Morgunblaðið - 20.06.2000, Blaðsíða 18

'18 C ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 2000
Suðurlandsskjálftar
MORGUNBLAÐIÐ
Virða ber
tilfinningar
og viðbrögð
„VIÐBRÖGÐ við ofurálagi eða
áföllum eru mjög einstakl-
ingsbundin sem ráðast af eðli og
þunga áfailsins og þoli hvers og eins
á þeirri stundu sem það dynur yfir,“
segir Rudolf Adolfsson geðhjúkrun-
arfræðingur þegar Morgunblaðið
innti hann eftir því hvort skjálftar á
borð við þann sem átti upptök sín á
Suðurlandi á laugardag geti haft al-
varleg áhrif á andlega heilsu fólks.
Bendir hann á fþessu sambandi
að minningar um fyrri áföll og til-
finningar þeim tengdar ýfist gjarn-
an upp og valdi sársauka á erfiðum
stundum og segir því að það skipti
miklu máli að virðing sé borin fyrir
tilfinningum og viðbrögðum þeirra
sem atburðina upplifa íþeirri mynd
sem þau birtast.
„Það er afar mikilvægt að maður
noti ekki sjálfan sig sem viðmið á
það hvað séu rétt og hvað röng við-
brögð við áföllum því fólk getur
borið svo margt í farteskinu sem
aðrir hafa ekki hugmynd um,“
ítrekar hann. Rudolf segir að fyrstu
viðbrögðin „hjá eðlilegu fólki sem
upplifir óeðlilegar kringumstæður"
séu oftast doði og óraunveruleika-
tilfinning en bætir því við að slík
viðbrögð staldri yfirleitt stutt við, í
mesta lagi f nokkra daga.
„Mörgum finnst ef til vill undar-
legt og jafnvel óeðlilegt hvað þeir
_i‘ru rólegir,“ segir hann, „en það er
mikilvægt að hafa í huga að þessi
doði er ákveðin tímabundin vörn
gegn óbærilegum hugsanatilfinn-
ingum,“ segir hann. Reiknar hann
með því að fólk sem lendir í slíkum
aðstæðum geti fúndið fyrir einhvers
konar hugsanatruflunum, sem lýsi
sér íþví að hluta af atburðarásinni
skjóti upp í hugann aftur og aftur.
Það séu þó eðlileg viðbrögð og að
atburðir á borð við þann sem hér
um ræðir þurfi tíma til að renna sitt
skeið.
„Ég segi mjög oft við fólk, sem
hefur orðið fyrir ofurálagi eða áföll-
um, að versti óvinur þeirra sé þeirra
eigin hugsanir," segir hann og bæt-
ir við að aðalatriðið í þessu sam-
bandi sé að fólk geti sett hugsanir
sínar og tilfinningar í orð og í eyra
einhvers sem það treystir.
„Aðalatriðið er fyrst og fremst að
forðast það að flýja eigin hugsanir
og tilfinningar. Sumir gera það með
því að deyfa sársaukann með áfengi
og róandi lyfjum sem er slæmur
kostur.“Rudolf segir að stundum sé
gott og nauðsynlegt að leita til hlut-
lausra aðila, svo sem heilbrigðis-
starfsfólks, presta eða kennara en
leggur áherslu á að enginn komi í
stað nánustu ættingja og vina.
Stöðugur straumur af fólki
Stöðugur straumur hefur verið af
fólki til þess að leita sér áfallahjálp-
ar í fjöldahjálparstöð Rauða kross-
ins í grunnskólanum á Hellu síðan á
sunnudag, að sögn Elínar Jónasdótt-
ur sálfræðings hjá Rauða krossin-
um, en hún segist ekki hafa undir
höndumnákvæma tölu yfir þá sem
hafa þurft á hjálp að halda.
Almannavarnanefnd Rangár-
vallasýslu fór þess á leit við Rauða
krossinn að hann opnaði fjöldahjálp-
arstöð vegna skjálftans á Suður-
landi og var opnuð miðstöð í grunn-
skólanum á Hvolsvelli á sunnudag
en hún síðan færð til grunnskólans á
Hellu enda að sögn Elínar mun
meiri þörf fyrir áfallahjálp þar.
Elín segir það einstaklingsbundið
hvernig fólk hafi brugðist við
skjálftanum á laugardag en segir
það greinilegt að hann hafi meira
eða minna haft áhrif á alla. „Fólk
upplifir náttúruhamfarir sem þess-
ar sem áfall vegna þess að það hefúr
enga stjórn á aðstæðunum. í því
felst óöryggið," útskýrir hún. Elín
segir marga upplifa óöryggi en
einnig kvíða yfir því að þurfa að
upplifa annan eins skjálfta eða jafh-
vel verri. „Margir hafa á orði að þeir
vilji ekki upplifa þetta aftur," segir
hún en bætir því við að fólk sé al-
mennt afar duglegt.
Aðspurð segir Elín að í flestum til-
fellum nái fólk að vinna sig úr áfalli
sem þessu annað hvort á eigin spýt-
um eða með hjálp sinna nánustu.
„Það er Ijóst að áfall sem þetta hefur
áhrif á alla til lengdar en við von-
umst til þess að það verði góð áhrif
þegar til lengri tíma er litið og á ég
þá við að fólk nái að þroskast og
vaxa með þessari reynslu."
Brýr óskemmdar og litlar skemmdir á vegakerfínu
Morgunblaðið/Aðalheiður
Lðng sprunga myndaðist á þjóðveginum við Ashól í Asahreppi í jarðskjálftanum á laugardaginn og seig vegurinn á
talsverðum kafla. Þurftu vegfarendur að gæta sérstakrar varúðar þegar þeir sneiddu fram hjá sprungunum en vega-
gerðarmenn voru fljótir á staðinn og luku viðgerð á veginum síðar um kvöldið.
Djúp 50 metra sprunga
yfir veginn í Holtum
TILTÖLULEGA litlar skemmdir
urðu á vegakerfmu á Suðurlandi og
engar skemmdir urðu á helstu brúm í
jarðskjálftanum á laugardag, að sögn
Steingríms Ingvarssonar, umdæmis-
stjóra Vegagerðarinnar á Suður-
landi.
Mestu vegarskemmdimar urðu við
bæinn Hárlaugsstaði í Holtum en þar
sprakk vegurinn við skjálftahræring-
amar og myndaðist djúp spmnga frá
vegarkanti og langt inn á veginn á um
það bil 50 metra kafla að sögn Steing-
ríms.
Skv. upplýsingum lögreglunnar á
Hvolsvelli var sprangan, sem mynd-
aðist eftir veginum, svo djúp að vega-
gerðarmenn náðu ekki til botns með
tveggja metra löngu skófluskafti.
Var strax ráðist í viðgerðir og efni ek-
ið í spranguna á laugardagskvöldið.
Töluverðar vegar-
skemmdir við Hróarslæk
Einnig urðu töluverðar vegar-
skemmdir við Hróai’slæk, skammt
fyrir austan Hellu, en þar sprakk
fylling beggja vegna brúarinnar yfir
Varmadalsá en engar skemmdir urðu
þó á sjálfri brúnni. Vegurinn seig
báðum megin brúarinnar og þurfti að
aka fyllingarefni í veginn á um 100
metra kafla, að sögn Steingríms.
Vegir á Suðurlandi vora alls staðar
opnir á sunnudag þar sem unnið var
að viðgerð á skemmdum strax á laug-
ardagskvöldið og aðfaranótt sunnu-
dags.
Stærstu brúm var lokað
um tíma í öryggisskyni
Steingrímur sagði að athugun á
brúm hefði leitt í ljós að þær væra
óskemmdar eftir skjálftann. Lög-
reglan lokaði fljótlega eftir að skjálft-
inn reið yfir Þjórsárbrú og Ölfusár-
brú í öryggisskyni en þær voru
opnaðar aftur nokkra síðar, þegar
verkfræðingar höfðu gengið úr
skugga um að engar skemmdir hefðu
orðið á brúnum.
Víða era þó sjáanlegar smásprang-
ur í vegum á Suðurlandi og mynduð-
ust ójöfnur eða kryppur á vegum á
nokkram stöðum, s.s. við Asholt.
Steingrímur sagði að eitthvað væri
um ójöfnur í klæðningu á vegum af
völdum skjálftanna en skemmdir
hefðu þó yflrleitt verið litlar.
Skv. upplýsingum lögreglu á Sel-
fossi urðu minni háttar skemmdir á
vegum við Þrándarlund í Gnúpverja-
hreppi, á móts við bæinn Hólakot í
Hranamannahreppi og í Grímsnesi.
Að sögn lögreglu var gamalli brú
yfír Tungufljót lokað af öryggis-
ástæðum.
Grjót hrundi yfir vegi
undir Eyjafjölluin
Nokkuð var um grjóthrun á vegi í
skjálftanum og vora dæmi þess að
stór björg hefðu oltið inn á vegina,
m.a. undir Eyjafjöllum. Steingrímur
sagði að þetta hefði þó ekki verið í
neinum veralegum mæli og fljótlega
hefði gengið að hreinsa veginn með
traktorsgröfu.
Töluvert grjóthrun varð hins veg-
ar á veginn við Hlíðarvatn og Kleifar-
vatn og vai- leiðin frá Ki-ísuvíkurvegi
að Djúpavatni talin ófær og lokuð all-
ri umferð á sunnudag samkvæmt
ákvörðun Almannavarna.
ENGAR truflanir urðu á almenna
símakerfinu eða NMT-farsímakerfí
Landssímans í jarðskjálftanum á
Suðurlandi á laugardag en hluti
GSM-kerfisins datt út um tíma.
Truflun varð í hluta af móður-
stöð GSM-kerfisins, sem staðsett
er í Norðurfelli í Breiðholti, rétt
um það leyti sem jarðskjálftinn
varð.
Að sögn Ólafs Þ. Stephensen,
forstöðumanns upplýsinga- og
kynningarmála Símans, er talið
"^hugsanlegt er að trufiunin hafi orð-
ið a.m.k. að hluta vegna skyndilegs
álags á kerfið er fólk greip til
GSM-símans til að hringja í vini og
ættingja strax eftir að skjálftinn
reið yfir upp úr kl. 15.40 á laugar-
dag.
Hluti kerfisins varð sambands-
laus í nokkrar mínútur, en síðustu
sendarnir vora komnir í samband
aftur kl. 16.15.
Símstöðvar gengu fyrir vara-
afli þar til rafmagn komst á
^ Vegna jarðskjálftans fór raf-
magn af víða á Suðurlandi og Ólaf-
ur sagði að allar sjálfvirkar sím-
stöðvar og sendar GSM-kerfisins
væra tengdar við varaafl og hefðu
gengið fyrir rafgeymum þar til raf-
magn komst á að nýju. Engar
truflanir urðu því í sjáifvirka síma-
Tímabundin truflun
varð í GSM-kerfi
Landssímans
kerfinu og GSM-kerfið starfaði
með eðlilegum hætti frá kl. 16.15.
Allur búnaður Símans, t.d.
sjálfvirkar símstöðvar og farsíma-
sendar, er tengdur við varaafl, ým-
ist rafgeyma eða dísilrafstöðvar.
Þegar raforkukerfið bregst, eins
og gerðist víða á Suðurlandi sl.
laugardag, tekur varaaflið sjálf-
krafa við en það endist í 8 til 30
klukkustundir, að sögn Ólafs.
Komi til langvarandi rafmagns-
leysis hefur Síminn yfir að ráða
færanlegum dísilrafstöðvum og
hefur jafnframt gert samninga um
forgang að vararafstöðvum á ein-
stökum stöðum, að sögn hans.
Litlar sem engar traflanir urðu á
GSM-farsímakerfi Tals í jarð-
skjálftanum samkvæmt upplýsing-
um Jóakims Reynissonar, tækni-
stjóra Tals. Hann sagði að þegar
rafmagn fór af í Vestmannaeyjum
og á Hellu í jarðskjálftanum hefði
varaafl búnaðarins á rafgeymum
sjálkrafa tekið við. Hann sagði að
rafgeymir á Hellu hefði hins vegar
tæmst eftir um það bil klukku-
stund og liðið hefðu 15-30 mínútur
frá því að varaaflið þar datt út þar
til rafmagn komst aftur á. „Að öðru
leyti gekk þetta mjög vel hjá okk-
ur,“ sagði hann. Dreifisvæði Tals
nær yfir Suðurland allt austur að
Eyjafjöllum.
Ljósleiðarar og símastrengir
urðu ekki fyrir skemmdum
Að sögn Ólafs beinir Landssím-
inn þeim tilmælum ávallt til al-
mennings að nota GSM-kerfið í
hófi við aðstæður sem þessar,
þannig að símtöl neyðarþjónustu
og almannavarna eigi greiða leið
um kerfið.
Ólafur sagði að ekki væri vitað
til þess að ljósleiðarar eða aðrir
símastrengir hefðu farið í sundur í
jarðskjálftanum.
Skv. upplýsingum Ólafs hefur
verið lögð áhersla á við uppbygg-
ingu fjarskiptakerfis Símans að
tryggja sem flestar varaleiðir, ým-
ist með tvöföldum ljósleiðarasam-
böndum eða með örbylgjusam-
böndum. Á varaleiðirnar reyndi þó
ekki í jarðskjálftanum á laugardag,
þar sem engir strengir slitnuðu.
Var það raunar vonum framar, að
sögn hans, að ljósleiðarastrengir,
sem gerðir eru úr örmjóum gler-
þráðum, skyldu alls staðar standa
af sér jarðskjálfta af þessari stærð
þegar ýmsar aðrar lagnir rofnuðu,
t.d. hitaveitu- og vatnslagnir, sem
oft liggja samsíða ljósleiðaranum,
og stórar sprungur mynduðust í
þjóðvegi rétt við ljósleiðara. í þess-
um stærsta jarðskjálfta, sem orðið
hefur frá því ljósleiðaravæðingin
hófst, kom því í ljós að kerfið virð-
ist þola vel áraun sem þessa, að
mati Landssímans.
Nú er unnið að því að tvöfalda
afkastagetu móðurhluta GSM-kerf-
isins með nýrri símstöð. Búið er að
setja stöðina upp en ekki hefur
verið gengið frá öllum lögnum og
er vonast til að hún verði komin í
gagnið á næstu vikum.
Oll símakerfi Landssímans
gegna öryggishlutverki
Aðspurður sagði Ólafur að alltaf
mætti búast við að truflanir yrðu í
tölvubúnaði í stórum jarðskjálftum.
Hann sagði að öll símakerfi
Landssímans, almenna símakerfið,
NMT-fjarskiptakerfið og GSM-
kerfið, gegndu ákveðnu öryggis-
hlutverki, eðli málsins samkvæmt
og þess vegna væri allur búnaður
tengdur við varaafl ef rafmagn færi
af. Það þyrfti því mikið að ganga á
áður en öll þrjú kerfin dyttu út.
'S*