Morgunblaðið - 20.06.2000, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
12 C ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 2000
Suðurlandsskjálftar
Suðurlandsskjálftar ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 2000 C 13
Forsætisráðherra á fjölmennum borg-
arafundi á Hellu í kjölfar skjálftans
Stuðningi
stj órn-
valda lofað
Allt verður gert af hálfu ríkisins til að eftir-
leikurinn verði þeim sem urðu fyrirtjóni í
jaröskjálftanum á Suðurlandi eins hagfelldur
og hagstæður og veróa kann. Þetta kom fram
í máli Davíðs Oddssonarforsætisráðherra á
fræöslufundi almannavarnanefndar
Rangárvallasýslu sem haldinn var í íþrótta-
húsinu á Hellu sl. sunnudag-daginn eftir
stóra skjálftann.
DAVÍÐ Oddsson mætti til fundarins
ásamt eiginkonu sinni, Astríði Thor-
arensen, en fjölmenni var á fundinum,
4-500 manns, Rangæingar á öllum
aldri, og greinilegt var að mörgum var
mjög brugðið.
Sýslumaður þeirra, Friðjón Guð-
röðarson, sem jafnframt er formaður
almannavarnanefndar Rangárvalla-
sýslu, stjórnaði fundinum en fyrstur
tók til móls Ingvar Baldursson hita-
veitustjóri. Hann lýsti þeim skemmd-
um sem orðið hefðu á leiðslum hita-
veitunnar og breytingum í borholum
hennar, en bætti svo við að bæjarbúar
og nærsveitamenn gætu átt von á
heitu vatni aftur innan skamms - unn-
ið yrði að viðgerðum af fullum krafti
þar til heitt vatn væri aftur komið á.
Hitaveitustjóri hvatti alla til að loka
fyrir inntak í híbýli sín enda hefðu
mikil umskipti átt sér stað í borholun-
um og ekki væri fullljóst um aíleiðing-
ar þessa. Þannig hefði vatnsborð í
holu í Laugalandi fallið um 130 m við
skjálftann og slíkt ástand væri vart
þolanlegt fyrir tæki og vinnslu til
lengri tíma litið, en í Kaldárholti hefðu
áhrifin orðið þveröfug - þar flæddi
vatn upp úr þótt engin hætta væri þar
á ferðum.
Húseigendur þurfa að
vera á varðbergi
Ingvar sagði aðspurður að húseig-
endur þyrftu að vera á varðbergi
næstu daga og vikur því ofnar hefðu
getað rifnað frá og losnað og fram
gæti komið slit í leiðslum í veggjum og
gólfum, en slíkt væri ekki unnt að
meta án nákvæmari skoðunar. Hins
vegar sagði hann mikið happ að allur
vélbúnaður veitunnar virtist
óskemmdur og sérstaka athygli hefði
vakið að ný dælustöð í Kaldárholti -
nærri upptökum skjálftans - væri að
því er virtist algjörlega óskemmd.
Sigbjörn Jónsson, byggingafulltrúi
á Hellu, stansaði stutt í pontu, enda á
leið á fundi vegna ástandsins. Hann
skýrði þó frá því að á annan tug húsa
væri ónýtur og þar með fjölmargar
fjölskyldur heimilislausar. Hann
brýndi fyrii’ fólki að óska aðstoðar
teldi það sig þurfa á henni að halda og
bætti við að starfsmenn bæjarins
myndu að öllum líkindum ganga hús
úr húsi. Ekki væri Ijóst hvort um eig-
inlega skoðun yrði að ræða í öllum til-
vikum, en hús væru skoðuð og
skemmdir metnar, æskti fólk þess.
Fyrstu tölur um stærð
skjálftans ótrúverðugar
Páll Halldórsson, jarðeðlisfræðing-
ur á Veðurstofu Islands, tók næstur
til máls. Hann skýrði frá því að um
þrjá kippi hefði verið að ræða á
sprungu um Holtin sem líklega væri
um 20 km löng. I kjölfarið væri gríð-
arleg virkni á mjög stóru svæði að
Kleifarvatni í vestri og segja mætti að
öll flekaskil hefðu látið vita af sér með
einum eða öðrum hætti í kjölfar
skjálftanna.
Páll sagði að hver kippur um sig
hefði mælst um 5,5 á Richter, en yfir-
borðsbylgjur þeirra aftur á móti um
6,5 á Richter. Ljóst hefði verið strax í
upphafi að um mikinn atburð hefði
verið að ræða og honum hefði sjálfum
fundist fyrstu tölur mælitækja um
stærð skjálftans ótrúverðugar.
„Eg var staddur heima hjá mér að
njóta þjóðhátíðarinnar þegar skjálft-
inn kom og samkvæmt einföldustu
mælingum mínum var stærð hans
nær 6,2. Því komu mælitækin mér
nokkuð á óvart,“ sagði Páll á fundin-
um.
Hann benti hins vegar á að stærð
skjálfta skipti ekki mestu máli í þessu
sambandi; þá væri unnt að mæla eftir
mismunandi forsendum og skjálftar á
Suðurlandi hefðu tilhneigingu til að
koma í hviðum. Því væri mjög mikil-
vægt fyrir fólk að vera á varðbergi.
Mikil orka enn í iðrum jarðar
Fullljóst er, að hans mati, að mikil
orka leynist enn í iðrum jarðar og
skjálftamir nú hafi aukið mjög líkurn-
ar á að hún leysist úr læðingi. Jafnvel
megi leiða að því líkum að skjálftarnir
á laugardag hafi aðeins falið í sér 1/10
eða 1/15 þeirrar orku sem sé til stað-
ar.
„Ég er ekki tilbúinn að segja að hér
hafi Suðurlandsskjálftinn verið á ferð-
inni en þetta var svo sannarlega Suð-
urlandsskjálfti. Litlar líkur eru hins
vegar á að með þessum skjálfta eða
skjálftum sé málið afgreitt og við get-
um því verið róleg næstu hundrað ár-
in. Meiri líkur eru á að þetta hafi verið
upphafið að einhverju meiru. Jafnvel
miklu meiru,“ sagði Páll.
Hann sagði þetta vera staðreyndir
sem sagan hefði kennt okkur. „Það er
ekki ljóst hversu lengi þarf að bíða
eftir frekari skjálftum, en miklar líkur
eru á að þeir komi. Þetta gætu verið
klukkustundir, dagar-jafnvel ár.“
Ragnar Sigbjörnsson, prófessor við
Rannsóknamiðstöð Háskóla Islands í
jarðskjálftaverkfræði á Selfossi, sagði
í upphafi síns máls að miðað við stærð
skjálftans og umfang væri ljóst að
tjón af hans völdum væri mun minna
en búast hefði mátt við.
„Sjálfur er ég hissa á hvað þetta fór
í raun og veru vel og að vissu leyti má
Morgunblaðið/Þorkell
Fjölmenni var á fundinum, 4-500 manns á öllum aldri. Greinilegt var að mörgum var brugðið

Morgunblaðið/Þorkell
Morgunblaðið/Þorkell
Morgunblaðið/Þorkell
Framsögu höföu á fundinum vísindamenn, byggingafulltrúi, sveitarstjóri, fulltrúar Almannavarna og Viðlagatryggingar.
Margir báru fram fyrirspurnir.
Davíð Oddsson forsætisráðherra mætti til fundarins ásamt eiginkonu sinni, Ástríði Thorarensen.
V*
því vel við una,“ sagði Ragnar sem
ræddi síðan áhrif slíkra skjálfta á
mannvirki hér á landi, stór sem smá.
Hann sagði skemmdir sem orðið
hefðu á Hellu vekja sérstaka athygli
enda væri ljóst að fjölmörg hús þar
hefðu farið illa út úr hamförunum
meðan önnur hefðu sloppið mun bet-
ur.
Ragnar benti á að þeir kraftar sem
leynst hefðu í skjálftanum hefðu verið
sambærilegir og t.d. í skjálftanum
sem olli gríðarlegu tjóni í Tyrklandi
fyrir skemmstu. Skjálftinn hér hefði
hins vegar ekki staðið jafn lengi yfir.
Fullyrti hann að tjón af völdum
skjálftans á laugardag hefði orðið
miklu meira hefði hann varað t.d.
fimm sekúndum lengur en hann gerði.
Ragnar sagði Ijóst að fæstar bygg-
ingar hér á landi væru hannaðar til að
þola þann ógnarkraft sem hefði falist í
skjálftanum. Hann líkti áhrifum
skjálftans við það að á byggingar
legðist láréttur kraftur sem samsvar-
aði þyngd þeirra og öllum mætti vera
ljóst að slíka meðferð þyldu bygging-
ar illa.
„í sumum húsum sjást skemmdirn-
ar vel, t.d. í sprungum veggja. Að hinu
er að hyggja, að í öðrum húsum sjást
skemmdirnar ekki þótt byggingar séu
e.t.v. mun ótraustari en áður eftir að
hafa orðið fyrir svona mikilli áraun.
Það er augljóst að þær byggingar
geta síður staðist þá skjálfta sem
kunna að koma í framhaldinu," sagði
Ragnar og brýndi fyrir fundarmönn-
um að vera mjög á varðbergi í þessum
efnum.
Hann taldi margt líkt með skjálft-
anum nú og þeim sem varð á Suður-
landi hinn 26. ágúst 1896. Jafnvel
mætti tengja skjálftann nú við annan
minni sem varð á þessum slóðum
1987. Því væri rétt að gera ráð fyrir
því að fleiri atburðir gætu fylgt í
kjölfarið.
Fulltrúar Viðlagatryggingar
ræddu því næst þátt trygginganna í
tjóninu af völdum skjálftans. Verðm-
gengið í hús og farið á bæi næstu daga
og hvert og eitt tilfelli metið fýrir sig.
Beindu fulltrúarnir því til viðstaddra
að hika ekki við að hafa samband,
jafnvel þótt ekki virtist um mikið tjón
að ræða. Fulltrúarnir fengu ýmsar
sértækar fyrirspurnir, t.d. hvernig
haga ætti tiltekt eftir tjón sem þessi
og voru svör þeirra á þá leið að mikil-
vægt væri að skrá niður allt það sem
talið væri tjón; slíkt auðveldaði mjög
alla vinnu og flýtti fyrir uppgjöri, þol-
endum til hagsbóta.
Æðruleysi og rósemi
Sveitarstjórinn á Hellu, Guðmund-
ur Ingi Gunnlaugsson, hældi undir lok
fundarins bæjarbúum og nærsveita-
mönnum fyrir það æðruleysi og þá ró-
semi sem þeir hefðu sýnt á afar erfið-
um tímum.
„Þessar hamfarir hafa sýnOega haft »
hrikalegar afleiðingar, en styrkur er
að finna samstöðu fólks. Brýnast er að
leysa vanda þeirra sem eru húsnæðis-
lausir í kjölfar hamfaranna. Fyrst
leysum við það mál og síðan tökum við
til að meta það sem byggja þarf upp í
kjölfarið," sagði sveitarstjórinn.