vai- til höfuðs Kraká, varð
lítið, einangrað borgarsamfélag þar
sem ekkert var áhugavert, ekkert
gerðist og enginn kærði sig um.
Wajda leit á þessa upplifun sem sögu-
kennslu - að ekki sé hægt að óvirða
vissa hluti, að til séu staðir sem geisli
af menningu. Kraká geislaði af menn-
ingu, henni varð ekki eytt.
Wajda segir að kvikmyndaskólinn
hafi verið hugmyndafræðfiegur árið
1950. Hann var nýr, með engar
hefðir að baki. Ungir menn áttu að
skapa kvikmyndaelítu sem síðar
yrði hugmyndafræðileg herdeild
sem tæki þátt í stjómmálabreyting-
unum í Póllandi. Kennai-ar og nem-
endur vora þó fljótir að sjá í gegnum
roðann í austri og rektorinn, Jerzy
Toplitz, víkkaði sjóndeildai-hring
nemenda sinna í aðra átt, til Frakk-
lands. Wajda varð bergnuminn af
því sem hann sá og Toplitz samsam-
aði skólann sinn evrópskri menning-
arheild - þrátt fyrir kringumstæð-
urnar.
Sjálfstæðí listamaðurinn
Smávægileg heppni bjargaði
Wajda frá Auschwitz eða þrælkun-
arvinnu í Þýskalandi. Hann segir að
afsakanir séu nauðsynlegar fyrir
slíkri heppni í landi þar sem flestir
em dauðir sem voru hugaðri, fúsari
til að taka upp vopn og berjast.
Wajda hefur sína afsökun. Hann og
félagar hans leituðust frá upphafi
við að víkka takmarkað rými frelsis
og ritskoðunar svo myndir á borð
við Ösku og demanta gætu orðið að
veruleika. Hann-reiknaði ekki með
því að lifa þá stund að sjá fall Sovét-
ríkjanna, né Pólland frjálst, full-
valda ríki. Hans markmið var að
rýmka svo um naumt skammtað
frjálsræðið að flokkurinn yrði að
taka tillit til skoðanna þegnanna.
Flokkurinn stjórnaði meðlimunum,
þeir urðu að tala hans máli. Wajda
gat það ekki, hann var og er sjálf-
stæður kvikmyndagerðarmaður,
gekk aldrei í Flokkinn. Fyrst og
fremst, segir hann, „af því að ég var
farinn að fá sjálfstæðar skoðanir á
hlutunum".
I tilefni af frumsýningu myndarinnar
28 dagar í Stjörnubíói 9. júní, efnum
við til skemmtilegs netleiks á mbl.is.
Taktu þátt í leiknum og svaraðu létt-
um spurningum um myndina. Þá átt
þú möguleika á einhverjum þessara
frábæru vinninga:
Vinningar:
• „28 Days“ bolir og húfur Jik
• Adidas hlaupagalli
• Adidas æfingaskór ,JS|^
• Chupa Polo bolir *'*^$?*s
• Chupa Chups sleikipinna-
fötur og risasleikipinnar 'ÁjÉH
• Boðsmiðar fyrir tvo SÍ*
á myndina.
adidas
Gwen Cummings er farsæll rithöfundur. Hún lifir
hátt og er hrókur alts fagnaöar livar sem hún
kemur. En Gwen á við drykkjuvandamál að stríða.
Eftir að hafa gert mikinn óskunda í brúðkaups-
veislu systur sinnar, seni endar með því að hún
ekur eðalvagni hrúðhjónanna inn í hús nágrann-
anna, er hún send í 28 daga meðferð. Þar kynnist
hún skrautlegu fólki og parf jafnframt að taka líf
sitt til gagngerrar endurskoðunar. Saiidra Bullock
leikur hlutverk Gwen en handritið skrifar
Susannah Grant sem einnig skrifaði handrit
myndarinnar um Erin Brockovich.